Торонтайыш

Торонтайыш (рус. Трунтаишево) — Башҡортостан Республикаһының Әлшәй районындағы ауыл, ошо исемдәге ауыл Советы үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 1034 кеше булған. ОКАТО коды — 80202861001.

Торонтайыш
Дәүләт	Рәсәй
Административ үҙәге	Торонтайыш ауыл Советы (Әлшәй районы)
Административ-территориаль берәмек	Торонтайыш ауыл Советы (Әлшәй районы)
Халыҡ һаны	1305 кеше (2002), 1234 кеше (2009), 1034 кеше (2010)
Почта индексы	452113

Халыҡ һаны

Милли составы

Халҡы башлыса татарҙар (91 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1795 йыл	465
1865 йыл	1721
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	3210
1920 йыл 26 август	3674
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	2463
1959 йыл 15 ғинуар	2013
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	1367
2002 йыл 9 октябрь	1305
2010 йыл 14 октябрь	1034	485	549	46,9	53,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 25 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Раевка): 25 км

Урамдары

• Дуҫлыҡ (урамы) (рус. Дружбы (улица))
• Көнбайыш (урам) (рус. Западная (улица))
• Интернационал (урамы) (рус. Интернациональная (улица))
• Коммунистик (урамы) (рус. Коммунистическая (улица))
• Комсомол (урамы) (рус. Комсомольская (улица))
• Матросов (урамы) (рус. Матросова (улица))
• механизаторҙар (урамы) (рус. Механизаторов (улица))
• Йәштәр (урамы) (рус. Молодежная (улица))
• Күпер (урамы) (рус. Мостовая (улица))
• Тау аҫты (тыҡрығы)) (рус. Подгорный
• Ялан (тыҡрығы)) (рус. Полевой (переулок)
• Йылға (тыҡрығы)) (рус. Речной (переулок)
• Баҡса (урамы) (рус. Садовая (улица))
• Совет (урамы) (рус. Советская (улица))
• Үҙәк (урам) (рус. Центральная (улица))
• Мәктәп (тыҡрығы) (рус. Южный (переулок)

Тарихы

типтәр ауылы Торонтайышҡа (Мәсәй) шул уҡ исемле йылға эргәһендә яһаҡлы татарҙар (улар һуңынан типтәр ҡатламына күсә) нигеҙ һала. Уларҙы 1760 йылғы килешеү буйынса сотник Иҙрис Мыуашев, старшина Яҡшымбәт Бикташев һәм элекке сотник Аҡҡолай Бикташев етәкселегендә Яйыҡ-Ҫыбы-Мең улусы башҡорттары индергән.

Бында Ҡазан юлының Биляр улусынан яһаҡ татарҙарына урынлашырға рөхсәт ителгән. Ауылдың икенсе исеме — Мәсәй. Мәсәй исемле ике кешенең береһе ауыл исеменә туранан-тура ҡағыла.

1783 йылда — 322, 1795 йылда — 452, 4 башҡорт, 1816 йылда — 762, 1834 йылда — 1096, 1859 йылда — 1732, 1870 йылда — 1712 (2 мәсет, конфессия мәктәбе, почта, 6 тирмән), 1920 йылда 718 йорт эргәһендә 3674 типтәр теркәлгән.

Видеофильмдар

• Әлшәй районы, Торонтайыш ауылы минең тыуған яғым. 13 октябрь 2020 йылYouTube сайтында Видео
• Торонтайыш быуаһыYouTube сайтында Видео
• Торонтайыш 8 март 2012 йыл

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2021)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2021)

Һылтанмалар

• Торонтайыш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2021)
• Трунтаишево (Мясей) на портале «Генеалогия и Архивы» (рус.) (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2021)