Келети Агнеш

А́гнеш Ке́лети (мадьярса  Keleti Ágnes тыуғанда Кляйн; 9 ғинуар 1921, Будапешт, Венгрия) — венгрия гимнасткаһы, биш тапҡыр олимпия чемпионы (1952, 1956), донъя чемпионы (1954, брус), спорт гимнастикаһы буйынса Венгрия чемпионы (1947—1954)

Келети Агнеш
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Венгрия  Израиль
Спортта ил өсөн сығыш яһай	Венгрия
Имя в браке	Sárkány Istvánné һәм Bíró Róbertné
Тыуған көнө	9 ғинуар 1921({{padleft:1921|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:9|2|0}}) (103 йәш)
Тыуған урыны	Будапешт, Венгрия короллеге
Хәләл ефете	Иштван Шаркан[d]
Һөнәр төрө	спорт гимнасы, университет уҡытыусыһы, тренер
Спорт төрө	спорт гимнастикаһы[d] һәм Гимнастика
Ҡатнашыусы	gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's artistic individual all-around[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's balance beam[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's floor[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's uneven bars[d], Чемпионат мира по спортивной гимнастике 1954[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's team portable apparatus[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's team all-around[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's floor[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's artistic team all-around[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's uneven bars[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's team portable apparatus[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's artistic individual all-around[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's vault[d], gymnastics at the 1952 Summer Olympics – women's balance beam[d], gymnastics at the 1956 Summer Olympics – women's vault[d] һәм Летние Олимпийские игры 1952[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Спортсмен нации[d] (2004) Prima Primissima[d] (2015)
Келети Агнеш Викимилектә

Биографияһы

2020 йыл

Милләте буйынса йәһүд ҡыҙы. 4 йәшендә гимнастика менән шөғөлләнә башлай, ә 16 йәшендә үҙенең беренсе милли титулын яулай.

Икенсе донъя һуғышы башланғанлҡтан, 1940 йылғы йәйге Олимпия уйындары үткәрелмәй, ваҡытлыса туҡтатыла. Үҙен христиан ҡатыны тип танытып һәмауылда ялған документтар аҫтында йәшеренеп, ул Холокостан иҫән ҡалған, 1944 йылда гимнаст Иштван Шарканға кейәүгә сыға (һуңыраҡ ошо фамилия менән сығыш яһай — мадьярса  Ágnes Sárkány); 1950 йылда улар айырылыша. Уның атаһы Освенцимға, әсәһе менән һеңлеһе йәшеренеп йөрөй, уларҙы Рауль Валенберг ҡотҡара.

Һуғыштан Һуң Келети 1948 йылғы (травма арҡаһында ҡатнаша алмай ҡала), 1952 һәм 1956 йылдарҙағы олимпия уйындарында ҡатнашыу маҡсатында кавлификация үтә.

Мельбурндағы XVI Олимпия уйындарынан (ноябрь декабрь 1956 йыл) һуң, Келети, мөмкинлектән файҙаланып, Советтар Союзының Венгрияға ғәскәрҙәр индереү менән бәйле, сәйәси һыйыныу урыны ала һәм 1956 йылғы мадьяр ихтилалынан һуң, Венгрияға кире ҡайтмаҫҡа ҡарар иткән 44 венгр атлеты менән бергә, Австралияла мәңгегә йәшәргә ҡарар итә.

1957 йылда Израилгә репатриациялана (тыуған илгә кире ҡайтыу), шулай уҡ әсәһе һәм һеңлеһе лә Венгриянан күсеп килә. Шул уҡ йылда израиль командаһы составында Маккабиадала («Маккаби» Бөтә донъя спорт йәмғиәте Израилдә дүрт йылға бер тапҡыр ойошторолған Олимпия уйындары өлгөһөндә халыҡ-ара ярыштар үткәрә) ҡатнаша. Израилдә Тель-Авив университетының физик тәрбиә буйынса инструкторы, һуңынан йәштәше һәм абсолют олимпия чемпионы Мария ГороховскаяВингейт исемендәге институтта</a> эшләй. 1959 йылда Венгриянан күсеп килгән физкультура уҡытыусыһы Роберт Бироға кейәүгә сыға, был никахта ике бала тыуа.

2002 йылда Агнеш Келетиҙың исеме «Бөтә донъя гимнастика даны залы» (Оклахома-Сити, АҠШ) исемлегенә индерелә.

2015 йылда, Израилдә 58 йыл йәшәгәндән һуң, тыуған Будапешт ҡалаһына ҡайта.

2017 йылдың 14 февралендә Агнеш Келети физик культура һәм спорт өлкәһендә Израиль дәүләт премияһына лайыҡ була.

2019 йылдың апрелендә фин спортсыһы Лидия Видеман вафат булғандан һуң, Келети хәҙерге ваҡытта йәшәгән иң өлкән олимпия чемпионы һәм олимпия призёры (ир-егеттәр һәм ҡатын-ҡыҙҙар араһында). Олимпия уйындарында бер миҙалан артыҡ яулаған тарихтағы иң өлкән спортсы.

2022 йылдың 8 июлендә олимпия алтыны яулаған ҡатын — ҡыҙҙар араһында ғүмер оҙайлығы буйынса рекорд ҡуя — 101 йәш 180 көн.

2023 йылдың 17 мартында 102 йәш 67 көн — Олимпия уйындары тарихында иң өлкән ҡатын-ҡыҙ призёр була.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Список призёров Олимпийских игр, доживших до 100 лет

Һылтанмалар

• Агнеш Келети на сайте Международной федерации гимнастики (инг.)
• Пережившая Холокост: Старейшая олимпийская чемпионка отмечает 99-летие

Сығанаҡтар

• Данная статья основана на материалах английской Википедии