Ҡарматтар
Ҡарматтар (ғәр. قرامطة; рус. Карматы) — хәрбиләштерелгән ҙур дини-сәйәси ислам ағымы, 899 йылда Бахрейндағы утопик община тарафынан төҙөлгән.
| Ҡарматтар | |
| ғәр. قرامطة | |
| Дин: | |
|---|---|
| Ағым: |
исмәғилилек (бәхәсле[⇨]) |
| Нигеҙләнгән: |
IX быуат |
| Нигеҙләүсе: |
Хамдан Кармат |
| Илдәр: |
Бахрейн һ.б.. |
Тарихы үҙгәртергә
Ғәҙәттә, уларҙың лидеры Хәмдан Ҡармат Фатими хәлифәлегенә нигеҙ һалыусы имам Ғөбәйдуллаһты имам һәм мәхди тип танымағандан һәм «ысын йәшерен имам» Мөхәммәт ибн Исмәғилдең (Жәғәфәр әс-Садиҡтың ейәне) килеүен көтөп йәшәй башлағандан һуң, уларҙы исмәғилиҙәрҙән айырып ҡарайҙар.
890 йылда Ҡарматтар Ираҡ Севадында Дәр-үл-Һижрәт ҡәлғәһен төҙөй; 899—901 йылдарҙа улар, Әбү Сәид әл-Жәннәби тырышлығы менән, кәмһетелгән халыҡ йәшәгән Бахрейнға тарала. Ғәрәп хәлифәләре ҡарматтар алдында үҙҙәрен көсһөҙ итеп тоя, өс сирек быуат буйына улар Ғәрәбстан, Сүриә, Ираҡ һәм Фарсыстандың ҡотон алып тора; улар кешеләрҙе талай, әсирлеккә алып китә, йолом түләтә һәм ҡурҡытып тота.
930 Йылда Әбү Сәйеттең ҡустыһы — күптән инде хаж ҡылыусыларға Мәккәгә юл бирмәй тотҡан Әбү Таһир әл-Жәнәби хажды тулыһынса юҡ итергә ҡарар итә; ҡапыл Мәккәгә һөжүм итеп, ҡот осҡос һуйыш ҡыла һәм Ҡара ташты урлай. Тик 951 йылда ғына изге таш мосолмандарға ҡайтарыла.
Ахыры үҙгәртергә
976 йылда Ғәббәсиҙәрҙән еңелгәндән һуң ҡарматтарҙың статусы түбәнәйә, әкренләп күршеләре уларға яһаҡ түләүҙән туҡтай, һәм ҡарматтар дәүләте ҡыҫыла башлай. 1067 йылда ғәрәп Абдулла бин Али әл-Ғүйүни ғәскәре һәм Ираҡ сәлжүктәре берләшеп, Хуфуфты ҡамайҙар һәм ете йылдан һуң ҡарматтарҙы баш һалырға мәжбүр итәләр[1].
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ «», 1984, с. 65
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Прозоров С. М. ал-Ķарāмита // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 132—133. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.
- Карматы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1895. — Т. XIVa. — С. 556—557.
- Буниятов Дж. З. Восстания карматов IX—X вв. / редактор Э. Р. Агаева. — Б.: Элм, 1988. — 124 с. Архивная копия от 19 марта 2022 на Wayback Machine
- Али-заде А. А. Карматы // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — С. 418. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY-SA 3.0)
- Карматы / Петрушевский И. П. // Италия — Кваркуш. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 11).
- Daftary Farhad. The Isma‘ilis : Their History and Doctrines / foreword by Wilferd Madelung. — 2nd revised ed. — L.: Cambridge University Press, 2007 [1990]. — 800 p. — ISBN 05-216-1636-0. — ISBN 978-0-521-61636-2. (англ.)
- Ḥamdān Qarmaṭ / Madelung W., Halm H. // Encyclopaedia of Islam. THREE : [англ.]. — Leiden : Koninklijke Brill, 2016. — ISSN 1873-9849. (платн.)
- Ḳarmaṭī / Madelung W. // Encyclopaedia of Islam. 2nd ed : [англ.] : in 12 vol. / edited by C. E. Bosworth; E. van Donzel; B. Lewis & Ch. Pellat. Assisted by C. Dumont, G. R. awting[en] and Miss M. Paterson. — Leiden : E.J. Brill, 1997. — Vol. 4. — P. 660—665. (платн.)
- Ḳarmaṭī / Madelung W. // Encyclopaedia of Islam. 2 ed. — Leiden : E. J. Brill, 1960—2005. (түләүле)
|
Был ислам тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |