Хәл (дин)

Хәл (ғәр. حال‎, күпл. әхүәл; «торош» мәғәнәһендә; рус. Хал) — суфыйлыҡта: маҡсатҡа йүнәлешле аң торошо, йыш ҡына суфыйҙың Аллаһыға барған юлындағы рухи практика продукты итеп аңлатыла. Мөғтәзилиҙәрҙә хәл — предметтың билдәле бер ваҡыт мәлендә торошо.

Тасуирламаһы

Хәл Аллаһтан килә һәм мистиктың тырышлығына йәки үҙ-үҙен камиллаштырыу практикаһына бәйле түгел. Хәл теләһә ҡайһы ваҡытта килә ала, ә суфый, үҙе был хәлгә инә алмаған кеүек, хәлде үҙенән сығара ла алмай^[1].

Хәл илаһи яҡтылыҡтан барлыҡҡа килә. Аңлау рухи донъяның үлсәү берәмеге булған билдәле бер мәлдә була. Әбү Хәмит Әл-Ғәзали һәм ибн Ғәрәби хәлгә гносеологик (танып белеү) статусы биргәндәр. Әл-Ансари фекеренсә, үҙ рухи хәлен нығытҡан мистиктар «әүлиә» кимәленә етә^[2].

Классификацияһы

Хәл классификацияһын Зүн-Нүн әл-Мисри һәм әл-Харис әл-Мөхәсиби эшләгән^[2].

Әс-Сарраж 10 хәл торошон билдәләй^[2]:

үҙ-үҙеңде контролдә тотоу (мураҡаба);
яҡынлыҡ ;
мөхәббәт;
ҡурҡыу (хәүеф);
өмөт ;
дәрт (шауыҡ);
ихласлыҡ;
йән тыныслығы (итмәнинә);
күҙәтеү (мүшәхәҙә)^[2].

Әҙәбиәт

Али-заде, А. А. [837 Хал] // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — 400 с. — (Золотой фонд исламской мысли). — 3000 экз. — ISBN 5-98443-025-8 (рус.).
Ḥāl / Gardet L. // Encyclopaedia of Islam. 2 ed. — Leiden : E. J. Brill, 1960—2005. (түләүле)
Mojtahed Shabestari M., Negahban F. Aḥwāl // Editors-in-Chief: Wilferd Madelung and, Farhad Daftary Encyclopaedia Islamica. — Brill Online.

Һылтанмалар

Колодин, Александр Хал (билдәһеҙ). Культура веры. Путеводитель сомневающихся. Дата обращения: 13 июль 2015.

[Али-заде—2007——-1] Али-заде, 2007

[Колодин_А.———-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Колодин А.

[1]

[2]