Тәжүид

Тәжүид (ғәр. تجويد‎) — Ҡөрьәнде орфоэпия ҡағиҙәһе буйынса уҡыу һәм Ҡөрьәнде дөрөҫ уҡырға өйрәткән ярашлы дисциплина (’илм әт-тәжүид), был һүҙҙәрҙең мәғәнәһе боҙолмаһын өсөн эшләнә.

Тәжүид
ғәр. تَجْوِيد‏ٌ‎
Хеҙмәтләндереүсе	Ҡарый (Ҡөрьәнде тәжүидсә уҡыусы ), Хафиз һәм hezzab[d]
Вики-проект	Проект:Ислам, Проект:Суфизм[d] һәм Проект:Ислам/Коран[d]
Тәжүид Викимилектә

Тәжүид тураһында ғалимдар

Тәжүидтең ошондай билдәләмәләре бар:

Тәжүид — һәр өндө артикуляцияға һәм үҙенсәлектәренә ярашлылылыҡ бирергә өйрәткән фән.

Оригинал текст  (ғәр.)  

اَلتَّجْوِيدُ عِلْمٌ يُعْرَفُ بِهِ إِعْطَاءُ كُلِّ حَرْفٍ حَقَّهُ وَمُسْتَحَقَّهُ مَخْرَجًا وَصِفَةً

Тәжүид әйтелеште ауырлаштырыу өсөн булдырылған тип уйлау хата — киреһенсә, ул Ҡөрьәнде дөрөҫ уҡырға, уның хәрефтәрен Пәйғәмбәребеҙсә әйтергә өйрәтеү өсөн тәғәйенләнгән. Был хаҡта Жәзәрий шулай тигән:

Тәжүид — ул телде сәйнәү, өндө тамаҡ төбөнән сығарыу, яңаҡты ҡыйыш-мыйыш килтереү, тауышты ҡалтыратыу, өндәрҙе икеләтә һуҙыу, оҙонлоғон ҡыҫҡартыу, яңғыратып тыңҡыш уҡыу һәм «рә» өнөн ҡыҫыу түгел …

Оригинал текст  (ғәр.)  

ليس التجويد بتمضيغ اللّسان ولا بتقعير الفم ولا بتعويج الفكّ ولا بترعيد الصوت ولا بتمطيط الشدّ ولا بتقطيع المدّ ولا بتطنين الغنّات ولا بحصرمة الراءات.

• Телде сәйнәү: кеше ауыҙына нимәлер ҡапҡан кеүек һөйләй.
• өндө тамаҡ төбөнән сығарыу: кеше тамаҡ төбө менән һөйләй.
• яңаҡты ҡыйыш-мыйыш килтереү: кеше бар өндәрҙе лә йомшаҡ әйтеп һөйләй, тауышын бала тауышы кеүек сығара.
• тауышты ҡалтыратыу: кеше өшөгән йә иларға йыйынған кеүек тауышын ҡалтырата. Әммә күңеле нескәреп тауыш ҡалтырау ғәфү ителә.
• өндәрҙе икеләтә һуҙыу: кеше икеләтелгән тартынҡыларҙы тағы ла арттырыбыраҡ ҡабатлай.
• оҙонлоҡто ҡыҫҡартыу: кеше оҙон һуҙынҡыларҙы бер шым, бер ҡысҡырып әйтә.
• яңғыратып тыңҡыш уҡыу: был назализация (اَلْغُنَّةُ) менән уҡылған өндәрҙе артығы менән һуҙыу.
• «рә» өнөн ҡыҫыу: кеше «ر» хәрефен уҡығанда тауышын өҙә.

Йәғни, ғәрәптәр тыумыштан һөйләшкәнсә, тәбиғи тауыш менән уҡыу талап ителә(А. Р. Сүәйд) .

Тәжүидтең асылы — классик фонетикалағы ғәрәп өндәрен әйтергә өйрәнгәндә мәхрәж бик мөһим.

Мәхрәж — өндө тейешенсә әйтергә өйрәткән махсус механизмдарҙы ҡулланыу.

Тәжүидте өйрәнеү фарыз, Пәйғәмбәр хәҙисендә әйтелгәнсә: «Һеҙҙең иң яҡшығыҙ Ҡөрьәнде өйрәнеүсе һәм башҡаларға уны өйрәтеүселер».

Аллаһ Ҡөрьәндә әйткән: «Ҡөрьәнде дөрөҫ уҡығыҙ» (Әл-Мүзәммил 4).

Изһар

Ҡөрьән бите

Әл-Изһар(الاظهار) — был (Ҡалып:Trr) һәр өндөң таҙа, тыңҡышланмай әйтелеүе.Нүн сүкүндән йәки тәнүиндән һуң изһар хәрефе тора икән, изһар ҡағиҙәһе ҡулланыла.

Изһар хәрефтәре

ء,ه,ع,ح,غ,خ

Ҡәлҡәлә

Әл-Ҡәлҡәлә (القلقلة) — был (ғәр.: хәрәкәт) сүкүнле хәрефте асыҡ итеп әйтеү ¹.

Ҡәлҡәлә хәрефтәре

Ҡәлҡәлә хәрефтәре 5: ﻕ ﺩ ب ﺝ ﻁ. Улар бөтәһе лә قًطْبُ جَدٌّ һүҙендә ҡулланла.

Ҡәлҡәлә кимәлдәре

• «Ҙур ҡәлҡәлә» (قلقلة كبرى). Иң юғары кимәлдә асыҡ итеп әйтеү - сүкүнле хәрефтәр һүҙ аҙағында икәү итеп әйтелә. Мәҫәлән: الحجّ ,الحقّ
• «Уртаса ҡәлҡәлә» (قلقلة وسطى). Сүкүнле хәрефтәр һүҙ аҙағында тора, әммә икәү итеп әйтелмәй. Асыҡ итеп әйтеп уҡыла, әммә тәүге осраҡтағы кеүек үк түгел. Мәҫәлән: مِنْ عَلَقٍ,احد
• «Бәләкәй ҡәлҡәлә» (قلقلة صغرى). Сүкүнле хәрефтәр һүҙҙәрҙең уртаһында тора. Мәҫәлән: الفجْر بطْشة

Иҙһәм

Әл-Иҙһәм (اَلْاِدْغَام) — «нүн-сүкүн» йәки «тәнвин» һүҙ аҙағында үҙенән һуң килгән хәрефкә әйләнә һәм икәү итеп әйтелә, һәм артабан был хәреф «тәшдид» менән уҡыла.

Ғүннәле иҙһәм

«Нүн-сүкүн» йәки «тәнвин» : م ن و ي хәрефтәре менән осрағанда «нүн-сүкүн» үҙенән һуң килгән хәрефкә әйләнә һәм икәү итеп әйтелә. Өндө икеләтеү назализация менән башҡарыла — был «иҙһәм мәғәл ғүннә» тип атала.

Ғүннәһеҙ иҙһәм

«Нүн-сүкүн» йәки «тәнвин» артынан ل ر хәрефтәре килһә, өндө икеләтеү назализацияһыҙ (танау эсенә ебәрелмәй) башҡарыла һәм «иҙһәм билә ғүннә» тип атала.

Шулай уҡ ҡара

• Тухфат уль-атфаль

Һылтанмалар

• Халидов А. Б. Тажвид // Ислам: энциклопедический словарь / отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, 1991. — С. 220.
• Аудиочтение Корана  (билдәһеҙ). houseofquran.com. Дата обращения: 24 июль 2013. Архивировано 20 август 2013 года.