Муса (Учалы районы)

Муса (рус. Мусино) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Яңы Байрамғол ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 83 кеше. Почта индексы — 453743, ОКАТО коды — 80253855003.

Ауыл
Муса рус.  Му́сино
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы
Ауыл советы	Яңы Байрамғол
Координаталар	54°06′50″ с. ш. 58°55′12″ в. д.
Халҡы	↘83 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453743
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 855 003
ОКТМО коды	80 653 455 111
Муса

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 70 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Яңы Байрамғол): 10 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Урал-Тау): 75 км

Тарихы

Кантон начальнигының 1847 йылдың 13 ноябрендәге күрһәтмәһе буйынса Байрамғол ауылынан 14 ғаилә Муса ауылына нигеҙ һала. 1850 йылдың 8 авгусында ошонда тағы ла 58 йәшлек Йосоп Ҡәйепҡолов етәкселегендәге 15 ғаилә, Мәҫкәү ауылынан (Йәмлих Таяров) 1 ғаилә күсеп килә. Ауыл Муса Илебәков (1790 йылда тыуған) исеме менән атала, уның балалары Мәхәмәтзөфәр, Ишнияз, Түшәкәй, Әбделяпар, Сәйетбатал, Сәйетғәфәр.

1850 йылда 30 йортта 140 кеше йәшәй. 1920 йылғы совет халыҡ иҫәбе мәғлүмәттәрендә 70 хужалыҡта 390 кеше иҫәпкә алынған.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	83	42	41	50,6	49,4

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, Муса ауылында башҡорттар (100 %) йәшәй. Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле шәхестәре

• Әхмәтшин Борис Ғайса улы (22.01.1938), ғалим-фольклорсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1998), профессор (1998). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2000), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2001), В. П. Бирюков исемендәге Урал премияһы лауреаты (1997).
• Сәфиуллин Ниғәмәт Сәфиулла улы( 1904 йыл — ?) — легендар 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, гвардия ҡыҙылармеецы, рядовой. «Батырлыҡ өсөн» миҙалы (СССР) менән бүләкләнгән (1942).
• Сәйфетдинов Шаһыбал Сәхәүетдин улы (1847—1917) — мираҫ буйынса почётлы граждан, Ырымбур губернаһында йәшәгән башҡорттар исеменән икенсе саҡырылыш Дәүләт Думаһы ағзаһы[1]. рустар уға «почетлы башҡорт гражданы» тигән исем бирә.

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

• Ҡыҙылташ һырты
• Рыстаҡташ тауы

Тәбиғәт ҡомартҡылары

• Муса пирамидалары

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.  (рус.)

Һылтанмалар

• Байрамгулово, Мусино на портале «Генеалогия и Архивы»
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 25. — ISBN 978-5-295-04683-4.