Пол Сорос
Пол Сорос (мадьярса Soros Pál; Пал Шварц) (5 июнь 1926 15 июнь 2013) венгр сығышлы америка инженер-механигы, уйлап табыусы, эшҡыуар һәм филантроп. Сорос порт ҡоролмаларын һәм ҡойолоусан материалдарҙы эшкәртеү өсөн ҡорамалдар проектлаусы һәм төҙөүсе Soros Associates компанияһына нигеҙ һала[5][6]. 2013 йылға ҡарата Soros Associates әлеге ваҡытта донъяның туҡһан бер илендә эшләй[5]. Йыш ҡына «күренмәй торған Сорос» тип аталыусы Пол Сорос билдәле америка эшҡыуары һәм финансисы Джордж Соростың[5] өлкән ағаһы.
| Пол Сорос | |
| Зат | ир-ат[1] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Америка Ҡушма Штаттары |
| Тыуған көнө | 5 июнь 1926[2] |
| Тыуған урыны | Будапешт, Венгрия короллеге |
| Вафат булған көнө | 15 июнь 2013[3][4] (87 йәш) |
| Вафат булған урыны | Нью-Йорк, Нью-Йорк, Америка Ҡушма Штаттары[4] |
| Атаһы | Тивадар Сорос[d][1] |
| Әсәһе | Элизабет Сорос[d] |
| Бер туғандары | Сорос Джордж |
| Хәләл ефете | Дейзи Сорос[d] |
| Балалары | Peter Soros[d][1] |
| Һөнәр төрө | инноватор, финансист, уйлап табыусы |
| Уҡыу йорто | Политехнический институт Нью-Йоркского университета[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
Бала сағы, йәшлек йылдары үҙгәртергә
Сорос 1926 йылдың 5 июнендә Венгрияның баш ҡалаһы Будапештта юрист һәм яҙыусы Тивадар Шварц һәм туҡымалар магазины хужаһының ҡыҙы Эржебет Шуч ғаиләһендә тыуған[6]. Уның атаһы Беренсе донъя һуғышы ваҡытында урыҫтар ҡулына эләгә һәм Себерҙә тотҡондар өсөн лагерҙа тотола. Сорос шулай уҡ яһалма булдырылған эсперанто телен белгән[6].
1936 йылда Тивадар Сорос, Европала, антисемиизм һәм фашизм таралыуынан һаҡланып, ғаилә фамилияһын Шварцтан Соросҡа алмаштыра[5][6]. 1944 йылда немецтар, «Маргарете» операцияһын тормошҡа ашырып, Венгрияны баҫып алғанлыҡтан, Тивадар Сорос, ғаиләһенә псевдоним биреү маҡсатында, ялған документ яһай[7].
Будапешт операцияһы планы буйынса совет ғәскәрҙәре илгә баҫып ингәнсе, ғаилә бер йыл буйы яҡын хәүефһеҙ йорттарҙа ҡасып йәшәй[6]. Әммә Советтар Пол Соросты, яңылыш эҙәрлекләнеүсе СС офицеры тип уйлап, уны ҡулға алған[7]. Уны башҡа тотҡондар менән бергә көнсығышҡа, Советтар Союзы яғына оҙаталар. Ул, күпер артына сумып, тотҡонлоҡҡа эләгеүҙән ҡотолған, ташландыҡ фермер йортонда йәшенеп ҡала. Һуңынан Будапештҡа ҡайта[6].
Карьера үҙгәртергә
Пол Сорос, һуғыш кисергәндән һуң, 1948 йылда Америка Ҡушма Штаттарына күсеп килгән[5]. Ул коммунистар контроле аҫтындағы Венгриянан ҡасҡандан һуң, Швейцария буйлап Венгрия олимпия саңғы командаһы менән сәйәхәт иткән ваҡытта Манхэттенға килә[7].
Нью-Йоркка килгәндә Пол Соростың аҡсаһы күп булмай. Лига плющтың тағы ла ҡиммәтерәк университеттарына уҡырға инеү мөмкин булмағанлыҡтан, ул Нью-Йоркта Бруклин коллегиаль һәм политехник институтына (хәҙерге Нью-Йорк университетының Тандон заманса инженерҙар мәктәбе) уҡырға инә, унда магистр дәрәжәһен ала[7]. Студент йылдарында ул Проспект-парк янында арзан фатирҙа йәшәй, һәм ҡуртымға алынған фатиры һәм ашауы өсөн түләргә бик тырыша[7].
Сорос, порт ҡоролмаларын һәм ҡойолоусан материалдарҙы эшкәртеү өсөн ҡорамалдар проектлаусы һәм төҙөүсе Soros Associates компанияһын ойошторған[5]. Бразилияның Tubarão транснациональ компанияһы Сорос компанияһы уйлап сығарған эшләнмәләрҙе Бразилияла тимер мәғдәне сығарыуҙы дүрт тапҡырға арттырыу һәм донъяла иң эре корпоратив тимер мәғдәнен етештереүсегә әүерелеү өсөн файҙалана. Хәҙерге осорҙа Soros Associates донъяның 91 июлендә эшләй[8].
Филантропия үҙгәртергә
Пол Сорос һәм уның ҡатыны Дейзи Сорос яңы американдар өсөн Пол һәм Дейзи Сорос Товариществоһына нигеҙ һалған, ул иммигранттар һәм иммигранттарҙың балалары өсөн ғилми дәрәжәләр алыу өсөн аҡса бүлә[7][7]. Йыл һайын утыҙ студент аспирантурала ике йыл уҡыуын, шулай уҡ йәшәргә урынлашыуын һәм башҡа сығымдарын ҡаплау өсөн 90 000 долларға тиклем күләмдә стипендия ала. Стипендиаттар Американың теләһә ниндәй университетында үҙ теләге буйынса теләһә ниндәй предметты уҡый ала[7]. Стипендия алыу өсөн студенттар үҙенсәлекле «идеяны йәки һәләтте» күрһәтергә, оҙайлы тырышлыҡ менән аныҡ ҡына нимәгәлер өлгәшергә һәм хөкүмәт йәки йәмғиәттең идеалдарына тоғро булған башҡа ойошма менән бәйле булырға тейеш. Билль Америка Ҡушма Штаттарының хоҡуҡтары тураһында[7].
Пол һәм Дейзи Соростар 1998 йылда Пол һәм Дейзи Сорос Товариществоһын 50 миллион доллар аҡса һалып башлай[7]. 2010 йылға улар 400-ҙән ашыу студентҡа 30 миллион доллар бүлә. 2010 йылда улар Берләшмәгә өҫтәмә рәүештә 25 миллион доллар аҡса бүлә[7]. Пол Сорос Берләшмәнең рәйесе була, ә уның улы Джеффри Сорос 2010 йылда президент итеп тәғәйенләнә[7].
Шәхси тормошо үҙгәртергә
Пол Сорос һәм Дейзи Шленгер (1929 йылғы) 1950 йылда Нью-Йоркта таныша, унда улар икеһе лә колледж студенты булған һәм Халыҡ-ара йортта йәшәгән. Улар осраша башлаған һәм 1951 йылда өйләнешкән. Уларҙың дүрт балаһы булған: Питер, Стивен Пол, Линда һәм Джеффри. Питер менән Джеффри Пол һәм Дейзи Сорос стипендиялары программаһы советына инә, Джеффри — уның президенты. Стивен Пол менән Линда төрлө бәхетһеҙ осраҡтарҙа бала саҡтан уҡ һәләк булған.
Сорос 2013 йылдың 15 июнендә Манхэттендың Верхний Ист-Сайд Бишенсе авеню урамында 87 йәшендә донъя ҡуйған[5][6]. Ғүмеренең һуңғы йылдарында ул Паркинсон ауырыуынан, диабеттан, яңаҡ яман шешенән һәм тел яман шешенән яфаланан[7]. Соростың ҡатыны Дейзи Сорос (ҡыҙ фамилияһы Шленгер) ҡалған, ул, ире кеүек үк, венгр йәһүд иммигранты булған[9][10] .
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Lundy D. R. The Peerage (ингл.)
- ↑ Paul Soros // https://webb-site.com/dbpub/natperson.asp?p=13289215
- ↑ https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887324688404578547952543960478
- ↑ 4,0 4,1 https://www.nytimes.com/2013/06/16/business/paul-soros-shipping-innovator-dies-at-87.html?pagewanted=all&_r=0
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Paul Soros, Innovator in Shipping Design, Dies, Wall Street Journal (15 июнь 2013). 10 июль 2013 тикшерелгән.(недоступная ссылка)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Hershey Jr., Robert D.. Paul Soros, Shipping Innovator, Dies at 87, New York Times (15 июнь 2013). 10 июль 2013 тикшерелгән.
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 Strasburg, Jenny. Endowment Gets $25 Million Boost, Wall Street Journal (30 июнь 2010).
- ↑ Shipping magnate Paul Soros dies in NYC at 87. usatoday.com. Дата обращения: 11 ноябрь 2019.
- ↑ Burgenland: «Daisy Soros: Rückkehr nach 76 Jahren» retrieved July 10, 2013
- ↑ «Visionary Engineer Master Pom Builder Philanthropist: Paul Soros» 2016 йыл 8 февраль архивланған. retrieved July 10, 2013