Пётр I
Бөйөк Пётр I (Пётр Алексе́евич Рома́нов; (9 июнь 1672 йыл — 8 февраль 1725 йыл) — Рәсәй империяһының һуңғы Батшаһы (1682—1721) һәм беренсе Императоры (1721—1725).
| Пётр I Алексеевич | ||||
| рус. Пётр I | ||||
 | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| 7 май (27 апрель) 1682 — 2 ноябрь (22 октябрь) 1721 | ||||
| Коронация: | 25 июнь (5 июль) 1682 | |||
| Регент: | Софья Алексеевна (1682 — 1689) | |||
| Соправитель: | Иван V (1682 — 1696) | |||
| Алдан килеүсе: | Фёдор III Алексеевич | |||
| Дауамсы: | Титул бөтөрөлә | |||
| 1721 йылда Пётр император титулын ала | ||||
| ||||
| 22 октябрь (2 ноябрь) 1721 — 28 ғинуар (8 февраль) 1725 | ||||
| Алдан килеүсе: | титул ҡабул ителде | |||
| Дауамсы: | Екатерина I | |||
| Дине: | Православ | |||
| Тыуған: | 30 май (9 июнь) 1672 Мәскәү, Рус батшалығы | |||
| Үлгән: | 28 ғинуар (8 февраль) 1725 (52 йәш) Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы | |||
| Ерләнгән: | Петропавловск соборы, Санкт-Петербург | |||
| Нәҫел: | Романовтар | |||
| Исеме: | рус. Романов Пётр Алексеевич | |||
| Атаһы: | Алексей Михайлович | |||
| Әсәһе: | Наталья Кирилловна | |||
| Ҡатыны: | 1) Евдокия Лопухина 2) Екатерина Алексеевна | |||
| Балалары: | (от 1) Алексей Петрович (от 2) Анна Петровна Елизавета Петровна Пётр (бала саҡта үлде) Наталья Петровна (1718—1725) (бала саҡта үлде) башҡа бала саҡта үлде | |||
| Автограф: | 
| |||
| Монограмма: | 
| |||
| Наградалары: |
| |||
.svg)
Романовтар династияһы вәкиле булараҡ, Бөтә Рәсәй Бөйөк Кнәзе һәм Батшаһы итеп 1682 йылда, 10 йәшендә сағында иғлан ителә. 1689 йылдан дәүләт менән үҙаллы идара итә башлай. Ағаһы Иван V үҙенең 1696 йылдағы вафатына тиклем формаль рәүештә батша вазифаһын бергә башҡарыусы булып һанала.
Йәш сағынан уҡ фән һәм сит илдәрҙәге тормош менән ҡыҙыҡһына, шулай уҡ Пётр Көнбайыш Европа илдәрендә оҙайлы сәйәхәттә булған беренсе рус батшаһы булып һанала. 1698 йылда оҙайлы сәйәхәттән әйләнеп ҡайтҡас рәсәй дәүләтселегендә һәм ижтимағи тормошта масштаблы реформалар башлай. Төньяҡ һуғышынан һуң Рәсәйгә Балтика буйы ерҙәрен ҡушыу Пётрҙың иң ҙур ҡаҙанышы булып тора. Был ҡарар XVI быуатта ҡабул ителгән булған һәм 1721 йылдан Пётр Рәсәй императоры титулын йөрөтә.
XVIII быуат аҙағынан алып хәҙерге көнгәсә тарих фәнендә һәм ижтимағи тормошта Пётр шәхесенә, уның Рәсәй тормошондағы роленә диаметраль ҡапма-ҡаршы баһа биреүселәр бар. Рәсми Рәсәй тарихында Пётр XVIII быуатта Рәсәйҙең үҫеш йүнәлешен билдәләүсе данлыҡлы дәүләт эшмәкәре тип баһалана. Шул уҡ ваҡытта Николай Карамзин, Василий Ключевский, Павел Милюков кеүек күренекле тарихсылар уны ҡарға тәнҡитләйҙәр.
Библиография
үҙгәртергә- Письма и бумаги императора Петра Великого. 13 томов. 1887—2003.
- Голиков И. И. Деяния Петра Великого, мудрого преобразителя России, собранные из достоверных источников и расположенные по годам, 1788—1789.
- Устрялов Н. Г. История царствования Петра Великого. Т. 1—4, 6. СПб., 1858—1864.
- Чистяков А. С. История Петра Великого. / Репринтное воспроизведение издания 1903 г. — М.: Изд-во «Буклет» (РИА «Двойная радуга»), 1992. — 524 с. — ISBN 5-88150-001-6.
- Павленко Н. И. Пётр Первый / Н. Павленко. — М.: Молодая гвардия, 1975. — 384, [34] с. — (Жизнь замечательных людей. Серия биографий. Вып. 14 (555)). — 100 000 экз. (в пер.)
- Пётр Великий: pro et contra. — СПб.: РХГИ, 2003. — 1024 с. — ISBN 5-88812-149-5.
- Труайя А. Петр Великий. — М.: Изд-во Эксмо, 2006. — 448 с. — ISBN 5-699-10726-6.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Петр Великий, его полководцы и министры. — М.: Тип. Александра Семена, 1853 на сайте «Руниверс»
- Рождение империи Петра I Великого (конец XVII — первая четверть XVIII в.)
- Полки, учрежденные царем Петром Алексеевичем в 1700 году. — СПб.: Тип. П. П. Сойкина, 1900. на сайте «Руниверс»
- В. О. Ключевский. Курс русской истории 2010 йыл 15 ноябрь архивланған.
- Н. И. Костомаров. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей 2016 йыл 5 август архивланған.
- Брикнер, Александр Густавович Иллюстрированная история Петра Великого на сайте «Руниверс»
- С. М. Соловьёв. История России с древнейших времён 2016 йыл 5 август архивланған.
- Былое России: Предки императора Петра I Алексеевича Великого Романова (до 5-го поколения)
- Пётр 1-й в Переславле-Залесском, строительство потешной флотилии 2008 йыл 13 май архивланған.
- Биография Петра I на сайте «Хронос»
- Военные экзерциции Петра I в Александровской слободе
- А. Н. Толстой. Исторический роман «Петр I» (кн. 1-3, 1929—1945, не окончен)
- Царь Пётр Первый, история посещения Соловецкого архипелага царём Петром I (Романовым). Электронная энциклопедия «Соловки»
- В. Бергман. «История Петра Великого», 1833 г. — статья на сайте «Педагогика общеобразовательной школы» 2012 йыл 5 ғинуар архивланған.
- Е. Шерман. «Эволюция петровского мифа в русской литературе» — статья на сайте «Сетевая словесность»
- С. Мезин. Книга «Взгляд из Европы: французские авторы XVIII века о Петре I»
- Б. Башилов. «Робеспьер на троне. Пётр I и исторические результаты совершённой им революции» 2015 йыл 17 февраль архивланған.
- К. Коничев. Повествование «Пётр Первый на севере»
|
Был монарх, династия йә һинең вәкилдең тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |