Алмас (минерал)
Алма́с (оғәр. ألماس, ’almās, бор. грек. ἀδάμας — «еңелмәҫ») — иң ҡаты минерал, тәбиғи углеродтың кристаллик төҙөлөшлө төрҙәренең береһе. Ғәҙәттә, алмаз кристалдары төҫһөҙ, һирәк осраҡтарҙа -- һары, ҡоңғорт, йәшел, ҡара һ.б. төҫтәрҙә була. Ҡатылығы 10, тығыҙлыгы 3,5г/см3, ыуалыусан. Кислоталарға бирешмәй. Тәбиғи алмаздарҙың үлсәме микроскопик бөртөктәрҙән массалары йөҙәр һәм меңәр каратка еткән (1 карат = 0,2 г) сағыштырмаса эре кристалдарға тиклем була; 100 караттан эрерәк алмаз кристалдары һирәк осорай. Тәбиғи алмаздар ювелир (Ер шарында сығарылғандарының 25% -ы) һәм техник төрҙәргә бүленә. Сәнәғәттә синтезланған техник алмаздар күләме тәбиғи табылғандан күпкә артыҡ. Төрлө приборҙар, ҡоралдар, абразив порошок һәм пасталар, бриллиант һ.б. эшләп сығарыуҙа ҡулланыла.
| Алмас | |
|---|---|
| |
| Тау тоҡомондағы алмаз | |
| Формула | C |
| Ҡатнашмалары | N |
| Сингония | Кубик |
| Төҫө | Төҫһөҙ, көрән, зәңгәр, күк, йәшел, ҡаҙыл, алһыу, ҡара |
| Һыҙат төҫө | Юҡ |
| Ялтырауығы | Алмас ялтырыуығы |
| Үтә күренеүсәнлеге | Үтә күренеүсән |
| Ҡатылығы | 10 |
| Йәбешеүсәнлеге | {111} буйынса камил |
| Тығыҙлығы | 3,47—3,55 г/см³ |
| Һыныу күрһәткесе | 2,417—2,419 |
ӘҙәбиәтҮҙгәртергә
- Перспективы алмазоносности юго-восточной части Волго-Уральской антеклизы // Разведка и охрана недр. 1999. № 2.
СығанаҡтарҮҙгәртергә
- Башҡорт энциклопедияһы (баш.)
- Татар энциклопедияһы (тат.)