Березовский Максим Созонтович
Березовский Максим Созонтович (27 октябрь 1745 йыл — 2 апрель 1777 йыл) — Рәсәй империяһының Италияла эшләгән композиторы. Д. С. Бортнянский менән бергә рус классик хор концертын барлыҡҡа килтереүсе булып һанала.
| Березовский Максим Созонтович | |
 | |
| Зат | ир-ат[1][2] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы |
| Тыуған көнө | 1745 |
| Тыуған урыны | Глухов[d], Киевская губерния (1708–1764)[d], Рәсәй империяһы[3] |
| Вафат булған көнө | 2 апрель 1777[1] |
| Вафат булған урыны | Санкт-Петербург, Петербург губернаһы[d], Рәсәй империяһы[3] |
| Һөнәр төрө | композитор, опера йырсыһы |
| Уҡыу йорто | Национальный университет «Киево-Могилянская академия»[d] |
| Йырсы тауышы | тенор[d] |
| Музыка ҡоралы | скрипка һәм вокал[d] |
| Жанр | Опера |
 Березовский Максим Созонтович Викимилектә | |
Биографияһы
үҙгәртергәМаксим Созонтович Березовский 1745 йылдың 16 (27) октябрендә тыуған. Тикшереүселәр билдәләүенсә, композиторҙың атаһы Сас гербы дворяны булған. Березовскийҙың тыуған урыны билдәле түгел. Бала сағы Гетман Т. Разумовский резиденцияһында Сумщиналағы Глуховта үткән тип фаразлана. Унда бәләкәй Максим гетман Д. Апостол инициативаһы менән ойошторолған популяр йыр мәктәбендә уҡыған, йыр, нота грамотаһын, цимбал һәм бандурала уйнауға өйрәнгән. Мәктәпкә йәштәрҙе лә, ололарҙы ла ҡабул иткәндәр. Ике йыл уҡыу ваҡытында улар мәктәп хорында һәм Глуховтың Николай сиркәүендә йырлаған; гетман резиденцияһында опера, балет һәм драма спектаклдәрендә, хор һәм симфоник концерттарҙа сығыш яһар булған.
Фаразланыуынса, Максим Киев дини академияһында уҡыған. 13 йәшенән (1758 Бөйөк кенәз Петр — буласаҡ император Петр III Федорович һарайындағы сиркәү хорында йырлай. Березовский исемен Я. Штелин 1759 һәм 1769 йылдарҙа Ораниенбаумдағы Италия операларында спектаклдә йырсы булараҡ телгә ала[4] 1763 йылда һарай яны оркестры валторна уйынсыһының ҡыҙы — Ораниенбаум театр мәктәбен тамамлаған һәм һарайҙағы театр бейеүсеһе Францияна Юбершерға өйләнә.
1760 йылдарҙа камера-музыкант булып хеҙмәт иткән Березовский бер нисә хор концерты һәм йырҙары ижад итә. Уның композиторлыҡ оҫталығы замандаштарының күп кенә маҡтау һүҙҙәренә лайыҡ була — уның әҫәрҙәрен зауығы һәм көйлөлөгө өсөн маҡтағандар. «Рәсәй музыкаһы тарихы» хеҙмәте М. Березовскийҙың классик типтағы хор концерты урыҫ сиркәүенең «капелла» йырлау традицияларын (инструменталь оҙатмайынса) Италия хор мәктәптәре йырлауы менән берләштергәнен яҙа. Ул 1760-сы йылдарҙа Рәсәй империяһында эшләгән италияндар әҫәрҙәре, шулай уҡ Березовскийҙың был жанрҙағы беренсе авторҙың хор кантаталары менән раҫлана.
1769 йылдың яҙында Березовский Болон филармонияһы академияһына ебәрелә, һәм ул унда 1771 йылға тиклем уҡый. Был иң абруйлы институт XVII быуаттан алып бөтә Европа өсөн музыканттар әҙерләй. Академияны тамамлаусыларҙың оҫталығына ышаныс уның башлығы, танылған композитор Мартиниҙың юғары фәнни һәм педагогик абруйына нигеҙләнгән, замандаштары уны «музыка аллаһы» тип атағандар. Нәҡ ул Березовскийҙың уҡытыусыһы була.
Академик исемен алыу өсөн, өс дәрәжә белем алыу ғына түгел, имтихандар тапшырыу ҙа мотлаҡ була — музыка әҫәре яҙыу өсөн бик яҡшы уҡырға кәрәк була (сөнки ул ваҡытта уҡый-яҙа белмәгән кешеләр хәйерсе һаналған). Березовскийға билдәле бер стилдә полифоник (полифоник) композиция яһарға тура килә. Ул Болон филармония академияһында[5] «академик-композито»р (1771) исеме өсөн имтихан тапшыра — шул уҡ көндә Чехия композиторы Иосиф Мастиктан да имтихан алалар, һәм бер элек йәш Вольфганг Амадей Моцарт та имтихан биргән булған, ул да академик була.
1771 йылда Березовский Болон академияһының сит ил ағзаһы статусын ала. Был исем сит ил кешеһенә капельмейстер булып эшләргә хоҡуҡ бирә. «Massimo Berezovsky» тип ҡул ҡуйған Березовскийҙың антиподының протокол әле лә академия архивында һаҡлана. Березовскийҙың Италияла булыуы Болонья менән генә сикләнмәй, композитор Венецияла була, унда ул стипендия ала, Рәсәй империяһының диңгеҙ эскадраһы урынлашҡан Ливорнола була. Урындағы традицион ҡышҡы карнавал өсөн Березовский «Демофонт» операһын яҙа (П. Метастазио либретто, 1773 йылда Ливорнола ҡуйыла). Риүәйәт буйынса, ул быны Рәсәй флотилияһы командующийы Орлов теләге буйынса эшләй.
Италияла дүрт йылдан артыҡ йәшәгән Березовский башҡа ҡалаларҙа ла була. Мәҫәлән, уның «Соната для скрипки и чембало» тигән әҫәренең ҡулъяҙмаһында ижад итеү урыны итеп Пиза билдәләнгән. Италия архивтарында «Симфония» һәм өс клавир соната асыҡланған. Әлегә тиклем төрлө сығанаҡтарҙан билдәле булған кантаталар һәм концерттың партитураларын табылмаған.
1773 йылдың октябрендә композитор Санкт-Петербургка ҡайта һәм империя театрҙары коллективына билдәләнә, һәм һигеҙ айҙан һуң — һарай яны капеллаһы капельмейстеры була.
Березовский тормошоноң һуңғы йылдары тураһында мәғлүмәттәр ҡаршылыҡлы. Композиторҙың беренсе биографы Евгений (Болотнов) әйтеүенсә, ул «ипохондрияға бирелгән» һәм «үҙенә бысаҡ менән сәнскән». Ҡайһы бер биографтар был үҙ-үҙен үлтереү Березовскийҙың опальный принцесса Тараканова менән танышыуына бәйләйҙәр. Березовскийҙың хәҙерге биографы М. Г. Рыцарева композитор тормошоноң һуңғы йылдарына ҡағылышлы был фаразды кире ҡаға. Ул Березовскийҙың Тараканова ҡулға алынғансы ике йыл элек Рәсәйгә ҡайтҡанын һәм үҙ-үҙенә ҡул һалыу версияһы Евгений китаптарында XIX быуаттың икенсе ун йыллығында ғына күренгәнен яҙа; Рыцарева билдәләүенсә, Березовский 1777 йылдың мартында киҙеңү менән ауырып китә, был уның көтмәгән үлеменә сәбәп була.
Ижады
үҙгәртергәД. С. Бортнянский Березовский менән бергә классик хор концертын (инструменталь оҙатмайса) яһаусы булып һанала. Уның хор өсөн музыкаһы араһындағы Иоанн Златоуст Литургияһы (иң танылған өлөшө — «Верую»), хор концерттары («Господь, воцарися», «Отрыгну сердце», «Милость и суд», «Слава в вышних Богу», «Не имамы иныя помощи»), ҡатнаш шиғырҙар («Знаменася на нас», «В память вечную», «Хвалите господа с небес» һ. б.). Рухи музыка өлкәһендә Березовский ижадының иң юғары нөктәһе — «Не отвержи мене во время старости» хор концерты (70-се Мәдхиәнең айырым шиғырҙарына).
Шул уҡ ваҡытта композиторҙың ижадына Көнбайыш Европаның барокко музыкаһы ҙур йоғонто яһай. Италияла Березовский, нигеҙҙә, классик музыка ижад итә; «көнбайыш» стилистикаһында — «Домофон» опера-серияһында күләмле әҫәрҙәр араһында (Ливон, 1773) һәм скрипка һәм клавесин өсөн соната (1772) һаҡлана. Березовскийҙың ҡайһы бер әҫәрҙәре әлегә тиклем баҫылып сыҡмаған.
Бөгөнгө көндә композиторҙың ижади мираҫы күп Европа хор төркөмдәренең репертуарына индерелгән. Бортнянский һәм Ведель менән Березовский — XVIII быуаттың иң талантлы рус композиторҙарының береһе. Максим Созонтович Березовскийҙың хор әҫәрҙәре исемлегендә атрибутикаһы булған 46 пьеса бар [6] .
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #119450003 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 Березовский Максим Созонтович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Березовский 2019 йыл 5 ғинуар архивланған. // Большая российская энциклопедия. Т. 3. М., 2005, с. 357.
- ↑ Музыкальная энциклопедия. Болонская филармоническая академия
- ↑ Рыцарева, 2013
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Воротников П. М. Березовский и Галуппи // Библиотека для чтений. Журнал словесности <…> т.105 (1851), с.40-55.
- Лебедев Н. А. Березовский и Бортнянский как композиторы церковного пения. — СПб., 1882.
- Калып: Книга: Рыцарева М. Г.: Композитор М. С. Березовский
- Рыцарева М. Г. Максим Березовский: жизнь и творчество композитора. — 2-е. — СПб.: Композитор СПб, 2013. — С. 182—206. — 228 с. — (Русская музыкальная классика). — ISBN 978-5-7379-0504-0.
- Герасимова-Персидская Н. Партесный концерт в истории музыкальной культуры. М., 1983.
- Рыцарева М. Было ли самоубийство // Искусство Ленинграда. 1990, № 2.
- Березовский М. С. // Большая российская энциклопедия. Т.3. М.. 2005, с.357.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Максим Березовский — о жизни и творчестве 2013 йыл 30 сентябрь архивланған.
- Нестор Васильевич Кукольник «Максим Созонтович Березовский» 2016 йыл 23 февраль архивланған. Исторический рассказ / Предания веков. В 2-х томах. Русская историческая повесть XIX — начала XX столетия.
- Березовский, Максим Созонтович // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Храневич Константин Иерофеевич. Березовский, Максим Созонтович // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- Русский Моцарт // Официальный сайт Людмила Мироновой
- Викторина «Десять фактов биографии композитора Максима Березовского».
- Лебедева-Емелина А. В. Биографика композиторов екатерининской эпохи: соотношение документов, легенд и мифов
- О. А. Шумилина ВЕНСКАЯ РУКОПИСЬ М. БЕРЕЗОВСКОГО
- ХОРОВИЙ КОНЦЕРТ МАКСИМА БЕРЕЗОВСЬКОГО «ПРИІДІТЕ І ВИДІТЕ ДІЛА БОЖИЇ»: ВИКОНАВСЬКИЙ АНАЛІЗ Юрченко М. С.
- Березовский М. С. Хоровые произведения / Сост., ред. и вступ. ст.: М. Юрченко. К., 1989; То же. 1995 (укр. яз.)
- Миницикл как композиционная модель раннеклассического хорового концерта (на примере творчества М. Березовского) // Музыка и время. М., 2013. № 1. С. 15-19
- [1]
- Сафарова Т. Духовные концерты Максима Березовского. Проблема русской гармонии // Musica Theorica-1. МГК, 1994;
- Шумилина