Мөхәммәд Рафи
Шри Мөхәммәд Рафи (кб.-пандж. ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ [mʊham̩məd rəfi]?, һинд मोहम्मद रफ़ी, ингл. Mohammed, Mohammad йәки Mohd. Rafi; 1 май 1919 йыл − 31 июль 1980 йыл) — пенджаб сығышлы билдәле Һиндостан йырсыһы, Һиндостан киноһының кадр артындағы ир-ат «алтын тауышы» (Манн Дей, Мукеш һәм Кишор Кумар менән бер рәттән). Карьераһында уның иҫәбендә 5 мең вокал партияһы бар, уларҙың ҡайһы берҙәре кинематография премияһына лайыҡ була (атап әйткәндә, кадр артындағы иң яҡшы ир-ат вокалы өсөн 6 — 1961, 1962, 1965, 1967, 1969 йылда һәм 1978 йылда Filmfare Award призы), шулай уҡ бер нисә дәүләт, шул иҫәптән Падма Шри наградаһы (1967).
| Мөхәммәд Рафи | |
| көн.-пәндж. محمد رفیع | |
 | |
 | |
| Зат | ир-ат[1][2] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Британ Һиндостаны Һиндостан Һиндостан берлеге[d] |
| Ҡыҫҡаса атамаһы | Mohd. |
| Тыуған көнө | 24 декабрь 1924[1][3] |
| Тыуған урыны | Котла Султан Сингх[d], Пенджаб[d], Британ Һиндостаны, Британия империяһы |
| Вафат булған көнө | 31 июль 1980[3][4] (55 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мумбай, Һиндостан |
| Үлем төрө | тәбиғи үлем[d] |
| Үлем сәбәбе | Миокард инфаркты |
| Туған тел | Пәнжәб теле[5] |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | Урду теле һәм Пәнжәб теле[5] |
| Һөнәр төрө | йырсы, музыкант, композитор, кино актёры, закадровый исполнитель |
| Әүҙемлек осороноң тамамланыуы | 1980 |
| Музыка ҡоралы | язычковый орган[d] һәм вокал[d] |
| Дискография | Mohammed Rafi discography[d] |
| Жанр | индийская классическая музыка[d], филми[d], карнатическая музыка[d], ғәзәл, каввали[d], бхаджан[d] һәм Thumri[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
 |
| Рәсми сайт | mohdrafi.com[6] |
 Мөхәммәд Рафи Викимилектә | |
Биографияһы
үҙгәртергәБала сағы һәм үҫмер йылдары
үҙгәртергәМөхәммәд Рафи Котла Солтан Сингх ауылында (хәҙерге Һиндостандың Пенджаб штатында, Амритсара эргәһендә), брадобрей һәм кулинар Хажи Али Мөхәммәдтең ғаиләһендә 5-се йәки 6-сы малай булып донъяға килә. Ул тыуғандан һуң оҙаҡ тормай ғаилә Лахорға (хәҙерге Пакистан) күсә, унда уларҙың йорто һаман да бар[7]. Рафи бала саҡтан уҡ йыр менән ҡыҙыҡһына башлай, Лахор урамдарындағы факирҙарҙың йырҙарын ҡабатлай. Өлкән ағаһы Мөхәммәддин һәм уның дуҫы Абдул Хмид малайҙың һәләтенә иғтибар итеп, уны төрлөсә дәртләндерә һәм ата-әсәһен улдарына ошо һөнәрҙе алырға рөхсәт итеүҙә ҙур роль уйнай.
Рафи классик һинд вокалы нигеҙҙәрен устадалар Баде Гхулам Али Хана, Абдул Вахид Хана, пандиталар Дживанлала Матту һәм Фироза Низами остазлығында өйрәнә. Улның беренсе сығышы 13 йәшендә Лахорҙа, башҡа мәғлүмәттәр буйынса — 15 йәше тирәһендә[8], йырсы Кунданлала Сайгал концертында ут һүнгәс, тынысһыҙланған тамашасының күңелен күтәреү өсөн кемдер Рафиға йырларға тәҡдим итә. Тамашасылар араһында булған Шьям Сундар, егеттең һәләтенә таң ҡалып, уны Бомбейға, фильмдар өсөн йырларға саҡыра һәм уның беренсе кадр артындағы яҙмаһын Зинат Бегум менән дуэтта башҡарған «Nee Soniye, Heeriye Nee» йырын «Baloch Gul» (1941; прокатҡа 1944 йылда сығарыла) панджаб фильмы фильмы өсөн яҙҙыра. Шул уҡ йылда Мөхәммәд Рафи Лахорҙың All India Radio компанияһына радиотапшырыуҙар студияһына йырларға саҡырыла.
Карьераһының башы (Бомбей, 1940 йылдар)
үҙгәртергә1944 йылда Рафи Абдул Хәмид менән Бомбейға килә, унда улар музыканттар йәшәгән Бхенди-Баҙар районында икеһенә бер бүлмә таба. Шағир Танвир Накви уны бер нисә кинопродюсерға, шул иҫәптән Абдуррәшид Кардар һәм Мехбуб Ханға, шулай уҡ актер һәм режиссер Нәзиргә күрһәтә[9]. Йәш музыкант менән таныш булған Шьям Сундар уға «Gaon Ki Gori» фильмы өсөн Г. М. Дуррани менән «Aji dil ho qaabu mein to dildar ki aisi taisi…» дуэтта йырлау мөмкинлеген бирә. Был Мөхәммәдтең хинди телендә беренсе яҙмаһы була, уның артынса башҡалары яҙҙырыла[10].
Фильмографияһының бер өлөшө
үҙгәртергә(Тулы фильмографияһы үҙ эсенә 860 фильмды ала, уларҙың 55-е йырсы вафат булғандан һуң таммалана йәки уның архив яҙмаларын тауышландырыу өсөн файҙаланыла[11])
- «Jugnu» (инг.) (1947) — студент[12]
- «Ләйлә һәм Мәжнүн» (1949) — певец с бородой[12]
- «Сезон дождей»[en] (1949)
- 1950 йылдар
-
- «Бродяга» (1951)
- «Aan» (инг.) (1952)
- «Два бигха земли» (1953)
- «Туда-сюда»[en] (1954)
- «Чистильщики обуви»[en] (1954)
- «Jagriti» (инг.) (1954)
- «Shabaab» (инг.) (1954)
- «Господин 420» (1955)
- «Девдас» (1955)
- «Seema» (инг.) (1955)
- «Тайком от всех»[en] (1956)
- «Basant Bahar» (инг.) (1956)
- «C.I.D.» (инг.) (1956)
- «Жажда» (1957)
- «Мать Индия» (1957)
- «Новый век»[en] (1957)
- «Еврейка»[en] (1958)
- «Ховрский мост»[en] (1958)
- «Суджата» / «Неприкасаемая»[13](1959)
- 1960 йылдар годы
-
- «Полная луна»[en] (1960)
- «Сын по неволе»[en] (1960)
- «Чёрный рынок»[en] (1960)
- «Barsaat Ki Raat» (инг.) (1960)
- «Bewaqoof» (инг.) (1960)
- «Chhalia» (инг.) (1960)
- «Ганга и Джамна»[en] (1961)
- «Нас двое»[en] (1961)
- «Boy Friend» (инг.) (1961)
- «Kabuliwala» (инг.) (1961)
- «Jab Pyar Kisi Se Hota Hai» (инг.) (1961)
- «Baat Ek Raat Ki» (инг.) (1962)
- «Твоё сердце безумно»[en] (1962)
- «Возлюбленная моя»[en] (1963)
- «Не властна над любовью власть»[en] (1963)
- «Ромео и Джульета: новая история»[en] (1963)
- «Phir Wohi Dil Laya Hoon» (инг.) (1963)
- «Читралекха»[en] (1964)
- «Ayee Milan Ki Beta» (инг.) (1964)
- «Haqeeqat» (инг.) (1964)
- «Испытание временем»[en] (1965)
- «Когда распускаются цветы»[en] (1965)
- «Любовь в Кашмире»[en] (1965)
- «Святой»[en] (1965)
- «Семья»[en] (1965)
- «Gumnaam» (инг.) (1965)
- «Да здравствует любовь»[en] (1966)
- «Любовь в Токио»[en] (1966)
- «Материнская любовь»[en] (1966)
- «Teesri Manzil» (инг.) (1966)
- «Вечер в Париже»[en] (1967)
- «Вокруг света»[en] (1967)
- «Лицом к лицу»[en] (1967)
- «Ночь и день»[en] (1967)
- «Похититель ценностей»[en] (1967)
- «Upkaar» (инг.) (1967)
- «Голубой лотос» / «Нилкамал»[en] (1968)
- «В смятении»[en] (1969)
- «Мечта»[en] (1969)
- «Преданность» (1969)
- «Цветок и два садовника»[en] (1969)
- «Pyar Ka Mausam» (инг.) (1967)
- 1970 йылдар
-
- «Война и любовь»[en] (1970)
- «Красивый и упрямый»[en] (1970)
- «Любовь и богатство»[en] (1970)
- «Моё имя Клоун» (1970)
- «Опасное сходство»[en] (1970)
- «Aan Milo Sajna» (инг.) (1970)
- «Ishq Par Zor Nahin» (инг.) (1970)
- «Jahan Pyar Mile» (инг.) (1970)
- «Джохар и Мехмуд в Гонконге»[en] (1971)
- «Красный камень»[en] (1971)
- «Моя родина» (1971)
- «Слоны мои друзья»[en] (1971)
- «Andaaz» (инг.) (1971)
- «Jaane-Anjaane» (инг.) (1971)
- «Твоя красота опьяняет»[en] (1972)
- «Gora Aur Kala» (инг.) (1972)
- «Гордыня»[en] (1973)
- «Затянувшаяся расплата» (1973)
- «Найти друг друга»[en] (1973)
- «Герой»[en] (1974)
- «Друг»[en] (1974)
- «Haath Ki Safai» (инг.) (1974)
- «Kunwara Baap» (инг.) (1974)
- «Us Paar» (инг.) (1974)
- «Гроза»[en] (1975)
- «Испытание любви»[en] (1975)
- «Geet Gaata Chal» (инг.) (1975)
- «Uljhan» (инг.) (1975)
- «Только любовь»[en] (1976)
- «Bairaag» (инг.) (1976)
- «Амар, Акбар, Антони» (1977)
- «Вечная сказка любви» (1977)
- «Это жизнь»[en] (1977)
- «Бриллиант „Шалимар“» (1978)
- «Внебрачный сын» (1978)
- «Клятвы и обещания»[en] (1978)
- «Ganga Ki Sauganhd» (инг.) (1978)
- «Чёрный камень»[en] (1979)
- «Kartavya» (инг.) (1979)
- «Suhaag» (инг.) (1979)
- 1980 йылдар (күберәген — йырсы вафат булғандан һуң)
-
- «Долг чести»[en] (1980)
- «Абдулла»[en] (1980)
- «Красивая жизнь»[en] (1980)
- «Рам и Балрам»[en] (1980)
- «Горячее сердце»[en] (1981)
- «Крепкая дружба»[en] (1981)
- «Калиа»[en] (1981)
- «Судьба»[en] (1981)
- «Katilon Ke Kaatil» (инг.) (1981)
- «Bhagawat» (инг.) (1982)
- «Desh Premee» (инг.) (1982)
Аудиография/дискография
үҙгәртергәНаграда һәм номинациялары
үҙгәртергәПрофессиональ
үҙгәртергә- Һинд Кадр артындағы иң яҡшы ир-ат вокалы өсөн милли кинопермияһы
| Йыл[14] | Партия | Фильм[15] | Композиторҙары | Һүҙҙәр авторы | Һөҙөмтә | Һылтанмалар |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1978 | Kya Wada Hua Tera | Мы не хуже других[en] (1977) | Рахул Дев Бамин[en] | Маджрух Султанпури[en] | Еңеү | [16] |
- Кадр артындағы иң яҡшы ир-ат вокалы өсөн Filmfare Award премияһы[17]
| Йыл | Партия | Фильм | Композиторҙары | Һүҙҙәр авторы | Һөҙөмтә | Һылтанмалар |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1961 | Husnwale Tera Jawab Nahin | Семейная обитель[en] (1961) | Рави Шанкар Шарма[en] | Шакил Бадаюни[en] | Номинация | |
| Teri Pyaari Pyaari Surat Ko | Sasural[en] (1961) | Шанкар-Джайкишан[en] | Хасрат Джайпури[en] | Еңеү | ||
| 1962 | Chaudhvin Ka Chand Ho | Полная луна[en] (1961) | Рави Шанкар Шарма | Шакил Бадаюни | Еңеү | |
| 1963 | Aye Gulbadan Aye Gulbadan | Профессор[en] (1962) | Шанкар-Джайкишан | Хасрат Джайпури | Номинация | |
| 1964 | Mere Mehboob Tujhe Mere | Возлюбленная моя[en] (1963) | Наушад Али[en] | Шакил Бадаюни | Номинация | |
| 1965 | Chahunga Main Tujhe Saanj Savere | Дружба[en] (1964) | Лакшмикант-Пьярелал[en] | Маджрух Султанпури | Еңеү | |
| 1966 | Chhoo Lene Do Nazuk Hothon Ko | Тени[en] (1965) | Рафи Шанкар Шарма | Сахир Лудхианви[en] | Номинация | |
| 1967 | Baharo Phool Barsao | Принцесса и разбойник[en] (1966) | Шанкар-Джайкишан | Шайлендра[en] | Еңеү | |
| 1969 | Main Gaoon Tum So Jao | Брахмачари[en] (1968) | Шанкар-Джайкишан | Шайлендра | Номинация | |
| Dil Ke Jharokhe Mein | Хасрат Джайпури | Еңеү | ||||
| Babul Ki Duvayen | Нилкамал[en] (1968) | Рави Шанкар Шарма | Сахир Лудхианви | Номинация | ||
| 1970 | Badi Mastani Hai | Jeene Ki Raah[en] (1969) | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши[en] | Номинация | |
| 1971 | Khilona Jaan Kar | Игрушка[en] (1970) | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши | Номинация | |
| 1974 | Hum Ko To Jaan Se Pyaari | Naina (1973) | Шанкар-Джайкишан | Хасрат Джайпури | Номинация | |
| 1975 | Achha Hi Huva Dil Toot Gaya | Maa Bahen Aur Biwi[en] (1974) | Шарда | Камар Джалалабади[en] Ведпал Варма |
Номинация | |
| 1978 | Parda Hai Parda | Амар, Акбар, Антони (1977) | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши | Номинация | |
| Kya Hua Tera Wada | Мы не хуже других (1977) | Рахул Дев Бамин | Маджрух Султанпури | Еңеү | ||
| 1979 | Aadmi Musaafir Hai | Близкий человек[en] (1977) | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши | Номинация | |
| 1980 | Chalo Re Doli Uthao Kahaar | Злейший враг[en] (1979) | Лакшмикант-Пьярелал | Варма Малик | Номинация | |
| 1981 | Dard-e-dil Dard-e-jigar | Долг Чести[en] | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши | Номинация | |
| Maine Poocha Chand Se | Абдулла | Рахул Дев Бамин | Ананд Бакши | Номинация | ||
| Mere Dost Kissa Yeh | Верные друзья[en] | Лакшмикант-Пьярелал | Ананд Бакши | Номинация |
- Кадр артындағы иң яҡшы ир-ат вокалы өсөн Киножурналистарҙың Бенгал ассоциацияһының премияһы (Bengal Film Journalists' Association – Best Male Playback Award)
| Йыл | Фильм | Композитор | Автор һүҙ | Һөҙөмтә | Һылтанмалар |
|---|---|---|---|---|---|
| 1957 | Tumsa Nahin Dekha[en] (1957) | Омкар Прасад Найяр[en] | Маджрух Султанпури | Еңеү | |
| 1965 | Дуҫлыҡ (1964) | Лакшмикант-Пьярелать | Маджрух Султанпури | Еңеү | [18] |
| 1966 | Любовь в Кашмире[en] (1965) | Шанкр-Джайкишан | Джайпури Хасрат | Еңеү | [19] |
- Sur Sringar Award
| Йыл | Фильм | Композиторҙары | Һүҙҙәр авторы | Һөҙөмтә | Һылтанмалар |
|---|---|---|---|---|---|
| 1965 | Читралекха[en] (1964) | Рошан[en] | Сахир Лудхианви | Еңеү |
Шулай уҡ ҡайһы бер сығанаҡтар «Иң яҡшы йырсы» призын билдәләй, уны 1974 йылда «Film World» журналынан композитор Уши Кханндың «Teree Galiyon Mein Na Rakhenge Qadam Aaj Ke Baad» йырын башҡарған өсөн ала[20].
Дәүләт һәм хөкүмәт бүләктәре
үҙгәртергә- 1948 йыл — Һиндостан бойондороҡһоҙлоғноң беренсе йыллығы хөрмәтенә көмөш миҙал (баш премьер-министр Джавахарлал Неруҙан).
- 1967 йыл —Һиндостан хөкүмәтенән Падма Шри[21].
Йәмәғәт танылыуы
үҙгәртергәМөхәммәд Рафи күп тапҡырҙар Һиндостандың, дөрөҫөрәге, һинд киноһының иң яҡшы йырсыһы тип таныла. Аудитория өсөн уның популярлығы 2001 йылдағы һорау алыуҙар буйынса Лата Мангешкар менән «Мең йыллыҡтың иң яҡшы йырсыһы» титулын бүлешеүендә[22], шулай уҡ CNN-IBN телеканалы үткәргән һорау алыуҙар буйынса 2013 йылдың «Кинолағы хинди телендә йырлаусы иң яҡшы йырсы» титулында сағыла[23].
2000 йылда бер төркөм йәмәғәтселәр Мөхәммәд Рафи (үлгәндән һуң) иң юғары граждан наградаһы — Бхарат Ратна, шулай уҡ Фальке премияһына лайыҡ[24][25][26][27] тип рәсми белерә, әммә Һиндостан хөкүмәте бындау ҡарар ҡабул итмәй.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #135146046 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 Muhammed Rafi // Encyclopædia Britannica (ингл.)
- ↑ Bibliothèque nationale de France Mohammed Rafi // идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ 5,0 5,1 How Mohammad Rafi helped Naushad Ali master Punjabi (ингл.) — 2020.
- ↑ https://www.musik-sammler.de/artist/mohammed-rafi
- ↑ Varinder Walia. Striking the right chord. The Tribune: Amritsar Plus (16 июнь 2003). Дата обращения: 28 апрель 2007.
- ↑ Mohammed Rafi // Students' Britannica India. — New Delhi, Hong Kong: Encyclopædia Britannica, 2000. — P. 237—238. — 395 p. — ISBN 0-85229-760-2.
- ↑ Syed Abid Ali. The Way It Was: Tryst With Bollywood. Daily Times, Pakistan (16 июнь 2003). Дата обращения: 28 апрель 2007.
- ↑ The King Of Melody — Mohammed Rafi « Rafi Songs : Mohd Rafi Sahab — The Legendary Singer`s Life, Songs and Awards. Дата обращения: 21 февраль 2014. 2011 йыл 5 июнь архивланған.
- ↑ Мохаммед Рафи (инг.) Internet Movie Database сайтта
- ↑ 12,0 12,1 Один из нескольких фильмов с Мохаммедом Рафи также в эпизодной «экранной роли»
- ↑ «Суджата» (по имени героини) - оригинальное название, использованное также при показе фильма на Московском международном кинофестивале, «Неприкасаемая» - название фильма в советском прокате.
- ↑ По году присуждения номинации или премии, за фильмы, как правило, вышедшие в прокат в предыдущем году.
- ↑ Название фильма дано прямым шрифтом при использовании в русскоязычном прокате и, в виде исключения, при однозначности перевода оригинального названия, курсивом — при наличии только непрофессиональной русификации или отсутствии даже такой (в последнем случае использована транскрипция индийского оригинала).
- ↑ Gulzar, Govind Nihalani, Saibal Chatterjee. Encyclopaedia of Hindi Cinema. — Popular Prakashan (инг.)баш., 2003. — ISBN 978-81-7991-066-5.
- ↑ Filmfare Awards list, The Times Of India. 2012 йыл 8 июль архивланған.
- ↑ Лауреаты премий 1965 года 2014 йыл 7 июнь архивланған. (инг.) на официальном сайте Премии Бенгальской ассоциации киножурналистов.
- ↑ Лауреаты премий 1966 года 2014 йыл 6 июнь архивланған. (инг.) на официальном сайте Премии Бенгальской ассоциации киножурналистов.
- ↑ Raju Bharatan. How fair were they to Mohammed Rafi? (ингл.). Rediff.com[en] (23 август 2006). Дата обращения: 20 февраль 2014.
- ↑ Необходимо задать параметр
title=в шаблоне {{cite web}}. [1]. 2015 йыл 15 октябрь архивланған. - ↑ Mohd Rafi and Lata: Singers of Millennium. Дата обращения: 19 февраль 2014. 2013 йыл 1 ноябрь архивланған.
- ↑ Mohammad Rafi wins Greatest Voice of Hindi Cinema poll. IBN Live. Дата обращения: 19 февраль 2014. 2013 йыл 19 август архивланған.
- ↑ Paswan demands Bharat Ratna for Phule, Jagjivan Ram, Mohd Rafi. (ингл.). OneIndia News (14 ғинуар 2008). Дата обращения: 21 февраль 2014.(недоступная ссылка)
- ↑ Mohammed Yahya Ansari,. Forgetting the phenomenal talent of Rafi? (ингл.). The Hindu (24 октябрь 2009). Дата обращения: 21 февраль 2014.
- ↑ Demand in LS for Bharat Ratna to Mohd Rafi (ингл.). Deccan Herald (19 август 2011). Дата обращения: 21 февраль 2014.
- ↑ Shivraj Dhrupad,. Mohd Rafi's admirers intensify Bharat Ratna demand for the great singer (ингл.). Bhaskar News (5 июнь 2013). Дата обращения: 21 февраль 2014.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Mohammed Rafi // Genius of India / Anu Sharma. — Prashant Publications, 2011. — ISBN 978-81-87057-59-8.
- Yasmin Khalid Rafi. Mohammed Rafi: My Abba - A Memoir. — Tranquebar Press, 2012. — ISBN 978-93-81626-85-6. (оригинал на хинди(недоступная ссылка))