Маркелов Михаил Тимофеевич

Маркелов Михаил Тимофеевич — (1899- 16 ноябрь 1937) — этнограф, фольклорсы һәм музей белгесе; фин-уғыр халыҡтары белгесе; Волга буйы халыҡтары мәҙәниәтен өйрәнеүсе. Милләте — мордва (эрзә)

Маркелов Михаил Тимофеевич
Зат	ир-ат
Тыуған көнө	1899
Тыуған урыны	Һарытау губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	16 ноябрь 1937({{padleft:1937|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:16|2|0}}) или 1937
Һөнәр төрө	этнограф
Дәүләт	Рәсәй империяһы

Биографияһы

Михаил Тимофеевич Маркелов Һарытау губернаһының Петровский өйәҙе Синенькие ауылында кәрҫтиән эрзә ғаиләһендә донъяға килгән.

1918 йылда Һарытау дәүләт университетының тарих-филология факультетына уҡырға инә.

1922 йылдан мордва этнографияһы буйынса хеҙмәттәрен баҫтыра башлай.

1925 йылда Мәскәүгә күсенә, Үҙәк Халыҡтар музейына (ҮХМ) урынлаша. ҮХМ-дың Көнсығыш-фин экспедицияһының эштәрендә ҡатнаша, этнологик отрядҡа етәкселек итә. Мариҙар һәм удмурттар этнографияһына арналған хеҙмәттәр яҙа.

Музейҙа эшләү менән бер рәттән МДУ-ның аспирантураһын тамамлай. 1929 йылдан шунда уҡ Иҙел буйы халыҡтары этнографияһы буйынсакурстар һәм семинарҙар алып бара. 1931-32 ҮХМ-дың башҡорттарҙы өйрәнеү буйынса экспедицияһына етәкселек итә. Был экспедицияла Белицер Вера Николаевна ла ҡатнаша. Улар икеһе лә башҡорт көнкүрешен өйрәнеп, хеҙмәттәрендә яҡтыртҡандар һәм бик мәғлүмәтле фотолар ҡалдырғандар.

1932 йылдың 14 ғинуарында « Фин халыҡтарын азат итеү союзы» («СОФИН эше») буйынса ялған ғәйеп тағылып, 5 йылға иркенән мәхрүм ителә. СССР прокурорына мөрәжәғәт иткәндән һуң Томскиға һөргөнгә ебәрәләр.

1934-37 йылдарҙа Томск университетында эшләй һәм университет ҡарамағындағы этнология-археология музейы директоры булып тора. Һөргөндә уның рәсми яҙылышмаған ҡатыны Елена Владимировна Дервиз (1889—1975) бергә була.

1937 йылдың 27 октябрендә ҡабаттан ҡулға алынған. 1937-нең 9 ноябрендә "Рәсәйҙе ҡотҡарыу союзы"ның әүҙем ағзаһы тип ғәйепләнеп, атыуға хөкөм ителгән. 16 ноябрҙә Томск ҡалаһында хөкөм тормошҡа ашырылған.

Үлгәндән һуң беренсе эш буйынса 1956 йылдың 2 ноябрендә, икенсеһе буйынса 1959 йылдың майында аҡланған.

Фәнни хеҙмәттәре

• Саратовская мордва: Этногр. мат-лы // Саратовский этнографический сборник. Саратов, 1922. С. 51-238;
• Системы родства у финно-угорских народностей // Этнография. 1928. № 1. С. 44-78;
• К истории терюханской народной культуры // Там же. № 2. С. 104—124 (совм. с С. П. Толстовым);
• Мордва. М., 1928; [История мордвы]. М., 1929 (на морд.-эрзя яз.);
• Вотяки (удмурты). М., 1929;
• К вопросу о культурных взаимоотношениях финнов и русских // Этнография. 1930. № 1/2. С. 57-62;
• О пережитках родового строя в современном быту удмуртов // СЭ. 1931. № 3/4. С. 59-68; Мари // Религиозные верования народов СССР. М.; Л., 1931. Т. 2. С. 178—189; Мордва // Там же. С. 190—212;
• Культ умерших в похоронном обряде волго-камских финнов // Там же. С. 269—281;
• О пережитках родового строя в современном быту удмуртов // СЭ. 1932. № 3/4. С. 59-68;
• Мордовская деревня по данным эрзянского предреволюционного фольклора // Советский фольклор. 1936. № 4/5..

Әҙәбиәт

• Белицер В. Н. М. Т. Маркелов: Из восп. этнографа // Исследования по археологии и этнографии Мордовской АССР. Саранск, 1970;
• Мокшин Н. Ф. Мордва глазами зарубежных и российских путешественников. Саранск, 1993. С. 144—153 (фото);
• Книга памяти Томской обл.;
• Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917—1991).

Сығанаҡтар

• Башкортостан, 1932 год. Негативы из Государственного музея народов СССР

Шулай уҡ ҡара

• Белицер Вера Николаевна

Һылтанмалар

• Маркелов Михаил Тимофеевич
• Поиск по открытому списку жертв политических репрессий в СССР / Маркелов Михаил Тимофеевич (1899)(недоступная ссылка)