Тирә-яҡ мөхит
Тирә-яҡ мөхит — берәй урындағы тәбиғәт шарттарын һәм экологик халәтен ҡылыҡһырлаған дөйөмләштерелгән төшөнсә. Ғәҙәттә, мөхиттең организм (кеше, хайуан һәм башҡалар) менән, тере һәм йәнһеҙ тәбиғәт объекттары менән мөнәсәбәткә ингән бер өлөшө итеп ҡарала.
| Тирә-яҡ мөхит | |
 | |
| Ҡайҙа өйрәнелә | экология, экологическая экономика[d], география һәм экосоциология[d] |
|---|---|
 | |
 Тирә-яҡ мөхит Викимилектә | |
"Тирә-яҡ мөхит" һүҙтеҙмәһе, ҡағиҙә булараҡ, Ер өҫтөндәге тәбиғәт шарттары, уның глобаль һәм локаль экосистемаһы торошо һәм кеше менән үҙ-ара мөнәсәбәткә бәйле ҡулланыла. Шул мәғәнәлә халыҡ-ара термин булараҡ ҡулланыла[1].
Хәҙерге дәүерҙә кешенең эшмәкәрлеге үҙ эсенә бөтә географик тышлыҡты алған, бының дәүмәле хәҙер глобаль масштабтағы тәбиғәт процестары хәрәкәте менән сағыштырып була һәм тирә-яҡ мөхит торошона кире йоғонто яһай[1].Тирә-яҡ мөхит — йәшәү мөхите һәм кешелектең эшмәкәрлеге, тәбиғәтте һәм антропоген мөхитте лә индереп, кешеләрҙе уратып алған бөтә донъя ул [1].
БМО сиктәрендә махсус төҙөлгән ойошма — тирә-яҡ мөхит буйынса БМО программаһы (ингл. UNEP) бар. Тирә-яҡ мөхитте һаҡлау проблемаларына иғтибарҙы йәлеп итеү маҡсатында БМО Бөтә донъя тирә-яҡ мөхит көнө иғлан итте.
.jpg)
Рәсәйҙә терминдың закон нигеҙендә билдәләмәһе
үҙгәртергәРәсәйҙә — Рәсәй Федерацияһында закон рәүешендәге «уңайлы тирә-яҡ мөхит» билдәләмәһе «Тирә-яҡ мөхитте һаҡлау тураһында» № 7-ФЗ Федераль закондың 1-се статьяһында бирелгән (10 ғинуар, 2002 йыл):
Уңайлы тирә-яҡ мөхит - тәбиғи экологик системаларҙың, тәбиғи һәм тәбиғи-антропоген объекттарҙың тотороҡло эшмәкәрлеген тәьмин итеп торған тирә-яҡ мөхит.
Һис шикһеҙ, « тәбиғи экология системалары тотороҡло эшмәкәрлегенә» юридик факт билдәләү ғәмәлдә уны тормошҡа ашырыуҙа ярайһы ҡатмарлыҡ тыуҙыра. Шуға күрә терминдың башҡа билдәләмәһенә мөрәжәғәт итергә кәрәк - шул уҡ 1-се статьяла былай тиелә:
Тирә-яҡ мөхитте һаҡлау өлкәһендәге нормативтар (артабан шулай уҡ — тәбиғәтте һаҡлау нормативтары) — тирә-яҡ мөхиттең сифат нормативтары һәм уға рөхсәт ителгәнсә тәьҫир итеү нормативтары билдәләнгән, уларҙы үтәгән осраҡта тәбиғи экологик системаларҙың тотороҡло эшмәкәрлеге тәьмин ителә һәм биологик төрлөлөгөн һаҡлана.
Шулай итеп, уңайлы тирә-яҡ мөхиткә хоҡуҡ тәбиғәтте һаҡлау нормативтары системаһы менән тәьмин ителә, ә был хоҡуҡты үтәү критерийы булып тирә-яҡ мөхиттең сифаты һәм уға тәьҫир итеү тәбиғәтте һаҡлау нормативтарына ярашлы булырға тейеш.
Шулай уҡ ҡара
үҙгәртергәИҫкәрмәләр
үҙгәртергәӘҙәбиәт
үҙгәртергә- Хорн Р. Морская химия. — М.: Мир, 1972. — 398 с.
- Allaby M. Basics of Environmental Science. 2nd edition. Routledge. London, N.Y. — 323 p. — ISBN 0-415-21175-1.
- Снытко В. А., Собисевич А. В. Вклад академика И. П. Герасимова в проблему мониторинга природной среды // Проблемы экологического мониторинга и моделирования экосистем. — 2017. — Т. 28, № 1. — С. 9–17.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Соблюдение права на благоприятную окружающую среду 2015 йыл 27 сентябрь архивланған.