Убийвовк Елена Константиновна
Еле́на (Ля́ля) Константи́новна Убийво́вк (1918 йылдың 22 ноябре, Полтава — 1942 йылдың 26 майы, шунда уҡ) Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан, подпольщица, Советтар Союзы Геройы (үлгәндән һуң).
| Убийвовк Елена Константиновна | |
| укр. Олена Убийвовк | |
 | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
.svg){kind=small} СССР |
| Тыуған көнө | 22 ноябрь 1918[1] |
| Тыуған урыны | Полтава, Украина Совет Социалистик Республикаһы[1] |
| Вафат булған көнө | 26 май 1942[1] (23 йәш) |
| Вафат булған урыны | Полтава, Украина Совет Социалистик Республикаһы, СССР[1] |
| Үлем төрө | атып үлтереү[d] |
| Һөнәр төрө | партизан |
| Эш урыны | В.Н. Каразин исемендәге Харьков милли университеты |
| Уҡыу йорто | В.Н. Каразин исемендәге Харьков милли университеты |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы |
| Ойошма ағзаһы | Непокорённая полтавчанка[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
 | |
 Убийвовк Елена Константиновна Викимилектә | |
Биографияһы үҙгәртергә
Табип ғаиләһендә тыуа. Ляля бала сағынан уҡ (уны яҡын туған һәм шулай атай) тәүәккәл ҡыҙ була. Полтава мәктәбен тамамлағандан һуң Харьковуниверситетына уҡырға инә. Студент сағында Сергей Сапиго менән таныша (ҡыҙыл комиссар мәктәбендә уҡыйҙар), һуңынан оккупация осоронда уның менән Полтава йәшерен ойошмаһында эшләй.
1941 йылдың йәйендә, университеттың 4 курсын тамамлап, ата-әсәһенә Полтаваға ҡайта, һәм шул ваҡытта һуғыш башлана. «Непокорённая полтавчанка» йәшерен төркөмөн ойоштора, һәм унда башта туғыҙ комсомолец була. Ул иптәштәре менән бергә ҡорал йыя, ҡала халҡы араһында антифашистик агитация алып бара. Подпольщиктар коммунист Жаров етәкселегендә Диканьский урмандарында хәрәкәт иткән партизан отряды менән бәйләнеш булдыра. Жаров күрһәтмәләрен үтәп, улар Мәскәү радиоһы аша Совинформбюро сводкаларын даими ҡабул итәләр, листовкалар баҫтыралар (алты ай эсендә 2 меңдән ашыу листовка таратыла). Бынан тыш, йәшерен ойошма ағзаларына ҡала һәм уның тирә-яҡ ауылдарында ирекле йөрөү мөмкинлеген биргән төрлө документтар һәм белешмә әҙерләйҙәр.
Төркөм яйлап 20 кешегә тиклем арта; йәшерен ойошманың штаб начальнигы Сергей Сапиго була. Диверсиялар үткәрәләр: электр станцияһын сафтан сығаралар, немец танкыларына ремонт яһаусы механика заводында станоктарға зыян килтерәләр. Полтаваның Кобылянская урамында урынлашҡан лагерҙың хәрби әсирҙәренә ярҙам ойошторалар: уларҙы штат кейеме һәм аҙыҡ-түлек менән тәьмин итәләр. 18 хәрби әсиргә ҡасырға, партизандар отрядына ҡушылырға ярҙам итә улар. Винтовкалар менән гранаталар туплап, Полтавала ҡораллы баш күтәреүгә әҙерләнгәндәр.
Оккупацион властар подпольщиктарҙы эҙләүгә «Цеппелин» төркөмөн, «Үле баш» эсэс дивизияһының каратель отрядтарын, «Орион-00220» эҙләү шпион төркөмөн йәлеп итә. 1942 йылдың 6 майында йәшерен ойошманың иң әүҙем ағзаларын бер үк ваҡытта ҡулға алалар һәм язалауҙарға дусар итәләр. Ляля Убийвовктан 26 тапҡыр һорау алып, язаға тарттырғандар. Гестапо зинданынан ул ата-әсәһенә үлер алдынан яҙылған дүрт хатын ебәреүгә өлгәшә.
1942 йылдың 26 майында Полтава ҡалаһының зыяраты артында Елена Константиновна Убийвовкты, Сергей Терентьевич Сапигоны, Борис Поликарпович Серганы, тадеуша Сергей Антонович Ильевскийҙы, Валентин Дмитриевич Сороканы һәм Леонид Пузановты атып үлтергәндәр.
Хәтер үҙгәртергә
СССР Юғары Советы Президиумының 1965 йылдың 8 май указы менән Елена Константиновна Убийвовкка үлгәндән һуң Советтар Союзы Геройы исеме бирелә.
1967 йылдың 28 октябрендә «Непокорённая полтавчанка» хөрмәтенә Полтавала һәйкәл ҡуйыла, ҡала урамдарының береһе уның исеме менән атала. Харьковтың бер урамы Ляля Убийвовк исемен йөрөтә, элегерәк мемориаль табличка ҡуйылған була, һуңынан ул юғала.
2013 йылда Ляля Убийвовкка 95 йәш тулыу уңайынан һәм Полтавщинаны немец-фашист илбаҫарҙарынан азат итеүҙең 70 йыллығы айҡанлы, Полтава өлкә советының Ляля Убийвовк исемендәге премия булдыра.
2013 йылдың 22 ноябрендә 10-сы һанлы Полтава мәктәбендә премияның тәүге лауреаттарын бүләкләү тантанаһы үтте. Шуларҙың береһе 10-сы мәктәптең уҡытыусыһы Антон Мартынов булды, ул «Непокорённая полтавчанка» ойошмаһы тураһында тарихта беренсе тапҡыр — «Йәшлек һуғышҡа ҡаршы» тигән документаль фильм булдырғаны өсөн.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Убийвовк Елена Константиновна // Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — С. 618—619. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
- Левин Б. Непокорённая полтавчанка // Героини: очерки о женщинах — Героях Советского Союза / ред.-сост. Л. Ф. Торопов; предисл. Е. Кононенко. — Вып. 2. — М.: Политиздат, 1969. — 463 с.
- Олесь Гончар. Ер гудеть. Елена Убийвовк һәм йәшерен ойошма тураһында Повесть «полтавчанка Непокоренные»
Һылтанмалар үҙгәртергә
Убийвовк Елена Константиновна. «Герои страны» сайты.
- БСЭ һүҙлегендә Убийвовк Е. К. тураһында
- Письма Героя Советского Союза Е. К. Убийвовк из гестаповского застенка Полтавы.
- YouTube сайтында Открытие памятника Непокоренным полтавчанам
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Убийвовк Елена Константиновна // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.