Ҡытай календары
Ҡытай календары ике төр календары менән күрһәтелгән: ҡояш (ауыл хужалығы) һәм ҡояш-ай. Һуңғыһы ике вариантта билдәле: бигерәк тә Көнсығыш Азияла популяр булған Ся календары (ҡыт. 夏, Ся династияһы исеме буйынса аталған) — йылды яҙ миҙгеле буйынса һанай; һәм шулай уҡ Чжуань календары (ҡыт. 顓頊曆, Цинь династияһын нигеҙләүсе Чжуань-сюй исеме буйынса аталған) — йылды көҙ миҙгеле буйынса һанай.
| Календарь | |||
|---|---|---|---|
| Календарь хаҡында мәғлүмәт | |||
| Календарь төрө |
|||
| Календарь эраһы |
Кәсибәләрҙе өҫтәү |
||
|
| |||
| Башҡа календарҙар | |||
| Армелина · Армянский: древнеармянский, христианский · Ассирийский · Ацтек · Бахаи · Бенгал · Буддийский · Вавилон · Византийский · Вьетнам · Гильбурда · Голоценский · Григориан · Грузин · Дариский · Древнегреческий · Боронғо Мысыр · Боронғо һинд · Боронғо фарсы · Древнеславянский · Йәһүд · Зороастрийский · Индийский · Инки · Иран · Ирланд · Мосолман · Кельт · Ҡытай · Конта · Копт · Малай · Майя · Масон · Миньго · Непал · Новоюлианский · Пролептический: юлианский, григориан · Рим · Румийский · Симметрик · Советский · Стабильный · Тамил · Тайский: лунный, солнечный · Тибет · Трёхсезонный · Тыва · Төркмән · Французский · Хакас · Ханаанейский · Хараппский · Чучхе · Швед · Шумер · Эфиопский · Юлиан · Ява · Япон | |||
Хәҙерге Ҡытайҙа шулай уҡ ҡулланышҡа григориан календары индерелгән, әммә ай календары, элекке замандағы һымаҡ, бөтә урындарҙа ла традицион байрамдарҙың ваҡытын билдәләү өсөн ҡулланыла: «Яҙ байрамы» (Ҡытай Яңы йылы), Көҙ уртаһы байрамы һәм башҡаларҙы, шулай уҡ теге йәки был ауыл хужалығы эш төрҙәрен башлау ваҡытын билдәләү өсөн файҙаланыла. Ай календары буйынса «Яҙ байрамы» (Яңы йыл) үҙгәреүсән һәм йыл һайын «Тәүге яңы ай» көнөнә тура килә. Яңы йылдың килеп етеүе тип ҡышҡы ҡояш торошонан (21—22 декабрь) һуң, 1645 йылдан 2644 йылға ҡәҙәр 21 ғинуарҙан иртәрәк һәм 21 февралдән һуң булмаған икенсе яңы ай һанала[1] (мәҫәлән, 4713 ҡыҙыл маймыл йылы 2016 йылдың 8 февраленән 2017 йылдың 27 ғинуарына тиклем дауам итә). Ся календарына ярашлы, «Яҙ башланыу» йыл һайын 4, 5 йәки 6 февралгә тап килә.
Ся календарын мантик маҡсаттарҙа ла, мәҫәлән, никах тантанаһын уҙғарыуҙың, учреждениеларҙы асыуҙың һ.б. иң уңайлы көнөн һайлауҙа, шәхсән «яҙмыш картаһын» (мин шу 命书) иҫәпләүҙә ҡулланалар.
Ҡытайҙа григориан календарын «стандарт» (公曆 gōnglì), «көнбайыш» (西曆 xīlì) йәғни "ҡояш" (日曆 rìlì) календары тип атайҙар. Григориан календары индерелгәндән һуң уны шулай уҡ - яңы, ә ай календарын иҫке тип исемләйҙәр.
Тарих
үҙгәртергәШан дәүере календары
үҙгәртергәШан дәүеренең (б.э.т. XVI—XI бб.) күҙаллау һөйәктәрендәге (цзягувэнь) боронғо яҙыуҙарҙа йыл 12 ай айҙан тора тип һүрәтләнә. Календарь шылмаһын өсөн һәм уны йыл миҙгелдәренә, ҡояш торошона бәйләү маҡсатында уға эмпирик рәүештә 13-сө һәм 14-се айҙар өҫтәлмәләр булып торған.
Шул ваҡытта уҡ йылдарҙы һәм көндәрҙе иҫәпләү маҡсатында алтмыш йыллыҡ цикл ҡулланылған. Был традиция буйынса йыл ҡышҡы ҡояш торошонан һуң беренсе яңы айҙан башланған.
Чжоу дәүере календары
үҙгәртергәЧжоу дәүеренең (б.э.т. XI—III бб.) иртә яҙмалары, шул иҫәптән Чуньцю хроникаһы, йылды 12 ай айынан тора тип һүрәтләгән, йыл аҙағында эмпирик күҙлектән сығып, ун өсөнсө ай өҫтәлгән. Айҙарҙың оҙонлоғо алмашынып 29 һәм 30 көндән тора, ә ай аҙағында ҡайһы саҡта, айҙың башланыуын һәм күҙәтелгән яңы айҙы тап килтереү өсөн, йәнә бер көн өҫтәлгән.
Өҫтәмә көн һәм ай һайлауҙа башбаштаҡлыҡ элементы булғанға күрә, төрлө батшалыҡтарҙың календарҙары бер ни тиклем айырылған, әммә рәсми календарь булып Чжоу батшалығы календары иҫәпләнгән.
Йылдың башы бер айға артҡа шылдырылған, һәм ҡышҡы ҡояш торошона тиклемге яңы ай тулыу иҫәпләнгән. Әммә Чуньцю хроникаһына ярашлы, урыны менән (мәҫәлән Лу батшалығында) хатта б.э.т. VII быуатта, Шан дәүерендә һымаҡ, яңы йыл башланыуы ҡышҡы ҡояш торошонан һуң билдәләнгән һәм уның бер айға артҡа шылыуы б.э.т. 650 йылда булған тип фаразлайҙар.
Цинь дәүере календары
үҙгәртергәБ.э.т. 221 йылда император Цинь Шихуанди Ҡытайҙы берләштергәс, берҙәм календарь урынлаштыра. Стихиялар өҫтөнлөгө нигеҙендә, йыл башы йәнә бер айға артҡа, ҡышҡы ҡояш торошо алдынан икенсе яңы айға (унынсы айҙың аҙағына) шылдырыла.
Цинь династияһы осоронда эклиптикалағы ҡояш торошо (йондоҙнамәнең 12 знагы аналогияһы), буйынса билдәләнгән 24 миҙгел ғәмәлгә индерелә, аҙаҡ улар ауыл хужалығы календарының нигеҙе була. Миҙгелдәр Ай хәрәкәтенә тура бәйләнмәгәндәр.
Хань календарҙары
үҙгәртергә- Тайчу
Конфуциан ғалимдарының, шул иҫәптән Сыма Цяндең, күп йыллыҡ эштәре һөҙөмтәһендә хәҙерге заман төрөнә яҡын булған Ҡытай календары Хань династияһы императоры У-ди указына ярашлы б.э.т. 104 йылда ҡабул ителә[2] Был календарь Тайчу (太初, Бөйөк Башланғыс) исемен ала, У-ди идара итеүенең яңы дәүере шул уҡ рәүештә аталған. Ошо календарға ярашлы йыл башы яҙ башына (Инь юлбарыҫ өсөнсө цикл знагына) күсерелгән, йылдың башланыуы ғинуар аҙағы — февраль башы яңы айға тура килгән, ә өҫтәмә ай айы ҡояш ай дауамында эклиптиканың ("йондоҙлоҡ билдәһенә", дөрөҫөрәге ике ауыл хужалығы миҙгеле) тейешле секторы сиктәренән сыҡмағанда индерелә, ай башы ҡояш менән айҙың уртаса хәрәкәте буйынса иҫәпләнә.
- Саньтун ли 三统历
Лю Синь етәкселегендәге комиссия тарафынан Ван Мандың (б. э . т. 9 - 23 йылдарҙа) реформалары аҙымы булараҡ эшләнә. Астрономик принциптар менән бер рәттән нумерологик принциптарҙы ла файҙалана.
- Хань ли
Көнсығыш Хань календары саньтун ли календарына төҙәтмәләр индерә. Беҙҙең эраның 85 йылында ҡабул ителә.
- Цяньсян ли 乾象历
Лю Хун 刘洪 (яҡынса 135—210) тарафынан тәҡдим ителгән календарь реформаһы проекты: Хань 220 йылда Хань империяһы тарҡалғандан һуң барлыҡҡа килгән батшалыҡтарҙың береһе менән ҡабул ителгән.
Варианттар
үҙгәртергәБашҡа көнсығыш календарҙары йә тулыһынса ҡытайҙыҡына тап килә (корей), йә күбеһенсә ҡытайҙыҡына оҡшаш, әммә бер ни тиклем айырмалары була (вьетнам календарында — йондоҙлоҡ циклда Ҡуян Бесәй менән алыштырылған; тибет календарында — зодиак буйынса хайуандарҙың исемдәре бер ни тиклем үҙгәртелгән; япон календарында — иҫәпләү принцибы үҙгәртелгән, шунлыҡтан башҡа календарҙар менән сағыштырғанда йылдарҙа айырмалыҡтар барлыҡҡа килә).
Ҡытай (ҡытай-уйғыр) календары элементтары монгол баҫып алыуҙары арҡаһында мосолман халыҡтары араһында таралыу ала. Айырым әйткәндә, монгол теленән төрөк (ғосман) һәм фарсы телдәренә тәржемә ителгән хайуан атамалары хронологик яҙмаларҙы, рәсми һәм тарихи документтарҙы алып барыу өсөн урта быуаттарҙан яңы тарихҡа тиклем фарсы һәм төрөк телдәре таралған территорияларҙа — Кесе Азиянан Һиндостанға ҡәҙәр ҡулланылған. Иранда ай календары менән крәҫтиәндәр һәм һалым йыйыусылар 1925 йылда тыйылыуына тиклем файҙаланған.
Ҡытай ауыл хужалығы календары
үҙгәртергәБыл календарь йылды Ҡояштың эклиптикалағы торошо буйынса 24 ауыл хужалығы сезонына бүлеүҙе билдәләй. Сезондар бер нисектә Айҙың хәрәкәтенә бәйләнмәгән.
| Эклиптик оҙонлоҡ |
Тәржемә | Ҡытай атамаһы[3] |
Япон атамаһы |
Корей атамаһы |
Вьетнам атамаһы |
Григориан календарында яҡынса көнө[3] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 315° | Яҙ башы | 立春 личунь |
立春 риссюн |
입춘 (立春) ипчхун |
Lập xuân лэп сюан |
4—5 февраль |
| 330° | Ямғыр һыуы | 雨水 юйшуй |
雨水 усуй |
우수 (雨水) усу |
Vũ thủy ву тхюи |
19—20 февраль |
| 345° | Ҡарышлауыҡтар уяныу осоро | 驚蟄 (惊蛰) цзинчжэ |
啓蟄 кэйтицу |
경칩 (驚蟄) кёнъчхип |
Kinh trập кинь чап |
5—6 март |
| 0° | Яҙғы көн һәм төндөң тигеҙләнеүе | 春分 чуньфэнь |
春分 сюмбун |
춘분 (春分) чхунбун |
Xuân phân сюан фан |
20—21 март |
| 15° | Асыҡ һәм яҡты | 清明 цинмин |
清明 сэймэй |
청명 (清明) чхёнъмён |
Thanh minh тхань минь |
4—5 апрель |
| 30° | Икмәк ямғырҙары | 穀雨 (谷雨) гуюй |
穀雨 коку: |
곡우 (穀雨) когу |
Cốc vũ кок ву |
20—21 апрель |
| 45° | Йәй башы | 立夏 лися |
立夏 рикка |
입하 (立夏) ипха |
Lập hạ лап ха |
5—6 май |
| 60° | Бәләкәй муллыҡ | 小滿 (小满) сяомань |
小満 сё: ман |
소만 (小滿) соман |
Tiểu mãn тьеу ман |
21—22 май |
| 75° | Икмәк башаҡланыуы | 芒種 (芒种) манчжун |
芒種 бо: сю |
망종 (芒種) манъджон |
Mang chủng манг тюнг |
5—6 июнь |
| 90° | Йәйге ҡояш торошо | 夏至 сячжи |
夏至 гэси |
하지 (夏至) haji |
Hạ chí ха ти |
21—22 июнь |
| 105° | Бәләкәй селлә | 小暑 сяошу |
小暑 сё: сё |
소서 (小暑) сосо |
Tiểu thử тьеу тхы |
7—8 июль |
| 120° | Ҙур селлә | 大暑 дашу |
大暑 тайсё |
대서 (大暑) дэсо |
Đại thử дай тхы |
23—24 июль |
| 135° | Көҙ башы | 立秋 лицю |
立秋 риссю: |
입추 (立秋) ипхчху |
Lập thu лап тху |
7—8 август |
| 150° | Селлә бөтөүе | 處暑 (处暑) чушу |
処暑 сёсё |
처서 (處暑) чхосо |
Xử thử сьы тхы |
23—24 август |
| 165° | Аҡ ысыҡтар | 白露 байлу |
白露 хакуро |
백로 (白露) пэкхро |
Bạch lộ бать ло |
7—8 сентябрь |
| 180° | Көҙгө көн һәм төндөң тигеҙләнеүе | 秋分 цюфэнь |
秋分 сю: бун |
추분 (秋分) чхупун |
Thu phân тху фан |
23—24 сентябрь |
| 195° | Һалҡын ысыҡтар | 寒露 ханьлу |
寒露 канро |
한로 (寒露) халло |
Hàn lộ хан ло |
8—9 октябрь |
| 210° | Бәҫ яуыуы | 霜降 шуанцзян |
霜降 со: ко: |
상강 (霜降) санъган |
Sương giáng шыонг зянг |
23—24 октябрь |
| 225° | Ҡыш башы | 立冬 лидун |
立冬 ритто: |
입동 (立冬) ипдон |
Lập đông лап донг |
7—8 ноябрь |
| 240° | Бәләкәй ҡарҙар | 小雪 сяосюэ |
小雪 сё: сэцу |
소설 (小雪) сосоль |
Tiểu tuyết тьеу тует |
22—23 ноябрь |
| 255° | Ҙур ҡарҙар | 大雪 дасюэ |
大雪 тайсэцу |
대설 (大雪) дэсоль |
Đại tuyết дай тует |
7—8 декабря |
| 270° | Ҡышҡы ҡояш торошо | 冬至 дунчжи |
冬至 то: дзи |
동지 (冬至) тонъджи |
Đông chí донг ти |
21—22 декабрь |
| 285° | Бәләкәй һыуыҡтар | 小寒 сяохань |
小寒 сё: кан |
소한 (小寒) сохан |
Tiểu hàn тьеу хан |
5—6 ғинуар |
| 300° | Ҙур һыуыҡтар | 大寒 дахань |
大寒 дайкан |
대한 (大寒) дэхан |
Đại hàn дай хан |
20—21 ғинуар |
Ҡытай циклик календары
үҙгәртергәҠытай циклик календары алтмыш йыллыҡ циклды ҡуллана, 10 йыллыҡ («күк олондары») һәм 12 йыллыҡ («ер ботаҡтары») циклдар комбинацияһынан тора.
Циклда йыл ике иероглиф менән билдәләнә: [күк олоно] һәм [ер ботағы]. Ҡайһы саҡта «ер ботағын» ғына күрһәтәләр.
Циклда йылдың иероглифтары 2-се \ 1-се |
Күк олоно | Ҡытай зодиагы | тәүлек ваҡыты | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ағас 木 mù | ут 火 huŏ | ер 土 tŭ | металл 金 jīn | һыу 水 shuĭ | ||||||||||
| 甲 jiă | 乙 yĭ | 丙 bĭng | 丁 dīng | 戊 wù | 己 jĭ | 庚 gēng | 辛 xīn | 壬 rén | 癸 guĭ | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |||||
| Е р б о т а ҡ т а р ы |
子 zĭ |
I | 1 05.02.1924 02.02.1984 |
13 24.01.1936 19.02.1996 |
25 10.02.1948 07.02.2008 |
37 28.01.1960 25.01.2020 |
49 15.02.1972 11.02.2032 |
ҡомаҡ 鼠 shŭ |
23…1 | |||||
| 丑 chŏu |
II | 2 24.01.1925 20.02.1985 |
14 11.02.1937 07.02.1997 |
26 29.01.1949 26.01.2009 |
38 15.02.1961 12.02.2021 |
50 03.02.1973 31.01.2033 |
үгеҙ 牛 niú |
1…3 | ||||||
| 寅 yín |
III | 51 23.01.1974 19.02.2034 |
3 13.02.1926 09.02.1986 |
15 31.01.1938 28.01.1998 |
27 17.02.1950 14.02.2010 |
39 05.02.1962 01.02.2022 |
юлбарыҫ 虎 hŭ |
3…5 | ||||||
| 卯 măo |
IV | 52 11.02.1975 08.02.2035 |
4 02.02.1927 29.01.1987 |
16 19.02.1939 16.02.1999 |
28 06.02.1951 03.02.2011 |
40 25.01.1963 22.01.2023 |
ҡуян 兔 tù |
5…7 | ||||||
| 辰 chén |
V | 41 13.02.1964 10.02.2024 |
53 31.01.1976 28.01.2036 |
5 23.01.1928 17.02.1988 |
17 08.02.1940 05.02.2000 |
29 27.01.1952 23.01.2012 |
аждаһа 龍 lóng |
7…9 | ||||||
| 巳 sì |
VI | 42 02.02.1965 29.01.2025 |
54 18.02.1977 15.02.2037 |
6 10.02.1929 06.02.1989 |
18 27.01.1941 24.01.2001 |
30 14.02.1953 10.02.2013 |
йылан 蛇 shé |
9…11 | ||||||
| 午 wŭ |
VII | 31 03.02.1954 31.01.2014 |
43 21.01.1966 17.02.2026 |
55 07.02.1978 04.02.2038 |
7 30.01.1930 27.01.1990 |
19 15.02.1942 12.02.2002 |
йылҡы 馬 mă |
11…13 | ||||||
| 未 wèi |
VIII | 32 24.01.1955 19.02.2015 |
44 09.02.1967 06.02.2027 |
56 28.01.1979 24.01.2039 |
8 17.02.1931 15.02.1991 |
20 05.02.1943 01.02.2003 |
һарыҡ 羊 yáng |
13…15 | ||||||
| 申 shēn |
IX | 21 25.01.1944 22.01.2004 |
33 12.02.1956 08.02.2016 |
45 30.01.1968 26.01.2028 |
57 16.02.1980 12.02.2040 |
9 06.02.1932 04.02.1992 |
маймыл 猴 hóu |
15…17 | ||||||
| 酉 yŏu |
X | 22 13.02.1945 09.02.2005 |
34 31.01.1957 28.01.2017 |
46 17.02.1969 13.02.2029 |
58 05.02.1981 01.02.2041 |
10 26.01.1933 23.01.1993 |
әтәс 鷄 jī |
17…19 | ||||||
| 戌 xū |
XI | 11 14.02.1934 10.02.1994 |
23 02.02.1946 29.01.2006 |
35 18.02.1958 16.02.2018 |
47 06.02.1970 03.02.2030 |
59 25.01.1982 22.01.2042 |
эт 狗 gŏu |
19…21 | ||||||
| 亥 hài |
XII | 12 04.02.1935 31.01.1995 |
24 22.01.1947 18.02.2007 |
36 08.02.1959 05.02.2019 |
48 27.01.1971 23.01.2031 |
60 13.02.1983 10.02.2043 |
сусҡа 猪 zhū |
21…23 | ||||||
| Соответ- ствия: |
фирүзә, йәшел | ҡыҙыл | һары | аҡ | ҡара, күк | —төҫ | ||||||||
| Юпитер | Марс | Сатурн | Сулпан | Меркурий | —планета | |||||||||
| яҙ | йәй | йәй аҙағы | көҙ | ҡыш | —йыл миҙгеле | |||||||||
| көнсығыш | көньяҡ | урта | көнбайыш | төньяҡ | —сторона света | |||||||||
Григориан календары йылы буйынса циклдың номерын иҫәпләп сығарыу
үҙгәртергә- Хәҙерге заман ысулы:[5]
- 2006 年 − 3 = 60 × 33 + 23; 2006 ≈ 34-се цикл, 23-сө йыл
- Традицион ысул:[5]
- 2006 年 + 2397 = 60 × 73 + 23; 2006 ≈ 74-се цикл, 23-сө йыл
- Бик боронғо ысул:[5]
- 2006 年 + 2697 = 60 × 78 + 23; 2006 ≈ 79-сы цикл, 23-сө йыл
- Тағы бер ысул:[6]
- 2006 年 + 2637 = 60 × 77 + 23; 2006 ≈ 78-се цикл, 23-сө йыл
Йылдарҙы (1888…2067) һәм ботаҡтарҙы тап килтереү буйынса ябайлаштырылған таблица
үҙгәртергә| Ағас (фирүзә, йәшел) | Ут (ҡыҙыл) | Ер (һары) | Металл (аҡ) | Һыу (ҡара, күк) | |
|---|---|---|---|---|---|
| ҡомаҡ | 1924, 1984, 2044 | 1936, 1996, 2056 | 1888, 1948, 2008 | 1900, 1960, 2020 | 1912, 1972, 2032 |
| үгеҙ | 1925, 1985, 2045 | 1937, 1997, 2057 | 1889, 1949, 2009 | 1901, 1961, 2021 | 1913, 1973, 2033 |
| юлбарыҫ | 1914, 1974, 2034 | 1926, 1986, 2046 | 1938, 1998, 2058 | 1890, 1950, 2010 | 1902, 1962, 2022 |
| ҡуян | 1915, 1975, 2035 | 1927, 1987, 2047 | 1939, 1999, 2059 | 1891, 1951, 2011 | 1903, 1963, 2023 |
| аждаһа | 1904, 1964, 2024 | 1916, 1976, 2036 | 1928, 1988, 2048 | 1940, 2000, 2060 | 1892, 1952, 2012 |
| йылан | 1905, 1965, 2025 | 1917, 1977, 2037 | 1929, 1989, 2049 | 1941, 2001, 2061 | 1893, 1953, 2013 |
| йылҡы | 1894, 1954, 2014 | 1906, 1966, 2026 | 1918, 1978, 2038 | 1930, 1990, 2050 | 1942, 2002, 2062 |
| һарыҡ | 1895, 1955, 2015 | 1907, 1967, 2027 | 1919, 1979, 2039 | 1931, 1991, 2051 | 1943, 2003, 2063 |
| маймыл | 1944, 2004, 2064 | 1896, 1956, 2016 | 1908, 1968, 2028 | 1920, 1980, 2040 | 1932, 1992, 2052 |
| әтәс | 1945, 2005, 2065 | 1897, 1957, 2017 | 1909, 1969, 2029 | 1921, 1981, 2041 | 1933, 1993, 2053 |
| эт | 1934, 1994, 2054 | 1946, 2006, 2066 | 1898, 1958, 2018 | 1910, 1970, 2030 | 1922, 1982, 2042 |
| сусҡа | 1935, 1995, 2055 | 1947, 2007, 2067 | 1899, 1959, 2019 | 1911, 1971, 2031 | 1923, 1983, 2043 |
60 йыллыҡ циклды беҙҙең эра быуаттарына күсереүҙең хронологик таблицаһы
үҙгәртергә| Быуат | Циклдың тәүге йылы |
Быуат | Циклдың тәүге йылы |
Быуат | Циклдың тәүге йылы |
Быуат | Циклдың тәүге йылы | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | 04 64 |
VIII | 724 784 |
XV | 1444 | XXII | 2104 2164 | |||
| II | 124 184 |
IX | 844 | XVI | 1504 1564 |
XXIII | 2224 2284 | |||
| III | 244 | X | 904 964 |
XVII | 1624 1684 |
XXIV | 2344 | |||
| IV | 304 364 |
XI | 1024 1084 |
XVIII | 1744 | XXV | 2404 2464 | |||
| V | 424 484 |
XII | 1144 | XIX | 1804 1864 |
XXVI | 2524 2584 | |||
| VI | 544 | XIII | 1204 1264 |
XX | 1924 1984 | |||||
| VII | 604 664 |
XIV | 1324 1384 |
XXI | 2044 |
Ай календары буйынса дөрөҫ даталар
үҙгәртергә(Даталар КК.АА.ЙЙ форматында бирелгән, йылдың тәүге 2 цифрҙары күрһәтелмәгән)[4]
Йылдың тәүге ике цифрҙары: 19
үҙгәртергә| 31.01.00 | 19.02.01 | 08.02.02 | 29.01.03 | 16.02.04 | 04.02.05 | 25.01.06 | 13.02.07 | 02.02.08 | 22.01.09 |
| 10.02.10 | 30.01.11 | 18.02.12 | 06.02.13 | 26.01.14 | 14.02.15 | 03.02.16 | 23.01.17 | 11.02.18 | 01.02.19 |
| 20.02.20 | 08.02.21 | 28.01.22 | 16.02.23 | 05.02.24 | 24.01.25 | 13.02.26 | 02.02.27 | 23.01.28 | 10.02.29 |
| 30.01.30 | 17.02.31 | 06.02.32 | 26.01.33 | 14.02.34 | 04.02.35 | 24.01.36 | 11.02.37 | 31.01.38 | 19.02.39 |
| 08.02.40 | 27.01.41 | 15.02.42 | 05.02.43 | 25.01.44 | 13.02.45 | 02.02.46 | 22.01.47 | 10.02.48 | 29.01.49 |
| 17.02.50 | 06.02.51 | 27.01.52 | 14.02.53 | 03.02.54 | 24.01.55 | 12.02.56 | 31.01.57 | 18.02.58 | 08.02.59 |
| 28.01.60 | 15.02.61 | 05.02.62 | 25.01.63 | 13.02.64 | 02.02.65 | 21.01.66 | 09.02.67 | 30.01.68 | 17.02.69 |
| 06.02.70 | 27.01.71 | 15.02.72 | 03.02.73 | 23.01.74 | 11.02.75 | 31.01.76 | 18.02.77 | 07.02.78 | 28.01.79 |
| 16.02.80 | 05.02.81 | 25.01.82 | 13.02.83 | 02.02.84 | 20.02.85 | 09.02.86 | 29.01.87 | 17.02.88 | 06.02.89 |
| 27.01.90 | 15.02.91 | 04.02.92 | 23.01.93 | 10.02.94 | 31.01.95 | 19.02.96 | 07.02.97 | 28.01.98 | 16.02.99 |
Йылдың тәүге ике цифрҙары: 20
үҙгәртергә| 05.02.00 | 24.01.01 | 12.02.02 | 01.02.03 | 22.01.04 | 09.02.05 | 29.01.06 | 18.02.07 | 07.02.08 | 26.01.09 |
| 14.02.10 | 03.02.11 | 23.01.12 | 10.02.13 | 31.01.14 | 19.02.15 | 08.02.16 | 28.01.17 | 16.02.18 | 05.02.19 |
| 25.01.20 | 12.02.21 | 01.02.22 | 22.01.23 | 10.02.24 | 29.01.25 | 17.02.26 | 06.02.27 | 26.01.28 | 13.02.29 |
| 03.02.30 | 23.01.31 | 11.02.32 | 31.01.33 | 19.02.34 | 08.02.35 | 28.01.36 | 15.02.37 | 04.02.38 | 24.01.39 |
| 12.02.40 | 01.02.41 | 22.01.42 | 10.02.43 | 30.01.44 | 17.02.45 | 06.02.46 | 26.01.47 | 14.02.48 | 02.02.49 |
| 23.01.50 | 11.02.51 | 01.02.52 | 19.02.53 | 08.02.54 | 28.01.55 | 15.02.56 | 04.02.57 | 24.01.58 | 12.02.59 |
| 02.02.60 | 21.01.61 | 09.02.62 | 29.01.63 | 17.02.64 | 05.02.65 | 26.01.66 | 14.02.67 | 03.02.68 | 23.01.69 |
| 11.02.70 | 31.01.71 | 19.02.72 | 07.02.73 | 27.01.74 | 15.02.75 | 05.02.76 | 24.01.77 | 12.02.78 | 02.02.79 |
| 22.01.80 | 09.02.81 | 29.01.82 | 17.02.83 | 06.02.84 | 26.01.85 | 14.02.86 | 03.02.87 | 24.01.88 | 10.02.89 |
| 30.01.90 | 18.02.91 | 07.02.92 | 27.01.93 | 15.02.94 | 05.02.95 | 25.01.96 | 12.02.97 | 01.02.98 | 21.01.99 |
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 The Mathematics of the Chinese Calendar. (инг.)
- ↑ Сыма Цянь, Исторические записки, перевод Р. В. Вяткина, т.2 гл. 12, стр. 282.
- ↑ 3,0 3,1 Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука, 1990. — С. 201. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5..
- ↑ 4,0 4,1 New year on the Chinese calendar year of 1645—2644. (инг.)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука, 1990. — С. 196—197. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5..
- ↑ Володомонов Н. В. Календарь: прошлое, настоящее, будущее. — Изд. 2. — М.: Наука, 1987. — С. 15. — 80 с. — 310 000 экз.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Воробьёв А. Н. Традиционный китайский календарь: Ежегодник, 2002 год /Авт. ст. и пер. с кит. А. Н. Воробьёв; Отв. ред. М. Л. Титаренко.- М.: Изд. дом «Восток», 2001.- 102 с.: ил., схемы, вкладыш.
- Крюков М. В. К проблеме циклических знаков в древнем Китае // Древние системы письма. Этническая семиотика. М., 1986.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Раздел китайского календаря в веб-приложении «Creounity Машина Времени» — приведены инструкции по датировке монет китайских провинций конца XIX — начала XX веков в соответствии с китайским циклическим календарём.
- The Mathematics of the Chinese Calendar (инг.) — «Математика китайского календаря».
- Клаус Тондеринг. Часто задаваемые вопросы о календарях. Раздел 9. Китайский календарь.
- Циклическая Хронология Вьетнама
- 12 животных восточного календаря
- Календарь на 1—3999 год с праздниками и памятными датами (Китай, 1—1752 по юлианскому календарю, 1753—3999 по григорианскому календарю, англ.)
- Календарь на 1583—2299 год с датами начала года.