Сёр-Варангер
Коммуна Сёр-Варангер (норв.Sør-Varanger,с-саамск. Mátta-gielda Várjjaga) Норвегияның иң көнсығыш нөктәһендә, Финнмарк фюлькаһында урынлашҡан. Коммунаның көнсығыш сиге артында Рәсәйҙең Печенг районы урынлашҡан ( 1920—1944 йылдарҙы элекке фин Петсамо өлкәһе).
| Сёр-Варангер | |
| Bokmål: Sør-Varanger kommune нюнорск Sør-Varanger kommune Northern Sami: Mátta-Várjjaga gielda Kven: Etelä-Varankin kunta | |
| Флаг | Герб |
 |  |
| Нигеҙләү датаһы | 1858[1] |
|---|---|
 | |
| Рәсми тел | букмол[d] |
| Дәүләт |
 Норвегия |
| Административ үҙәк | Киркенес |
| Административ-территориаль берәмек | Финнмарк[d][2] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+1:00[d] |
| Хөкүмәт башлығы вазифаһы | mayor of Sør-Varanger[d] |
| Хөкүмәт башлығы | Lena Norum Bergeng[d][3] |
| Халыҡ һаны | 9850 кеше (1 ғинуар 2023)[4] |
| Туғандаш ҡала | Инари[d] һәм Североморск[d] |
| Сиктәш | Nesseby[d], Печенгский район[d], Инари[d] һәм Вадсё |
| Ҡулланылған тел | букмол[d] |
| Майҙан | 3971,42 км² (1 ғинуар 2020)[5] |
| Рәсми сайт | sor-varanger.kommune.no |
 | |
| Бүленеп сыҡҡан | Вадсё[1] |
| Число домохозяйств | 4669[6] |
 | |
 Сёр-Варангер Викимилектә | |
| норв. Sør-Varanger | |||
| коммуна Норвегии | |||
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Исторический регион | |||
| Губерния (фюльке) | |||
| Адм. центр | |||
| Халҡы (2012) |
9860 чел. | ||
| Халыҡ тығыҙлығың |
2,5 чел/км² | ||
| Офиц. язык | |||
| Изменение населения за 10 лет |
% | ||
| Майҙан |
3967,5 км² | ||
|
Координаты административного центра: | |||
| Дата образования | |||
| Мэр |
Линда Беата Рэндаль (Норвежская рабочая партия) | ||
| Сәғәт бүлкәте | |||
| ISO 3166-2 коды | |||
| Категория на Викискладе | |||
|
| |||
| Примечания: | |||
Сёр-Варангерҙа, Нейден ауылында , Норвегияның колтт-саам мәҙәниәте үҙәге — Østsamisk museum урынлашҡан.
2012 йылдың май аҙағынан Сёр-Варангер һәм Печенг районының сик буйы территорияларында визаһыҙ күсеп йөрөүгә килешеү төҙөлә[7].
Этимологияһы үҙгәртергә
Коммунаның Sør-Varanger атамаһы фьорд исеменән килеп сыҡҡан. Атаманың беренсе ver өлөшө «балыҡ тотоу ауылы», ә икенсе өлөшө «фьорд» тигәнде аңлата. Sør өлөшө норвег теленән «көньяҡ» тип тәржемәләнә. 1964 йылға тиклем шулай уҡ исем менән Nord-Varanger коммунаһы аталған.
Гербы үҙгәртергә
1982 йылдың 16 апрелендә коммунаның хәҙерге гербы раҫлана. Ул 3 көслө ялҡынды һүрәтләй. 3 һаны коммунаның өс төп килемен: ауыл хужалығы, балыҡсылыҡ һәм тау сәнәғәтен аңлата. Бынан тыш ул коммунаның Нейден, Паз һәм Ворьема өс йылғаһын һәм норвегтар, саамдар һәм финдарҙың өс мәҙәниәтен символлаштыра[8].
Географияһы үҙгәртергә
Муниципалитеттың майҙаны 3968 км² тәшкил итә. Сёр-Варангер Рәсәй һәм Финляндия менән сиктәш. Коммунаның административ үҙәге булып Киркенес тора — ул Финнмарк губернаһында иң ҙур ҡалаларҙың береһе. Hurtigruten диңгеҙ маршрутының һәм Е105 автомобиль юлының һуңғы пункты. Киркенес эргәһендә аэропорт урынлашҡан, унан Осло (Гардермуэн), Алту һәм Тромсёға тура рейстар башҡарыла, шулай уҡ чартер рейстары бар. Бынан тыш, Киркенеста Рәсәй консуллығы һәм Норвегия менән Рәсәй сиге өсөн яуаплы сик комиссариаты урынлашҡан. Коммунаға шулай уҡ Бугейнес һәм Нейден, шулай уҡ Паз йылғаһы буйында урынлашҡан бер нисә тораҡ пункттар инә.
Коммунаның күпселек өлөшө ҡарағай һәм ҡайын урмандарынан ғибәрәт. Баренц диңгеҙе яры буйҙары эргәһендә киң уңдырышһыҙ ерҙәр ҙә бар.
Иҫтәлекле урындары үҙгәртергә
Коммунаның иҫтәлекле урындарына Нейдендағы Изге Георгий православие сиркәүен, Рәсәй сигенә яҡын Гренс-Якобсэльвтағы Оскар II сиркәүен (1869 йылда төҙөлгән), шулай уҡ лабиринт рәүешендәге боронғо ҡоролмаларҙы индерергә мөмкин.
- Киркенеста Руаль Амундсен (Роальд Амундсен) майҙанында Ҡыҙыл Армия һалдаттарына һәйкәл (норвег исем — Russemonumentet — «Рус монументы») ҡуйылған.
Ял итеүҙең популяр төрө коммуна йылғаларында балыҡ тотоу, мышы йәки ҡорған һунар итеү, ҡаргиҙәрҙәрҙә шыуыу.
Иҡтисады үҙгәртергә
2009 йылда миллиардер Феликс Чуди Киркенес янындағы ташландыҡ Сюд-Варангер шахтаһын һатып ала һәм унда тимер мәғдәнен сығарыуҙы аяҡҡа баҫтыра: 2010 йылда шахтанан 40 мең тонна руда Төньяҡ диңгеҙ юлы буйлап Ҡытайға юллана[9].
Туғандаш ҡалалар үҙгәртергә
Североморск[10]
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Juvkam D. Historisk oversikt over endringer i kommune- og fylkesinndelingen — Статистика Норвегии, 1999. — Б. 84. — ISBN 82-537-4684-9 — ISSN 0806-2056
- ↑ Nye fylkes- og kommunenummer fra 2024 (билдәһеҙ) — 2022.
- ↑ https://www.sor-varanger.kommune.no/ordfoerer-lena-norum-bergeng.397928.no.html
- ↑ 07459: Alders- og kjønnsfordeling i kommuner, fylker og hele landets befolkning (K) 1986 - 2023 — Статистика Норвегии, 2023.
- ↑ Statens kartverk Arealstatistikk for Norge 2020 (билдәһеҙ) — Statens kartverk, 2019.
- ↑ Статистика Норвегии 11508: Bygningstype. Husholdninger (K) (B) 2015 - 2018, 11508: Type of building. Households (M) (UD) 2015 - 2018 — Статистика Норвегии, 2019.
- ↑ Heather Yundt, Catherine Benesch. Безвизовый күсеү тураһында килешеү — ныҡлы сик мөнәсәбәте знаки 2016 йыл 3 март архивланған. // Интернет-агентства BarentsObserver.com. — 30 май 2012. (Тикшерелеү көнө: 3 июнь 2012)
- ↑ Norske Kommunevåpen. Nye kommunevåbener i Norden (1990). Дата обращения: 11 декабрь 2008. Архивировано 7 июнь 2012 года. 2007 йыл 15 июль архивланған.
- ↑ http://www.ifes-ras.ru/images/abook_file/china_in_world_politics18.pdf 2015 йыл 24 сентябрь архивланған.
- ↑ Туғанлашҡан ҡалалары мурманск өлкәһе 2015 йыл 28 ғинуар архивланған. //башҡорт энциклопедияһы Кола. 5 т. т. 1. Ә — Д / Гл. а. Киселевтың ре. — СПб. : ИС ; Апатиты : КНЦ ӨФӨ, 2008. — С. 502.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Коммуна Сёр-Варангер (инг.) Ҡалып:Ref-no
- Статистика климата Сёр-Варангера от Met.no 2005 йыл 7 февраль архивланған. Ҡалып:Ref-no