Уртаайыры (утар)

Уртаайыры (Урта-Айры) — Башҡорт АССР-ы Маҡар районының (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы) юҡҡа сыҡҡан утары. Ҡолғона ауыл Советы составына ингән була.

Урта-Айры башҡ. Уртаайыры
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	[[Башҡортостан Республикаһы]]
Муниципаль район	Ишембай районы
Ауыл Советы	[[Ҡолғона ауыл Советы (Ишембай районы)|Ҡолғона]]
Координаталар	53°31′55″ с. ш. 56°55′05″ в. д.
Халҡы	265 человек ([[1969 йыл|1969]])
Милли состав	башҡорттар
Конфессиональ составы	мосолмандар
Автомобиль коды	-
Урта-Айры

Географияһы

Ауыл Ҡалыуайыры ауылынан көнбайышҡа табан 2,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Уртаайыры йылғаһы аға. Уртаайыры гидронимы урта һәм айыры — ҡушылдыҡ, йылға тармағы һүҙҙәренән яһалған.

Географик урыны

Алыҫлығы:

• район үҙәгенә (Петровский) тиклем: 50 км,
• ауыл Советы үҙәгенә (Ҡолғона) тиклем: 7 км
• яҡындағы тимер юл станцияһына (Стәрлетамаҡ) тиклем: 85 км

Тарих

XIX быуат аҙағында башҡорт ауылы (Мөхәмәтшарип) барлыҡҡа килә, ул тәүге күскенселәр: Һарғай йәки Мөхәмәтшарип исемдәре менән атала. Бер-береһенән ике саҡрым алыҫлыҡта Уртаайры һәм Ҡалыуайры утарҙары урынлашҡан. Беренсеһендә 23 йортта 109 кеше йәшәгән, икенсеһендә 26 йортта 131 кеше булған.

Халҡы

Уртаайыры ауылында 23 хужалыҡта 109 кеше йәшәгән. 1969 йылдың 1 ғинуарына 265 кеше йәшәй, күпселек милләт — башҡорттар .

Башҡортостан Республикаһының Хәтер китабында 1931 йылда Уртаайыры ауылынан репрессия ҡорбандарының фамилиялары килтерелә:

- Әбүбәкер Нурмөхәмәт улы Шәйәхмәтов, (1887 й., Уртаайыры ауылы, Маҡар районы), башҡорт; башланғыс белемле; партияһыҙ; Урмансы. 1931 йылдың 21 мартында ҡулға алынған. 58-10 статья буйынса хөкөм ителгән. Хөкөм ҡарары: 7 йылға иркенән мәхрүм итергә. 1989 йылдың 6 июнендә аҡлана.

- Гиззәт Сәфиулла улы Маннанов (1880 йылда тыуған, Уртаайыры ауылы, Маҡар районы), башҡорт; башланғыс белемле; партия сафында тормай; урмансы. 1931 йылдың 21 мартында ҡулға алына. 58-10 статья буйынса хөкөм ителә. Хөкөм ҡарары: 10 йылға һөргөнгә/ 1989 йылдың 6 июнендә аҡлана.

Инфраструктураһы

Урман хужалығы (леспромхоз).

Әҙәбиәт

• Башкирская АССР: административно-территориальное деление на 1 июня 1952 года: [справочник] / Президиум Верхов. Совета БАССР; [сост. Н. Ильин, Ш. Файзуллин, М. Курамшин и др.; отв. ред. А. Денисов]. . — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1953. — С. 346. — 494 [1] с.: табл. преим. — Алф. указ.: с. 398—493 с.
• Башкирская АССР: административно-территориальное деление на 1 января 1969 года: [справочник / ред. А. И. Захаров]. — Изд. 5-е. / Президиум Верхов. Совета БАССР. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1969. — С. 189. — 429 [1] с.: табл. преим. — Алф. указ.: с. 348—430 с.

Һылтанмалар

• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 131. — ISBN 978-5-295-04683-4.