Джон фон Нейман

Джон фон Не́йман (ингл. John von Neumann; йәки Иоганн фон Нейман, нем. Johann von Neumann; тыуғанда Я́нош Ла́йош Нейман, мадьярса  Neumann János Lajos; 28 декабрь 1903 йыл, Будапешт — 8 февраль 1957 йыл, Вашингтон) — Венгрия һәм АҠШ ғалимы, квант физикаһына, квант логикаһына, функциональ анализға, күплек теорияһына, информатикаға, экономикаға һәм башҡа фәндәргә бик мөһим өлөш индергән математик.

Джон фон Нейман
John von Neumann
JohnvonNeumann-LosAlamos.gif
Джон фон Нейман в 1940-е
Тыуған көнө:

28 декабрь 1903({{padleft:1903|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:28|2|0}})[1][2][…]

Тыуған урыны:

Австро-Венгрия, Будапешт[4]

Вафат булыу көнө:

8 февраль 1957({{padleft:1957|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:8|2|0}})[4][3][…] (53 йәш)

Вафат булған урыны:

Америка Ҡушма Штаттары, Колумбия округы[d], Вашингтон, Армейский медицинский центр имени Уолтера Рида[d][6][7]

Гражданлығы:

Flag of Hungary (1946-1949, 1956-1957).svg Венгрия
Flag of the United States (1912-1959).svg Америка Ҡушма Штаттары[8]

Ғилми өлкәһе:

функциональный анализ[d], Теория операторов[d], Математика һәм Физика

Эшләгән урыны:

Принстонский университет[d][3]
Фридрих Вильгельм университеты[d][3]
Комиссия по атомной энергии США[d][8]
Гамбургский университет[d][3]
Институт перспективных исследований[d][3]
Armed Forces Special Weapons Project[d][3]
Ballistic Research Laboratory[d][3]
Naval Ordnance Laboratory[d][3]
Лос-Аламосская национальная лаборатория[d][3]

Уҡыу йорто:

Цюрихтың Швейцария юғары техник мәктәбе
Будапешт университеты[d][3]
Гёттинген университеты[3]
Гимназия Фашори[d][3]
Фридрих Вильгельм университеты[d][3]

Ғилми етәксеһе:

Липот Фейер[d]

Награда һәм премиялары


Бохер исемендәге премия (1938)
Гиббсовская лекция (1944)
Силлимановская лекция (1955)
Премия Энрико Ферми (1956)

Нейман исемен хәҙерге компьютерҙар архитектураһы (архитектура фон Неймана), квант механикаһына операторҙар теорияһын ҡулланыу (алгебра фон Неймана) бәйләйҙәр, шулай уҡ ул — Манхэттен проектын һәм уйындар теорияһын һәм күҙәнәкле автоматтар концепцияһын булдырыусы.

ХәтерҮҙгәртергә

1970 йылда Астрономдарҙың халыҡ-ара союзы Джон фон Нейман исемен Айҙың икенсе яғындағы кратерға бирә. Уның хөрмәтенә булдырылған наградалар:

  • Джон фон Нейман миҙалы,
  • Нейман теоретиктар премияһы,
  • Джон фон Нейман лекцияһы.

БиблиографияҮҙгәртергә

ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә

  1. ↑ Немецкая национальная библиотека, Берлинская государственная библиотека, Баварская государственная библиотека и др. Record #118770314 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016.
  2. ↑ Bibliothèque nationale de France BNF танытҡысы: асыҡ мәғлүмәт платформаһы — 2011.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 Архив по истории математики Мактьютор
  4. ↑ 4,0 4,1 Нейман Джон фон // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Biografisch Portaal — 2009.
  6. ↑ Нейман Джон фон // Нейман Джон фон / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ (not translated to ru) John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More — 1992. — С. 380. — ISBN 0-679-41308-1
  8. ↑ 8,0 8,1 John von Neumann — Национальная академия наук США.

ӘҙәбиәтҮҙгәртергә

  • Steve Heims. John Von Neumann and Norbert Wiener: from mathematics to the technologies of life and death — MIT Press, 1980. — 568 p. — ISBN 0262081059. (инг.)
  • Данилов Ю. А.. Джон фон Нейман — М.:Знание, 1981. (рус.)
  • William Aspray. John von Neumann and the Origins of Modern Computing — MIT Press, 1990. — 376 p. — ISBN 0262011212. (инг.)
  • Norman Macrae. John von Neumann — 1992. (инг.)
  • Монастырский М. И. Джон фон Нейман — математик и человек. // Историко-математические исследования. — М.: Янус-К, 2006. — № 46 (11). — С. 240-266..
  • Улам С. М. Приключения математика. — Ижевск: R&C Dynamics, 272 с. ISBN 5-93972-084-6.
  • Вигнер Е. Этюды о симметрии, пер. с англ. — М., 1971. — Б. 204—09.
  • «Bulletin of the American Mathematical Society», 1958, v. 64, № 3, pt 2
https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Джон_фон_Нейман&oldid=926078 ҡабул ителгән