Википедия

Моздок

Моздок, Мәздәк (осет. Мæздæг (мәғл.), ҡаб.-черк. Мэздэгу, ҡум. Мазлек/Мёздок[22]) — Төньяҡ Осетия-Алания Республикаһы республикаһындағы ҡала, Моздок районының административ үҙәге.

Моздок
осет. Мæздæг
Байраҡ[d]
Нигеҙләү датаһы 1763
Рәсем
Рәсми атамаһы Мæздæг
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәге Моздокское городское поселение[d][1] һәм Моздокский район[d]
Административ-территориаль берәмек Моздокское городское поселение[d], Кавказская губерния[d], Астраханская губерния[d], Кавказская губерния[d], Ставропольская губерния[d], Терек өлкәһе[d], Моздокский отдел[d], Терская губерния[d] һәм Моздокский район[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 4097 кеше (1803)[2],
4209 кеше (1825)[3],
6680 кеше (1850)[2],
10 000 кеше (1856)[4],
9300 кеше (1897)[4],
20 200 кеше (1913)[4],
11 955 кеше (1915)[2],
10 840 кеше (1923)[2],
14 000 кеше (1926),
15 500 кеше (1931)[4],
19 081 кеше (1939)[5],
25 611 кеше (1959)[6],
31 000 кеше (1967)[4],
32 350 кеше (1970)[7],
34 300 кеше (1976)[2],
34 394 кеше (1979)[8],
38 037 кеше (1989)[9],
39 300 кеше (1992)[4],
39 100 кеше (1996)[4],
39 200 кеше (1998)[4],
39 300 кеше (2000)[4],
42 865 кеше (2002)[10],
42 900 кеше (2003)[4],
41 800 кеше (2005)[4],
41 300 кеше (2006)[4],
40 800 кеше (2007)[4],
40 500 кеше (2008)[4],
40 383 кеше (2009)[11],
38 768 кеше (2010)[12],
38 698 кеше (2011)[13],
39 089 кеше (2012)[13],
39 232 кеше (2013)[13],
39 432 кеше (2014)[13],
40 042 кеше (2015)[14],
40 564 кеше (2016)[15],
41 409 кеше (2017)[16],
41 728 кеше (2018)[17],
42 155 кеше (2019)[18],
42 039 кеше (2020)[19],
36 784 кеше (2021)[20],
35 662 кеше (2023)[21]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 131 метр
Майҙан 17 км²
Почта индексы 363750
Урындағы телефон коды 86736
Карта
 Моздок Викимилектә

Ҙурлығы буйынса республиканың икенсе ҡалаһы.

Моздок муниципаль районы административ үҙәге. Моздок ҡала биләмәһе муниципаль берәмеге барлыҡҡа килтерә.

Этимологияһы

үҙгәртергә

Ҡала исеме ҡабарҙы-черкес «мэз дэгу» (мэз — «урман», дэгу — «ҡара, ҡуйы») һүҙҙәренән алынған һәм тәржемәлә "ҡара урман"тигәнде аңлата[23]. Әлеге ваҡытта Тирәктең һыубаҫар туғай урмандарының күпселеге юҡҡа сыҡҡан.

 
Моздокта Кунаки Ресторан-музейы

Географияһы

үҙгәртергә

Ҡала Тирәк йылғаһының һул ярында, Моздок районының үҙәк өлөшөндә, Владикавказдан 95 километр төньяҡтараҡ урынлашҡан.

Тарихы

үҙгәртергә

Ҡала православие динен ҡабул иткән ҡабарҙы кенәзе Кургока Коночкин (суҡынғандан һуң — Андрей Иванов) тарафынан 1763 йылда нығытма булараҡ нигеҙләнгән.

1785 йылдан — Кавказ наместниклығының өйәҙ ҡалаһы. 1822 йылдан — Кавказ (1847 йылдан — Ставрополь) өлкәһенең Моздок өйәҙе үҙәге. 1863 йылда Терек өлкәһе составына күсерелә. 1897 йылда — Терек өлкәһе округының Пятигорск өйәҙ үҙәге булмаған ҡала.

19-20 быуаттар сигендә — биҫтә, 1920-йылдарҙан яңынан ҡала. 1944 йылда Ставрополь крайы составынан Төньяҡ Осетияға күсерелә.

Бөйөк Ватан һуғышы барышында (1942 йылдың 25 августа) ҡала немец-фашист ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына. 1943 йылдың 3 ғинуарында азат ителә.

Халҡы

үҙгәртергә

2020 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, 2021 йылдың 1 октябренә ҡала халыҡ һаны буйынса Рәсәй Федерацияһындағы 1117 ҡалаһы араһында 417-се урында була.

Милли составы

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса[24].

Халҡы Һаны,



уҡыусы. 		Өлөшө



бөтә халыҡтан, %
урыҫтар 22 918 59,12 %
осетиндар 3 209 8,28 %
ҡумыҡтар 2 741 7,07 %
әрмәндәр 2 399 6,19 %
чечендар 1 359 3,51 %
ҡабарҙы халҡы (черкестар) 1 280 3,30 %
төрөктәр 789 2,03 %
корейҙар 764 1,97 %
украиндар 590 1,52 %
башҡалар 2 148 5,54 %
милләте күрһәтелмәгән 571 1,47 %
барлығы 38 768 100,0 %

Климаты

үҙгәртергә
Моздока (1986-2015) климаты
Күрһәткес Ғин. Фев. Март Апр. Май Июнь Июль Авг. Сен. Окт. Нояб. Дек. Йыл
Абсолют максимум, °C 16,4 21,3 27,5 34,0 35,3 38,0 40,4 43,1 38,5 32,5 27,1 16,7 43,1
Уртаса максимум, °C 2,1 3,2 8,8 17,5 24,2 26,6 31,8 32,7 24,5 16,0 8,5 3,4 16,0
Уртаса температура, °C −2,5 −1,6 4,6 11,4 17,7 21,8 25,3 23,5 18,8 11,9 4,5 0,7 11,3
Уртаса минимум, °C −4,6 −4 0,9 5,7 11,0 16,0 19,9 18,9 13,0 7,7 2,4 −3,4 7,9
Абсолют минимум, °C −26,6 −28,4 −14 −4 −0,3 6,5 11,0 8,8 3,5 −8 −18,8 −25,6 −28,4
Яуым-төшөм нормаһы, мм 27 24 27 45 67 84 62 54 42 33 33 34 499

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ ОКТМО (урыҫ)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Население Северной Осетии (урыҫ)
  3. ↑ Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год (урыҫ) — Ставрополь: 2008. — 400 с.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 Народная энциклопедия «Мой город». Моздок (урыҫ)
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам (урыҫ)
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ)
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (урыҫ)
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
  12. ↑ Том 1. Численность и размещение населения. Таблица 10
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Оценка численности населения муниципальных образований Республики Северная Осетия-Алания на 1 января 2011-2015 годов (урыҫ)
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2018.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (урыҫ)
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (урыҫ)
  20. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
  21. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (урыҫ) — Росстат, 2023.
  22. ↑ А. З. Шихсаидов. [https://books.google.ru/books?id=5iE5AQAAIAAJ&q=Кумыки+Моздок&dq=Кумыки+Моздок&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwjs46z4ppz8AhVJiIsKHY3PBIgQ6AF6BAgKEAM#Кумыки%20Моздок Дагестан и мусульманский Восток, сборник статей]. — Марджани, 2010. — С. 298. — 430 с. — ISBN 9785903715244.
  23. ↑ Поспелов, 2008
  24. ↑ Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года (недоступная ссылка — история). Дата обращения: 19 октябрь 2018. Архивировано 19 август 2013 года. 2016 йыл 5 март архивланған.

Әҙәбиәт

үҙгәртергә
  • Поспелов Е. М. Географические названия России. Топонимический словарь. — М.: Астрель, АСТ, 2008. — 523 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5.

Һылтанмалар

үҙгәртергә
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Моздок&oldid=1213304» битенән алынған