Мәһәҙиев Мөхәммәт Сөнәғәт улы
Мәһәҙиев Мөхәммәт Сөнәғәт улы (1 декабрь 1930 йыл — 14 июнь 1995 йыл) — Татарстан Республикаһының халыҡ яҙыусыһы, әҙәби тәнҡитсе, әҙәбиәт ғалимы, уҡытыусы.
| Мәһәҙиев Мөхәммәт Сөнәғәт улы | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР |
| Тыуған көнө | 1 декабрь 1930 |
| Тыуған урыны | Губурчак[d], Сизинское сельское поселение[d], Арса районы, Татар Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы[d], РСФСР, СССР |
| Вафат булған көнө | 14 июнь 1995 (64 йәш) |
| Вафат булған урыны | Ҡазан, Рәсәй |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | татар теле |
| Һөнәр төрө | яҙыусы |
| Уҡыу йорто | Татар дәүләт гуманитар-педагогия университеты |
| Ғилми дәрәжә | филология фәндәре кандидаты[d] |
| Әүҙемлек урыны | Сикертан[d], Сиза[d] һәм Кренни[d] |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
 Мәһәҙиев Мөхәммәт Сөнәғәт улы Викимилектә | |
Биография
үҙгәртергәМөхәммәт Мәһдиев 1930 йылның 1 декабрендә Татар АССР-ының Арса районы Гөберсәк ауылы муллаһы Сөнғәтулла Мәһдиев ғаиләһендә тыуған.
1944 йылда Һикертә ауылындағы ете йыллыҡ мәктәпте һәм 1947 йылда Арса педагогия училищеһын тамамлағандан һуң, шул уҡ райондың Сейе урта мәктәбендә бер йыл өлкән пионервожатый булып эшләй, һуңынан, 1948—1950 йылдарҙа, хәҙерге Саба районының Керәнле ете йыллыҡ мәктәбендә тарих фәнен уҡыта. 1950—1954 йылдарҙа Балтик хәрби флотында хеҙмәт итә. Запасҡа ҡайтҡас, 1955—1960 йылдарҙа Арча төбәге мәктәптәрендә уҡытыусы булып эшләй. 1959 йылда, ситтән тороп уҡып, Ҡазан дәүләт институты педагогика факультетының тарих бүлеген тамамлай. 1960 йылда Ҡазан дәүләт университетының татар әҙәбиәте буйынса аспирантураға уҡырға инә, һәм уны уңышлы тамамлап, 1964 йылла «Татар совет әҙәби тәнҡите (1917—1932)» тигән темаға кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай.
Артабан университеттың татар әҙәбиәте кафедраһында тәүҙә ассистент, өлкән уҡытыусы, ә 1968 йылдан доцент булып эшләй. 1961 йылдан КПСС ағзаһы.
1995 йылдың 14 июнендә вафат була, тыуған ауылы Гөбөрә зиратына ерләнә.
Ижады
үҙгәртергәМөхәммәт Мәһдиев — ижад юлын әҙәбиәт белгесе һәм әҙәби тәнҡитсе булып башлаған кеше. Аспирантурала уҡыған йылдарында ул татар ижтимағи фекер үҫеше, әҙәбиәт һәм әҙәби тәнҡит тарихы, халыҡ ауыҙ ижадын фәнни өйрәнеү мәсьәләләре менән ҡыҙыҡһына башлай. Сы йылдар дауамында республика матбуғаты биттәрендә шул темаларға арналған төркөм менән булған бер мәҡәләләрен баҫтыра.
Яҙыусы-прозаик булараҡ иһә М.Мәһдиевтең исеме матбуғатта бер ни тиклем һуңыраҡ, сы йылдарҙың ахырҙарында күренә башлай. 1967 йылда «Ҡазан утлары» журналының бишенсе һанында «Этюдтар» тигән дөйөм баш аҫтында уның беренсе ҡыҫҡа хикәйәсе — әҙәби парсалары баҫылып сыға, ә тағы бер йылдан шул уҡ журнал биттәрендә «Беҙ — ҡырҡ беренсе йыл балалары» исемле тәүге повесы донъя күрә. Әлеге повесть уҡыусылар һәм әҙәби тәнҡит тарафынан татар прозаһындағы бер яңылыҡ итеп ҡаршы алына. Шунан һуң ижад ителгән ҙур күләмле әҫәрҙәре — ауыл тормошон, һуғыш бар, һуғыш ваҡыты һәм һуғыштан һуңғы осорҙағы Ҡалып:Коммент ысынбарлығын, уның кешеләрен үҙәккә алып, шул заманға хас күп төрлө ижтимағи, әхлаҡи-фәлсәфәүи проблемаларҙы рәссам күҙе аша анализлаған, актуаль яңғырашлы, дәртле халыҡ «Фронтовиктар» (1972) романы, «Ҡаҙ ҡанаттары» (1975) романы, «Кеше китә — йыры ҡала» (1978), «Торналар төшкән ер» (1978), «Ут тирмәне» (1980), «Иҫәнме, Кәшфи ағай!» (1982) кеүек повестары менән М.Мәһдиев татар әҙәбиәтенең алғы сафына баҫа. Мөхәммәт Мәһдиевтең прозала беркемде лә ҡабатламай торған үҙ стиле, үҙ яҙыу манераһы бар. Ул әҫәр өсөн материал һайлауҙа, уға яҡын барыу һәм уны тасуири һүрәтләү алымдарында бик үҙенсәлекле яҙыусы.
Мөхәммәт Мәһдиев — драматургия жанрында ла көсөн һынап ҡараған яҙыусы. 1983 йылда әҙиптең хеҙмәткә бәйләнештә ғаилә һәм әхлаҡ проблемаларын яҡтыртҡан «Борсоулы өс көн» исемле комедияһы Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәһендә уйналды .
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
үҙгәртергә- РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1883) .
- «Кеше китә — йыры ҡала», «Торналар төшкән ер» һәм «һау бул» повестары өсөн ул 1990 йылда Татарстан Республикаһының Г.Туҡай исемендәге Дәүләт премияһына лайыҡ була, ә 1993 йылда халыҡсан әҙәби ижады өсөн уға «Татарстан Республикаһының халыҡ яҙыусыһы» тигән маҡтаулы исем бирелә.[1]
Хәтер
үҙгәртергә- 2000 йылның 13 июлендә тыуған ауылы Гөберсәктә музейы асыла.
Сығанаҡтар
үҙгәртергә- Нуруллин Р. Г. Яхиннар. — Казан: «Ихлас» нәшрияты, 2016. — 208 б. — 500 д. — ISBN 978-5-906701-70-1.