Карамзин Николай Михайлович

Николай Михайлович Карамзин (1 (12) декабрь 1766 йыл — 22 май (3 июнь) 1826 йыл) — тарихсы, сентиментализм дәүеренең билдәле, «рус Стерны» тип аталған рус әҙәбиәтсеһе. Рәсәй тарихы буйынса дөйөмләштерелгән беренсе хеҙмәт — «Рәсәй дәүләте тарихын» (1-12-се томдар, 1803—1826) булдырыусы. "Московский журнал"дың (1791—1792) һәм «Вестник европы» (1802—1803) баҫмаларының мөхәррире. Тулы хоҡуҡлы статский советник.

Карамзин Николай Михайлович
рус. Николай Михайлович Карамзин
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
Патронимы йәки матронимы Михайлович[d]
Псевдоним А. Б. В.
Тыуған көнө 1 (12) декабрь 1766[2][3][4][…] или 12 декабрь 1766({{padleft:1766|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})[5]
Тыуған урыны Карамзинка[d], Симбирский уезд[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө 22 май (3 июнь) 1826[6][3][4][…] (59 йәш) или 3 июнь 1826({{padleft:1826|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:3|2|0}})[5] (59 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[6][3]
Ерләнгән урыны Тихвин зыяраты (Санкт-Петербург)
Ҡәбере һүрәте
Хәләл ефете Екатерина Андреевна Карамзина[d]
Балалары Екатерина Николаевна Мещерская[d], Александр Николаевич Карамзин[d], Андрей Николаевич Карамзин[d], Карамзина, Софья Николаевна[d], Владимир Николаевич Карамзин[d][7] һәм Елизавета Николаевна Карамзина[d]
Нәҫеле Карамзины[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле урыҫ теле
Һөнәр төрө лингвист, шағир, тарихсы, яҙыусы, тәржемәсе, тәнҡитсе, журналист, прозаик, публицист
Уҡыу йорто Мәскәү император университеты[d]
Сәнғәт йүнәлеше сентиментализм[d]
Ойошма ағзаһы Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d]
Жанр шиғриәт
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
орден Святой Анны 1-й степени орден Святого Владимира 3-й степени
Гражданский чин действительный статский советник[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы Nikolai Karamzin
 Карамзин Николай Михайлович Викимилектә

Карамзин тарихҡа урыҫ әҙәби теленең реформаторы булараҡ инә. Уның ижеге галлия ысулына еңел, әммә туранан-тура алыу урынына Карамзин телде калькалар менән тулыландыра. Нәҡ ул «сәнәғәт», «туплау», «әхлаҡи», «эстетик», «дәүер», «сәхнә», «гармония», «һәләкәт», «киләсәк» һүҙҙәре менән байыта[8].

Биографияһы

үҙгәртергә
 
Н. М. Карамзин һәм уның ҡатыны Е. А. Карамзинаның Санкт-Петербургтағы Александр-Невский лавраһының Тихвин зыяратындағы ҡәбере

Николай Михайлович Карамзин 1766 йылдың 1 (12) декабрендә Карамзинка ырыу ауылында (икенсе версия буйынса Ырымбур өлкәһенең Каразиха (Михайловка) ауылында) тыуа. Атаһының — отставкалағы капитан, Сембер дворяндарынна булған Михаил Егорович Карамзин (1724—1783) (татарса Ҡара мырҙанан алынған)[9][10][11] һәм әсәһе — Пазухина Екатерина Петровна усадьбаһында үҫә.

Тәүге белемдеСимбирскиҙа шәхси пансионда ала. 1778 йылда Мәскәүгә, Мәскәү университеты профессоры М. И. Шаден пансионына ебәрелә. Бер үк ваҡытта 1781—1782 йылдарҙа университетта И. Г. Шварц лекцияларына йөрөй[12].

1781—1784 йылдарҙа Карамзин Преображенский лейб-гвардия полкында хеҙмәт итә, унан поручик чинында отставкаға сыға[13]. Тәүге әҙәби тәжрибәләре хәрби хеҙмәте ваҡытына тура килә. Отставканан һуң бер ни тиклем Симбирскиҙа йәшәп ала, һуңынан — Мәскәүҙә. Симбирскиҙа булғанда «Золотой венец» масон ложеһына инә, Мәскәүгә килгәс өс йыл дауамында (1785—1789) «Дружеское учёное общества» ағзаһы була.

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. 2,0 2,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118640089 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. 3,0 3,1 3,2 Карамзин Николай Михайлович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. 4,0 4,1 Nikolay Mikhaylovich Karamzin // Encyclopædia Britannica (ингл.)
  5. 5,0 5,1 КАРАМЗИН Николай Михайлович // Словарь русских писателей XVIII века. Выпуск 2: К—П (урыҫ) / под ред. А. М. ПанченкоСПб.: Наука, 1999. — С. 32—43. — 2000 экз. — ISBN 5-02-028095-X
  6. 6,0 6,1 Макогоненко Г. П., Макогоненко Г. П. Карамзин // Краткая литературная энциклопедия (урыҫ)М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3.
  7. Карамзин, Владимир Николаевич (урыҫ) // Русский биографический словарьСПб.: 1897. — Т. 8. — С. 499—500.
  8. Карамзин Николай Михайлович. Интернет-проект «Русский биографический словарь» (rulex.ru) (Тикшерелеү көнө: 3 май 2014)
  9. Бестужев-Рюмин К. Н. Карамзин, Николай Михайлович // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.М., 1896—1918.
  10. Фриче В.М.; Луначарский А.В. [dic.academic.ru/dic.nsf/enc_literature/2201/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B7%D0%B8%D0%BD "Карамзин Н.М."]. Литературная энциклопедия; В 11 т.; Москва (1929—1939). Дата обращения: 29 апрель 2013.
  11. Кривошеев Ю.; Лурье Е. "Поскребя русского, татарина не найдешь". "Русский обозреватель" (6 октябрь 2008). Дата обращения: 29 апрель 2013. Архивировано 29 апрель 2013 года.
  12. Алфавитный словарь студентов Московского университета. www.hist.msu.ru. Дата обращения: 8 август 2019.
  13. Дойков Ю. В. Самые знаменитые историки России. — М.: Вече, 2004. — С. 384.

Һылтанма

үҙгәртергә