Туңдырма

Туңдырма — һөткә, һөт өҫтөнә, ҡаймаҡҡа, майға, һутҡа еләк-емеш, шәкәр һәм башҡа тәм биреүсе матдәләр ҡушып, туңдырып эшләнгән татлы продукт.

Итальян туңдырмаһы

Төрҙәре

Туңдырманың төрлөһө бар, мәҫәлән, крем-брюле йәки пломбир.

Туңдырма — юғары калориялы продукт, ҡайһы берҙәрендә 20 % май һәм 20 % углевод була. Был ризыҡтың ҡатырылғаны һәм йомшағы ла бар. Йомшаҡтары, ғәҙәттә, үлсәп һатыла һәм оҙаҡ һаҡланмай. Туңдырма ҡабының бер нисә варианты бар — вафлинан, ҡағыҙҙан һәм пластик стакандан эшләнгәне, таяҡҡа ҡуйылғаны, мөгөҙ һымаҡ һауыттағыһы, рулет, брикет, торт кеүек эшләнгәне һәм башҡа төрлөләре.

Кафе, ресторан һәм башҡа ерҙәрҙә туңдырма һатҡанда, уны йыш ҡына емеш-еләк, шоколад, вафли киҫәктәре менән биҙәйҙәр, сироп, шоколад, сәтләүек валсыҡтары һибәләр. Туңдырманан шулай уҡ, уға һөт, сироп ҡушып, миксерҙа туҡып, коктейль да яһайҙар

Башҡа төрҙәре:

• ҡаймаҡлы туңдырма (үҫемлек йәки башҡа төрлө май нигеҙендә)
• Сорбе (шәрбәт) (емеш-еләктән, һуттан эшләнгән йомшаҡ туңдырма).
• Емешле боҙ (аҙмы-күпме ҡатырылған, таяҡҡа ҡуйылған, һөттән түгел, һуттан эшләнә).
• Мелорин (үҫемлек майынан)

Тарихы

Туңдырма— боронғо тәм-том. Туңдырманың килеп сығыу тарихы дүрт мең йылдан ашыу тип фаразлана..

Беҙҙең эраға тиклем ике мең йыл элек үк Ҡытайҙа өҫтәлгә туңдырманы хәтерләткән, апельсин, лимон киҫәктәре, анар емеше ҡушылған десерттар ҡуйыла. Беҙҙең эраға тиклем XI быуатта ғына «Ши цзин» китабында туңдырма эшләү рецебы һәм уны һаҡлау серҙәре асыла.

Һыуытылған шарап, һуттарҙы һәм һөтлө эсемлектәрҙе боронғо Грецияла ла файҙаланғандар.

Эскимос аш-һыуы Акутак — емештән, иттән, сусҡа майынан эшләнгән туңдырма..

Фалуде — туңдырманың тәүге билдәле өлгөһө беҙҙең эраға тиклем V быуатта барлыҡҡа килә. Ул туңдырылған ал һыу, лайм һуты һәм шулай уҡ, ҡайһы бер осраҡта, төйөлгән фисташканан эшләнгән була.

Европала

Европала туңдырма таралыуын Франция королеваһы Екатерина Медичи исеме менән бәйләйҙәр

XIII быуатта Ҡытайҙан тәүге рецепт алып килеп, туңдырма менән Европаны Марко Поло таныштыра. Ул хатта боҙҙоң файҙалы сифаты тураһында китап та яҙа.

Туңдырма әҙерләү буйынса тәүге рецепт 1718 йылда Лондонда баҫылып сыға.

Хәҙерге вариантындағы туңдырма Рәсәйҙә XIX быуатта барлыҡҡа килә. Тәүге туңдырма фабрикаһы 1851 йылда АҠШ-тың Балтимор ҡалаһында эшләй башлай.

Етештереү

Туңдырма яһау машинаһы

Ғәҙәттә туңдырма:

• һөтттән,
• ҡаймаҡтан,
• майҙан,
• шәкәрҙән,
• тәмләткес, ароматлы матдәләрҙән,
• кәрәкле консистенцияны, яраҡлылыҡ ваҡытын һәм башҡаларҙы тәьмин итеүсе өҫтәлмәләрҙән эшләнә.

Заманса туңдырыу ысулдары барлыҡҡа килгәнсе, туңдырма айырым осраҡтарҙа ғына файҙалана торған үтә затлы ризыҡ һанала. Уны етештереү ҙә ҡатмарлы процесс була.

Өй шарттарында әҙерләү өсөн туңдырма эшләй торған махсус аппарат кәрәк.

Туңдырма ҡатышмаһы әҙерләү процессы түбәндәгеләрҙе үҙ эсенә ала:

• тәүге сеймалды әҙерләү;
• рецептҡа ярашлы сеймал компоненттарын ҡушып, туңдырма ҡатышмаһын әҙерләү;
• механик ҡушымталарҙан һәм патоген микроорагнизмдарҙан таҙартыу өсөн ҡатышманы фильтрлау һәм пастеризациялау;
• әҙер туңдырманың органолептик үҙенсәлеген яҡшыртыу өсөн ҡатнашманың май төйөрсәктәрен онтау; +4°С-ҡа тиклем һыуытыу.

Галерея

• 
  Эскимо
• 
  Рожок, или трубочка
• 
  Мороженое в креманке
• 
  Фруктовый лёд

Аксессуарҙар

• 
  Ложка с механизмом для отделения шарика мороженого
• 
  Ложка с выталкивателем шарика мороженого
• 
  Ложка для формирования шарика мороженого без механизма
• 
  Креманка

Факттар

• Лондон ресторандарының береһендә ҡатын-ҡыҙҙар һөтөнән яһалған туңдырмаға мадагаскар ваниле һәм лимон цедраһы һалып бирәләр. Baby Gaga тип аталған туңдырма бала имеҙгән ҡатындарҙың һөтөнән эшләнә. Һатып алыусыларҙың теләге буйынса, туңдырмаға балалар өсөн тәғәйенләнгән, ауыртыуҙы баҫа торған «Калпол» йәки теш сыҡҡанда файҙаланыла торған «Бонджела» геле өҫтәп тә бирәләр.

Әҙәбиәт

• Maguelonne Toussaint-Samat. A History of Food. — John Wiley & Sons, 1994-09-28. — 824 б. — P. 749—750. — 2500 экз.
• Игорь Богданов. Лекарство от скуки, или История мороженого. — Новое литературное обозрение, 2007. — 192 с. — 3000 экз.
• Джереми Тейлор. Здоровье по Дарвину: Почему мы болеем и как это связано с эволюцией = Jeremy Taylor “Body by Darwin: How Evolution Shapes Our Health and Transforms Medicine”. — М.: Альпина Паблишер, 2016. — 333 p. — ISBN 978-5-9614-5881-7.

Һылтанмалар

• Кулинарная книга. Кофейное мороженое.

• Мороженое СССР 50-60-х годов
• ГОСТ 31457-2012 2018 йыл 28 август архивланған.. Мороженое молочное, сливочное и пломбир. Технические условия