Макс Планк

Макс Карл Эрнст Людвиг Планк (нем. Max Karl Ernst Ludwig Planck; 23 апрель 1858 йыл — 4 октябрь 1947 йыл — Германия ғалимы, физик-теоретик, квант физикаһына нигеҙ һалыусы.

Макс Планк
Заты	ир-ат
Гражданлығы	Герман империяһы[d]  Веймар Республикаһы  Өсөнсө рейх  Бизония[d]
Тыуған ваҡыттағы исеме	нем. Max Karl Ernst Ludwig Planck
Тыуған көнө	23 апрель 1858({{padleft:1858|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:23|2|0}})[…]
Тыуған урыны	Германия, Киль (ҡала)
Вафат булған көнө	4 октябрь 1947({{padleft:1947|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:4|2|0}})[…] (89 йәш) или 4 декабрь 1947({{padleft:1947|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:4|2|0}}) (89 йәш)
Вафат булған урыны	Бизония[d], Түбәнге Саксония, Гёттинген[d]
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	Миокард инфаркты
Ерләнгән урыны	Гёттингенское городское кладбище[d]
Атаһы	Wilhelm von Planck[d]
Бер туғандары	Hugo Planck[d]
Хәләл ефете	Marie Merck[d]
Балалары	Эрвин Планк[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле	Немец теле
Һөнәр төрө	физик-теоретик, университет уҡытыусыһы, физик
Эшмәкәрлек төрө	теоретическая физика[d] һәм Физика
Эш биреүсе	Мюнхендың Людвиг-Максимилиан университеты Кильский университет[d] Фридрих Вильгельм университеты[d] Гумбольдт исемендәге Берлин университеты
Биләгән вазифаһы	гехаймрат[d]
Ойошма йәки клуб ағзаһы	Q292692?, Немецкое физическое общество[d], Пруссия фәндәр академияһы[d], Общество кайзера Вильгельма[d], Notgemeinschaft der Deutschen Wissenschaft[d], деи Линчеи милли академияһы[d], Лондонское королевское общество[d], Баварская академия наук[d], Саксония фәндәр академияһы[d], Нидерландская королевская академия наук[d], Венрия фәндәр академияһы[d], Папская академия наук[d], Sondershäuser Verband[d], Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d], СССР Фәндәр академияһы[d], Шведская королевская академия наук[d], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d], Рәсәй Фәндәр академияһы[d], Леопольд Академияһы, Американское философское общество[d], Национальная академия наук США[d] һәм Туринская академия наук[d]
Уҡыу йорто	Мюнхендың Людвиг-Максимилиан университеты Фридрих Вильгельм университеты[d] Maximiliansgymnasium München[d] Гумбольдт исемендәге Берлин университеты
Диссертация	Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie[d]
Ғилми етәксе	Брилль, Александр Вильгельм фон[d]
Аспиранттар	Ричард Бекер[d], Лауэ, Макс фон[d], Шлик, Мориц[d], Макс Абрахам[d], Вальтер Боте[d], Вальтер Гордон[d], Hilde Heinicke[d], Густав Людвиг Герц[d], Heinrich Karstens[d], Karl Körner[d], Erich Kretschmann[d], Isidor Israel Malkin[d], Мейснер, Вальтер Фриц[d], Вальтер Шоттки[d], Эрих Шуман[d] һәм Wilhelm Wenzel[d]
Уҡыусылар	Макс Абрахам[d], Вальтер Боте[d], Густав Людвиг Герц[d], Лауэ, Макс фон[d], Мейснер, Вальтер Фриц[d], Шлик, Мориц[d] һәм Вальтер Шоттки[d]
Кемдә уҡыған	Филипп Людвиг Зейдель[d] һәм Густав Бауэр[d]
Эш урыны	Мюнхен
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Немецкая народная партия[d]
Ҡатнашыусы	первый сольвеевский конгресс[d] һәм пятый сольвеевский конгресс[d]
Музыка ҡоралы	фортепиано, виолончель[d] һәм орган[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Нобелевская премия по физике[d] (1918) Adlerschild des Deutschen Reiches[d] (23 апрель 1928) медаль имени Макса Планка[d] (1929) премия Гёте[d] (1945) Медаль Лоренца[d] (1927) медаль Гарнака[d] (1933) медаль Гельмгольца[d] (1914) медаль Либиха[d] (1921) медаль Франклина[d] (1927) почётный доктор Афинского университета[d] почётный доктор Кембриджского университета[d] почётный доктор Университета Глазго[d] почётный доктор Берлинского технического университета[d] лекция Гатри[d] (1932) медаль Гёте за искусство и науку[d]
Макс Планк Викимилектә

Физика буйынса Нобель премияһы лауреаты (1918) һәм башҡа бүләктәр эйәһе, Пруссия фәндәр академияһы (1894), күп кенә сит ил ғилми йәмғиәттәре һәм фәндәр академиялары ағзаһы. Оҙайлы ваҡыт дауамында немец фәне етәкселәренең береһе.

Планктың ғилми хеҙмәттәре термодинамикаға, йылылыҡ нурланышына, квант теорияһына, махсус сағыштырмалыҡ теорияһына һәм оптикаға бағышланған.

Ул термодинамиканың икенсе башланғысын — энтропияның үҫеш принцибын — формалаштырған һәм уны физик химияның төрлө мәсьәләләрен сисеүҙә ҡулланған. Тигеҙ дәүмәлле йылылыҡ нурланышы проблемаһына электродинамика һәм термодинамика алымдарын ҡулланып, Планк абсолют ҡара есем спектрында энергияның бүленеү законын сығарған, уны энергия һәм ғәмәл кванттары тураһында күҙаллау аша нигеҙләгән. Был ҡаҙаныш квант физикаһы үҫешенә башланғыс булған.

Биографияһы

Сығышы һәм белеме (1858—1878)

Макс Планк, 1858 йылдың 23 апрелендә Киль ҡалаһында тыуған, сығышы менән ул боронғо дворяндар затынан; уның ата-бабалары араһында билдәле юристар, ғалимдар, хәрбиҙәр һәм дин әһелдәре бар.

10 йәшлек Макс Планктың автографы

Туғыҙ йәшенә тиклем Макс Голштинияның баш ҡалаһы булған һәм ул заманда Дания менән Пруссия араһындағы ҡаршылыҡтар үҙәгенә әйләнгән Килдә үтә. Алты йәшлек Планк 1864 йылда Пруссия-Австрия ғәскәрҙәренең ҡалаға инеүенең шаһиты була. 1867 йылда Вильгельм Планк Мюнхен университетының юриспруденция профессоры вазифаһына саҡырыуҙы ҡабул итә һәм ғаиләһе менән Бавария баш ҡалаһына күсенә. Максты Максимилиан гимназияһына (:de:Maximiliansgymnasium München) бирәләр; ул бик теләп шөғөлләнә һәм тиҙҙән синыфтағы иң яҡшы уҡыусыларҙың береһе булып таныла. Был мәктәптә гимназиялар өсөн традицион булған предметтарға (атап әйткәндә, боронғо телдәрҙе өйрәнеүгә) күп иғтибар бирелһә лә, тәбиғи фәндәрҙе уҡытыу ҙа юғары кимәлдә була.

Математика уҡытыусыһы Герман Мюллерҙең (Hermann Müller) үҫмер Планкка йоғонтоһо бигерәк тә көслө була. Энергия һаҡланыу законы тураһында буласаҡ ғалим тәүге тапҡыр нәҡ унан ишетә; Макстың математик таланты бик иртә асыла. Шул уҡ ваҡытта уҡытыусылар уның ниндәйҙер айырым һәләттәрен күрмәй, бары тик көслө характер һәм исполнительность кеүек шәхсән сифаттарын ғына билдәләй. . Гимназияла уҡыу унда фән, тәбиғәт ҡанундары асылы менән ҡыҙыҡһыныуының нығыуына булышлыҡ итә — был турала ғүмер аҙағында ғалим түбәндәгеләрҙе яҙып ҡалдыра:

С юности меня вдохновило на занятие наукой осознание того отнюдь не самоочевидного факта, что законы нашего мышления совпадают с закономерностями, имеющими место в процессе получения впечатлений от внешнего мира, и что, следовательно, человек может судить об этих закономерностях при помощи чистого мышления. Существенно важным при этом является то, что внешний мир представляет собой нечто не зависимое от нас, абсолютное, чему противостоим мы, а поиски законов, относящихся к этому абсолютному, представляются мне самой прекрасной задачей в жизни учёного.

— Планк М. Научная автобиография // УФН. — 1958. — Т. 64. — С. 625.