Ҡуян (Яңы Килбаҡты ауыл советы, Ҡалтасы районы)

Ҡуян (рус. Куяново) — Башҡортостандың Ҡалтасы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 57 кеше. Почта индексы — 452855, ОКАТО коды — 80233846002.

Ауыл
Ҡуян
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ҡалтасы районы
Координаталар	55°57′35″ с. ш. 55°05′25″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 233 846 002
ОКТМО коды	80 633 446 116
Ҡуян

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	459	206	253	44,9	55,1
1959 йыл 15 ғинуар	420	187	233	44,5	55,5
1970 йыл 15 ғинуар	270	133	137	49,3	50,7
1979 йыл 17 ғинуар	180	86	94	47,8	52,2
1989 йыл 12 ғинуар	72	27	45	37,5	62,5
2002 йыл 9 октябрь	90	46	44	51,1	48,9
2010 йыл 14 октябрь	57	28	29	49,1	50,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ауыл тарихы

Ҡуян ауылы XX быуаттың 60-сы йылдарында үҫешә башлай. 1957 йылдың август айында Яңы Хажи эргәһендәге скважинанан нефть урғыла. Шулай Арлан нефть ятҡылығының көньяҡ өлөшөндә яңы «ҡара алтын» майҙаны асыла. Ҡыҫҡа ғына ваҡыт эсендә 17 йорттан торған Ҡуян ауылында 50 ике фатирлы йорт төҙөйҙәр. 70-се йылдарҙа төҙөлөш әүҙемләшә. Башҡортостандың төрлө райондарынан һәм күрше өлкәләрҙән килеп урынлашалар бында. Ҡуян башҡорттары менән әңгәмәләшкәндән һуң кеше исемдәрендә [з] урынына [д] өнөн йышыраҡ ҡулланылыуына иғтибар иттек: Зәбир – Дәбир, Зинира – Динира, Земфира – Демфира, Мирзәлиф – Мирдәлиф... Бындағы милләттәштәребеҙ төньяҡ-көнбайыш диалектында һөйләшһә лә, төрлө яҡтан килеү сәбәпле, үҙҙәренең элек йәшәгән төбәктәрендә ҡулланылған һүҙ­ҙәр­ҙе файҙалана. Мәҫәлән, күп­лектә «лар» ялғауын ҡушалар: ат-лар, китап-лар; диалект һүҙҙәр ҙә килеп инә: инеү/кереү, алыҫ/йыраҡ, ыңғай/уңай, сәңгелдәк/бишек, муйыл/шоморт, ҡарағай/нарат; [с] өнө урынына – [ч], [һ] урынына [с] өнөн ҡулланалар: чәй//сәй, сөртә//һөртә. Татар, мари, урыҫ халҡы менән аралашып йәшәүҙәре лә телгә йоғонто яһаған. Бик күп уртаҡ һүҙҙәр бар. Ҡуян ауылында йәшәүсе халыҡтың 38 проценты – баш­ҡорттар..

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Ҡалтасы): 23 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Яңы Килбакты): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Яңауыл): 49 км

Ауылдан сыҡҡан арҙаҡлы шәхестәр

• Рәимов Риф Мөхсин улы — (1904 йылдың 30 декабре — 1953 йылдың 15 феврале) — Башҡортостандың билдәле дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, тәүге башҡорт совет тарихсыларының береһе, тарих фәндәре докторы (1950).