Пётр Симон Паллас

Пе́тер Симо́н (Пётр-Симо́н) Палла́с (нем. Peter Simon Pallas; 22 сентябрь 1741 йыл — 8 сентябрь 1811 йыл) — Германия һәм Рәсәй империяһының энциклопедист ғалимы, XVIII—XIX быуаттарҙың тәбиғәтте өйрәнеүсеһе, географ һәм сәйәхәтсе. 1767—1810 йылдарҙа Рәсәйҙә йәшәй. Илдең көньяҡ-көнсығыш төбәктәрен тикшереү буйынса Академик экспедициялар етәксеһе.

Петер Симон Паллас
нем. Peter Simon Pallas
Тыуған көнө	22 сентябрь 1741({{padleft:1741|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:22|2|0}})
Тыуған урыны	Берлин, Германия
Вафат көнө	8 сентябрь 1811({{padleft:1811|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (69 йәш)
Вафат урыны	Берлин, Германия
Ил	Пруссия флагы (1803) Пруссия короллеге
Ғилми даирәһе	зоология, ботаника, география, геология, этнография, филология
Эшләгән урыны	Рәсәй империяһы
Альма-матер	Галле университеты, Гёттинген университеты
Уҡыусылары	Зуев Василий Фёдорович, Соколов Никита Петрович
Ниндәй өлкәлә танылған	энциклопедедиясы, тәбиғәтте өйрәнеүсе, сәйәхәтсе, географ
Автограф

Санкт-Петербург Фәндәр академияһы ағзаһы (1767). XVIII быуаттың икенсе яртыһында Рәсәй территорияһында үткән фәнни экспедициялар менән танылыу ала, донъя һәм Рәсәй биология, география, геология, филология һәм этнография фәненә ҙур өлөш индерә.

Тормош юлы һәм фәнни эҙләнеүҙәре

Германияла, Голландияла һәм Англияла белем ала. 1767 йылда хөкүмәт саҡырыуы буйынса Рәсәйгә килә. 1768—1774 йылдарҙа Рәсәйҙең көньяҡ-көнсығыш сиктәрендәге төйәктәрҙе өйрәнеү буйынса Академик экспедицияларға етәкселек итә. 1769 йылда Ырымбурға, унан һуң Өфөгә, артабан төньяҡ-көнсығышҡа — Иҫәт провинцияһына йүнәлә. Урал минералдары, үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы, башҡорттарҙың хужалығы, кәсебе, көнкүреше тураһында мәғлүмәттәр йыя. Ботаника, геология, география, шулай уҡ Урал һәм Себер халыҡтарының тарихы, этнографияһы буйынса күп хеҙмәттәр авторы. Үҙенең 1822 йылда Санкт-Петербургта сыҡҡан «1767—1771 йй. Рәсәй дәүләтенең төрлө провинциялары буйлап сәйәхәт» исемле китабында Башҡортостандың ҡайһы бер археологик ҡомартҡылары, Шайтан ҡаласығына, Чесноковка ауылы янындағы ҡурғандарға ҡыҫҡаса характеристика бирә.

Паллас Янғантау тураһындағы тәүге мәғлүмәттәрҙе яҙып ҡалдырған.

рус теленә тәржемә ителгән әҫәрҙәре

• «Путешествие по разным провинциям Российского государства» (СПб., 1773—1788; первая часть вышла вторым изданием в 1809 году). (рус.)
• «Описание растений Российского государства, с их изображениями» (СПб., 1786; переиздана в типографии Корнильева в Тобольске в 1792 году). (рус.)
• «Сравнительные словари всех языков и наречий, собранные десницей Всевысочайшей особы императрицы Екатерины II» (СПб., 1787—1789, в двух томах; второе издание вышло в четырёх томах под названием «Сравнительный словарь всех языков и наречий, по азбучному порядку расположенный» в 1790—1791 годах). (рус.)
• «Краткое физическое и топографическое описание Таврической области» (СПб., 1795). (рус.)
• «Перечень дикорастущих растений Крыма» (1797; описание 969 видов местной флоры). (рус.)
• Паллас П. С. Путешествие по разным провинциям Российского государства // Россия XVIII в. глазами иностранцев. — Л.: Лениздат, 1989. (рус.)
• Научное наследие П. С. Палласа. Письма. 1768—1771 гг. / Сост. В. И. Осипов. Пер. с нем. В. И. Осипова и Г. И. Фёдоровой. — СПб. фил. архива РАН. — СПб.: Тиалид, 1993. (рус.)
• Паллас П. С. Наблюдения, сделанные во время путешествия по южным наместничествам Русского государства / Пер. с нем.; Отв. ред. Б. В. Левшин; Сост. Н. К. Ткачёва. — М.: Наука, 1999. — 246 с. (рус.)
• Мемуар об изменчивости животных(недоступная ссылка) (Пер. с фр. и подготовка к печати А. В. Самокиш) // Истор.-биол. иссл. — 2011. — Т. 3. — В. 3. (рус.)

Һылтанмалар

• Пётр Симон Паллас // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 21 сентябрь 2021)
• Биографический очерк 2008 йыл 4 май архивланған. на сайте Free-Time! 2022 йыл 2 апрель архивланған.