Нептуний
Нептуний (лат. Neptunium, Np) — Менделеевтың периодик таблицаһының 7-се осор элементы. Тәртип номеры — 93. Атом номеры 93.Актиноидтар ғаиләһенә ҡарай . Был беренсе трансуран элемент, Ерҙә уның эҙҙәре генә осрай, уны урандан ядро реакцияларыярҙамында яһалма рәүештә алғандар.
| Нептуний | |
 | |
| Кем хөрмәтенә аталған | Нептун |
|---|---|
| Асыусы йәки уйлап табыусы | Макмиллан, Эдвин Маттисон[d] һәм Филипп Хауге Абельсон[d] |
| Асыу датаһы | 1940 |
| Элемент символы | Np[1] |
| Химик формула | Np[2] |
| Каноническая формула SMILES | [Np][2] |
| Атом һаны | 93 |
| Электр кирелеге | 1,36 |
| Ионный радиус | 1,01 ангстрем[3], 0,87 ангстрем[3], 0,75 ангстрем[3] һәм 0,72 ангстрем[3] |
 | |
 Нептуний Викимилектә | |
Символы
үҙгәртергәНептуний элементының символы — Np (Нептуний тип уҡыла).
Тарихы
үҙгәртергәАтом ядроһы тарҡалыу теорияһы ҡабул ителгәнгә тиклем 93-сө элементты табыу тураһында өс тапҡыр иғлан ителә һәм улар хата булып сыға: аусоний (Ausonium) — Италияла (Энрико Ферми), богемий (Bohemium) — Чехословакияла (1934) һәм секваний (Sequanium) — Румынияла (1939).
Беренсе тапҡыр нептунийҙы Э. М. Макмиллан һәм Ф. Х. Абельсон 1940 йылда ала.
Синтезы реакцияһы: 238U(n,γ)239U(β−)239Np.
Атамаһы [[Плутон (планета)|]Плутон планетаһына] бағышланған.
Сығарып алыу
үҙгәртергәНептунийҙы нептуний фторидын (IV) 1600 К температурала барий парҙары менән тергеҙеп алалар:
Үҙенсәлектәре
үҙгәртергәЯбай нептуний — еңел сүкелеүсән, сағыштырмаса йомшаҡ, көмөшһыу ялтырауыҡлы металл. Был иң ауыр металдарҙың береһе: ул тығыҙлығы буйынса осмий, иридий, аҡ алтын һәм ренийҙан ғына ҡалыша.
Ҡоро һауала яй окислана, йоҡа оксид яры менән ҡаплана. Һауа температураһы юғары булһа, ул бик тиҙ NpO2 тиклем окислана.
Берләшмәләрҙә окисланыу дәрәжәһе +2-нән +7-гә тиклем. Иретмәләрҙә Np3+, Np4+, NpO2+, NpO22+ NpO һәм53− иондары барлыҡҡа килтерә.
Нептуний иондары гидролизға һәм комплекстар барлыҡҡа килтереүгә һәләтле.
Изотоп
үҙгәртергәНептуний изотоптарының ҡайһы бер радиоактив үҙенсәлектәре :
| Масса һаны | Ярым тарҡалыу осоро | Тарҡалған типтары |
|---|---|---|
| 231 | 50 мин | α |
| 232 | 13 мин | электрон баҫып алыу |
| 233 | 35 мин | α (1 %), электрон баҫып алыу (99 %) |
| 234 | 4,4 көн | α (1 %), электрон баҫып алыу (99 %) |
| 235 | 410 көн | β+ (1 %), электрон баҫып алыу (99 %) |
| 236 | 5000 йыл | α |
| 237 | 2,20·106 йыл | α |
| 238 | Көн - 2,1 | β− |
| 239 | Көн 2,33 | β− |
| 240 | 7,3 мин | β− |
| 241 | 16 мин | β− |
Ҡулланылышы
үҙгәртергәПлутоний алыу өсөн ҡулланыла.
Физиологик сифаттары
үҙгәртергә
Радиоактив тарҡалғанда нептун юғары энергетик α-киҫәксәләр һәм урта энергиялы β-киҫәксәләр сығара. Нептундың физиологик йоғонтоһо валентлығы һәм организмға эләгеү юлдарына бәйле. Уның 60-80 % -ы һөйәктәрҙә ҡала, ә организмдан радиобиологик сығарылыу осоро 200 йыл тәшкил итә. Был һөйәк туҡымаһының етди радиацион зарарланыуына килтерә. Нептундың радиация ағыуы плутонийҙан аҙыраҡ, сөнки удел активлығы кәмерәк.
Нептуний изотоптарының организмда рөхсәт ителгән миҡдар сиге: <sup id="mwmQ">237</sup>Np — 0,06 мккюри (100 мкг), 238Np, 239Np — мккюри 25 (10−4 мкг).237Np өсөн эш бүлмәһендәге һауала ПДК-һы 2,6 ·10−3 Бк/м³.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- ↑ 2,0 2,1 NEPTUNIUM (ингл.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Плутоний // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 11 т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Плутоний//Большая российская энциклопедия(недоступная ссылка)
- Нептуний на Webelements
- Нептуний в Популярной библиотеке химических элементов 2011 йыл 23 август архивланған.