Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улы

Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улы (5 май 1894 йыл — 5 март 1947 йыл) — театр актёры, режиссёр, ҡурайсы, бейеүсе һәм йырсы. Башҡорт АССР-ының халыҡ һәм атҡаҙанған артисы, Беренсе бөтә донъя һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы.

Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улы
Вафат булған урыны	Өфө

Биографияһы

Ғиниәт Ғабдулла улы Ушанов 1894 йылдың 5 майында Ырымбур губернаһы Орск өйәҙе (хәҙер Башҡортостан Республикаһы Әбйәлил районы) Шәҙиғәй ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Беренсе бөтә донъя һуғышында ҡатнаша. 1919—1920 йылдарҙа Башҡортостан мәғариф халыҡ комиссариатының Стәрлетамаҡ ҡалаһындағы художество бүлегенең театр студияһында эшләй.

1920 йылдан алып ғүмеренең аҙағына тиклем Башҡорт дәүләт академия драма театрында эшләй. Бапшҡорт фольклоры (музыка, бейеү, театр) эстетикаһын яҡшы белгән оҫта. Ул һөнәри театр сәхнә сәнғәтенә халыҡ театры формаларын индереүсе артист.

Беренсе ролдәре: М. Буранғоловтың "Ашҡаҙар"ында Йомағол, "Дала кешеһе Йәркәй"ендә Йәрмөхәмәт, "Шәүрә килен"ендә Айсыуаҡ ролен, Ф. Сөләймәнов Инан, С. Мрәҫов, В. Мортазин-Иманскийҙарҙың «Салауат» драмаһында Салауат,Х. Ғәбитовтың "Ынйыҡай һәм Юлдыҡай"ында Юлдыҡай.

Был ролдәрҙе уйнағанда уның лирик-романтик амплуалы артист икәнлеге таныла һәм алдағы ижадының йүнәлеше билдәләнә.

Олоғайғас, Ушанов башлыса сатирик акцентлы комик ролдәрҙе уйнай, мәҫәлән; Х. Ибраһимовтың "Башмағым"ында Вафа, "Кейәүкәй"ендә Низами, Ҡ. Даяндың "Таңсулпан"ында Мортаҙа, А. Н. Островскийҙың "Бирнәһеҙ ҡыҙ"ында («Бесприданница») Карандышев, "Шаулы-гөрло урын"ында («На бойком месте») Аҙғын (Непутевый) ролдәрен башҡара.

Ушанов шулай уҡ У. Шекспир, Ф. Шиллер, Н. В. Гоголь, А. П. Чехов , А. М. Горький әҫәрҙәренең персонаждарын да сәхнәлә бик өҫта итеп башҡара. Төрлө театр коллективтарында ул режиссёр булараҡ 20-нән артыҡ спектакль әҙерләп күрһәтә.

Шул иҫәптән, Баймаҡ колхоз-совхоз театрында М. Буранғоловтың «Башҡорт туйы», М. Фәйзиҙең «Ғәлиәбаныу», Т. Ғиззәттең «Данлы дәүер», Башҡорт дәүләт академия драма театрында Ғ. Камалдың «Беренсе театр», Д. Юлтый һәм К. Иҙелғужиндың «Әбйәлиловтар уғры төркөмө», П. М. Невежиндың «Икенсе йәшлек» спектаклдәре.

Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улы бейеүсе һәм ҡурайсы булып республикала концерттар ҡуя. Уның эстрада репертуарында театр һәм фольклор әҫәрҙәре ҙур урынды биләп тора.

Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улына 1935 йылда Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған, ә 1944 йылда «Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы» исеме бирелә.

1947 йылдың 5 мартында Өфө ҡалаһында вафат була һәм Көньяҡ мосолман зыяратында ерләнә.

Әҙәбиәт

• Бирҙин Ғәли. Осҡор талант // Ағиҙел, 1970 йыл, № 8

Һылтанмалар

• Ушанов Ғиниәт Ғабдулла улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 14 ғинуар 2021)