Эпикантус

Эпикантус ( грек. ἐπι теленән грек. ἐπι ιπι - өҫкө яҡ һәм κανθός - күҙ мөйөшө), "Монгол йыйырсығы" - өҫкө күҙ ҡабағының эске мөйөшөндәге өлөшө, бер ни тиклем дәрәжәлә йәш биҙе төйөрсөгөн ҡаплай. Был монголоид расаһына хас булған билдәләрҙең береһе, башҡа расалар вәкилдәрендә һирәк. Антропологик тикшереүҙәр эпикантустың булыуын йәки булмауын ғына түгел, ә үҫешен дә билдәләнгән.

Эпикантус

Күренеш һәм функциялары

Эпикантуснтһыҙ күҙ

Эпикантустың сәбәптәре әле лә асыҡланмаған. Бер нисә автор монголоид тибының йөҙ үҙенсәлектәре ҡаты һыуыҡ шарттарҙа йәшәү өсөн махсус адаптив үҙенсәлек тип фаразлай. Монгол расаһының килеп сығышын Үҙәк Азияның континенталь региондары менән бәйләп, улар монгол күҙенең (күҙ ҡабағы, эпикантус) күреү ағзаһын елдәрҙән, туҙандан һәм сағылған ҡояш нурҙарының зарарлы тәьҫиренән һаҡлаусы аппарат булараҡ барлыҡҡа килгәнен күрһәтәләр.

Эпикантуслы күҙ

Ләкин эпикантустың күренеше башҡа сәбәптәр менән дә бәйле булырға мөмкин. Шулай итеп, эпиканың ҙурлығы менән танау биленең ҡалынлығы араһындағы мөнәсәбәт иҫбатланған, йәғни, танау ни тиклем юғары булһа, эпикантус уртаса бәләкәйерәк булғаны асыҡланған. Был тикшерелгән барлыҡ серияларҙа ла: бурят, саха, яр буйы чукчалары, эскимос, ҡалмыҡ, тываларҙа асыҡланған .

Ләкин, танау биле түбән булыуы эпикантус барлыҡҡа килеү өсөн берҙән-бер һәм етерлек шарт түгел әле. Күрәһең, шулай уҡ эпикантус өҫкө күҙ ҡабағы тире аҫтындағы май ҡатламының ҡалынлығына ла бәйлелер. Эпикантус билдәле бер дәрәжәлә өҫкө күҙ ҡабағының "майлы" ҡатламы булып тора. Билдәле булғанса, биттең һимереүе монголоид расаһы балаларына хас. Монголоид расаһы балаларында май туҡымаһының артыуы төрлө мәғәнәгә эйә булырға мөмкин: һалҡын ҡыштарҙа йөҙҙө һыуыҡтан һаҡлау сараһы булараҡ, һәм, бәлки, юғары калориялы матдәләр менән тәьмин итеү сараһылыр. Бушмендарҙың һәм готтентоттарҙың стратегияһы шулай уҡ ҡоролоҡло климат шарттарында үҫешкән физик тип булараҡ, тулы йөҙлөлөк үрнәге булып тора.

Эпикантустың адаптивлығы шулай уҡ шик тыуҙыра, сөнки монголоид билдәләр комплексы йәки уртаса субтропик зонала (Ҡытайҙағы ауыл хужалығының иң тәүге төп үҙәктәрендә) барлыҡҡа килгән, бында ныҡ һалҡын булмаған, өҫтәүенә, Африкалағы һәм Көнбайыш Азия сүлдәрендә йәшәүселәрҙә эпикантус юҡ ...

Таралыу

Эскимо ҡатын-ҡыҙ (фото 1907)

Эпикантустың үҫеше ҙур географик дифференциацияны күрһәтә. Эпикантусның концентрацияһы Үҙәк, Көнсығыш, шулай Төньяҡ Азияның да ҙур ғына өлөштәрендә осрай - ғәҙәттә оло йәштәге ир-аттарҙа 60% тан артыҡ. Төркиҙәр араһында эпиканың иң ҙур проценты сахалар, алтайлылар, томск татарҙары араһында (70%) , 7 % - Волга төбәге татарҙары араһында, 15% - Ҡырым татарҙары араһында, 13% - Әстрхан ҡарағаштар араһында, 21-35% - казактар араһында, 20-28% - нуғайҙар араһында, 38% - тубыл татарҙары араһында. Эпикантус шулай уҡ эскимостар араһында киң таралған һәм Американың урындағы халыҡтары араһында осрай. Эпикантустың булмауы Европаның дөйөм халҡына хас. Африкалағы бушмендар араһында табылған.

Әҙәбиәт

• Эпикантус // Элоквенция — Яя. — М. : Советская энциклопедия, 1957. — С. 123. — (Большая советская энциклопедия : [в 51 т.] / гл. ред. Б. А. Введенский ; 1949—1958, т. 49).
• Хомутов Антропология. - 3 нче басма. - Ростов-н / Д: Феникс, 2004 .-- 37, 38, 337, 338. ISBN 5-222-05286-9