Турганов Борис Александрович

Борис Александрович Турганов (8 октябрь 1901 йыл — 7 май 1980 йыл) — СССР шағиры, тәржемәсе.

Турганов Борис Александрович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	СССР
Тыуған көнө	21 октябрь 1901({{padleft:1901|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:21|2|0}})
Тыуған урыны	Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	7 май 1980({{padleft:1980|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:7|2|0}}) (78 йәш)
Һөнәр төрө	тәржемәсе, шағир
Эшмәкәрлек төрө	шиғриәт һәм тәржемә

Биографияһы

Борис Александрович Турганов 1901 йылдың 8 (21) октябрендә Санкт-Петербург ҡалаһында хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуа.

Матбуғатта 1921 йылдан баҫыла башлай. 1923 йылда Киев тышҡы мөнәсәбәттәр институтын тамамлай.

Киевта Крещатик урамы

1923 йылдың яҙында Киевтың йәш Рәсәй яҙыусылары төркөмө (Николай Ушаков, Борис Турганов, Лев Длигач, Анатолий Волкович, Сергей Сац, Николай Барабасенко, Александр Нольден, Евгений Нежинцев, Игорь Юрков, Ольга Юркова һәм башҡалар) «Пролетарская правда» гәзите ҡарамағында «Имущества» (1924 йылдан — «Центростиль») әҙәби төркөмө ойоштора . Төркөм даими рәүештә «Центростиль» «тере гәзитен» сығара.

Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Башҡортостанға Украин ССР-ынан бик күп предприятиелар, ғилми учреждениелар һәм мәҙәниәт эшмәкәрҙәре эвакуациялана. Б. А. Турганов һуғыш ваҡытында Өфөлә йәшәй, край тарихы менән таныша, 1942 йылда «Чапаев эҙҙәре буйлап. Башҡорт дивизияһы маршы», «Хоҙайбирҙин» (1966 йылда эшкәртелә) шиғырҙарын яҙа. Башҡорт шағирҙары Әкрәм Вәли, Мәжит Ғафури, Салауат Юлаев һәм башҡаларҙың шиғырҙарын рус теленә тәржемә итә.

Ижады

Автор поэмаһын «Перекличка Октября» (1927) поэмаһы, «Ябай шиғырҙар» («Простые стихи»; 1930), «Поход аҙымы» («Походный шаг»; 1931), «Беҙҙең флаг» («Наш флаг»; 1942), «Мәскәү шиғырҙары» («Московские стихи»; 1947) шиғырҙар йыйынтығы, «Төркмәнстан Республикаһы» («Республика Туркменистан»; 1930) китабы авторы.

Украин, белорус, грузин, башҡорт, йәһүд, сиған, поляк һәм башҡа яҙыусыларҙың әҫәрҙәрен тәржемә итә. Атап әйткәндә, Тарас Шевченко («Гайдамаки», «Тарасова ночь», «Сотник» поэмалары, «Ой по горе роман цветет», «Завещание», «Над Днепровской сагой» шиғырҙарын; 1939), Иван Франко, Максим Рыльский, Юрий Федькович, Степан Руданский, Михаил Старицкий, Семен Гулак-Артемовский, Иван Карпенко-Каройҙы һәм украин совет яҙыусыларын (Павел Цыбульский, «Улочка на окраине города»).

Украин халыҡ думаларын (эпостары) (1963) айырым китап итеп сығара. Янка Купаланың «Тарасов» поэмаһын тәржемә итә.

Украин теленә Тургановтың «Беҙ — большевиктар» (Киев — Харьков, 1944) шиғырҙар тупланмаһы нәшер ителә.

Башҡортостандың милли батыры һәм шағиры Салауат Юлаевтың «Тыуған илем», «Урал», «Яу», «Уҡ», «Егеткә», «Һандуғас», «Ҡош», «Зөләйха» шиғырҙарын тәржемә итә.

1980 йылдың 8 майында Киевта вафат була.

Әҙәбиәт

• Турганов Борис Олександрович // Українська радянська енциклопедія. — Т. 15: Туман — Цемент. — К., 1964. — С. 15.
• Турганов Борис Александрович // Белорусская ССР: Краткая энциклопедия в пяти томах. — Т. 5: Биографический справочник. — Минск: Главная редакция Белорусской советской энциклопедии, 1982. — С. 636.
• Аржаная Г. И. Турганов Борис Александрович // Краткая литературная энциклопедия. — Т. 7. — Москва: Советская энциклопедия, 1972. — Столбцы 656—657.
• Центральний державний архів-музей літератури і мистецтва України: Путівник. — Випуск 1. — К., 2003. — С. 220—221.
• Кирьянов C. Почерк мастера (Борис Турганов — переводчик украинской литературы) // Мастерство перевода. Сборник девятый. — Москва: Советский писатель, 1973. — С. 139—152.
• Чуковский К. Высокое искусство. — Москва, 1941.
• Кирдан Б. Сокровища украинского эпоса // Дружба народов. — 1964. — № 6.
• Рыбак Н. Соратник, мастер // Огонек. — 1971. — № 50.
• Мартич Ю. Мастер художественного перевода // Радуга. — 1971. — № 12.
• Рильський М. Про переклади поетичних творів // Під зорями Кремля. — К., 1953.

Һылтанмалар

• Турганов Борис Александрович // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.