Википедия

Левинсон-Лессинг Франц Юльевич

Франц Юльевич Левинсон-Лессинг (Федор Юрьевич Левинсон-Лессинг; 9 март 1861 йыл — 25 октябрь 1939 йыл) — Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың ғалим-геологы, петрограф һәм фәндәр ойоштороусы, СССР Фәндәр академияһы академигы (1925). Әрмән ССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре.

Левинсон-Лессинг Франц Юльевич
нем. Franz Loewinson-Lessing
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Рәсәй республикаһы
 Совет Рәсәйе
 СССР
Тыуған көнө 25 февраль (9 март) 1861
Тыуған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[2]
Вафат булған көнө 25 октябрь 1939({{padleft:1939|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:25|2|0}})[1][2] (78 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, РСФСР, СССР[2]
Ерләнгән урыны Литераторские мостки Волковского кладбища[d]
Һөнәр төрө геолог, минералог, университет уҡытыусыһы, педолог, декан
Эшмәкәрлек төрө петрография[d], геология[3], тупраҡ тураһында фән[d], Минералогия[3], петрология[3], кристаллография[d][3] һәм тупраҡты өйрәнеү[d][3]
Эш урыны Тарту университеты[d][4]
Санкт-Петербург дәүләт университеты[4]
Бестужев курсы[5]
Биләгән вазифаһы директор музея[d]
Уҡыу йорто Санкт-Петербург дәүләт университеты
Императорский Санкт-Петербургский университет[d]
Ғилми етәксе Иностранцев, Александр Александрович[d]
Аспиранттар Игнатьев, Николай Александрович[d] һәм Пётр Алексеевич Борисов[d]
Уҡыусылар Леонид Афанасьевич Спендиаров[d], Коржинский, Дмитрий Сергеевич[d], Дмитрий Белянкин[d] һәм Лебедев, Пётр Иванович[d]
Әүҙемлек урыны СССР[3]
Баҫма эштең авторҙашы Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге
Ойошма ағзаһы Рәсәй Фәндәр академияһы[4]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Гражданский чин действительный статский советник[d]
 Левинсон-Лессинг Франц Юльевич Викимилектә

Биографияһы

үҙгәртергә

1861 йылдың 9 мартында Санкт-Петербургта[6] медицина докторы ғаиләһендә тыуған.

  • Атаһы — Юлий Дмитриевич (Юлиус Давидович) Левинсон-Лессинг (10.12.1832, Рига — 19.05.1897, Петербург) Дерпт университетын тамамлаған (1856), Дерпт өйәҙендә хеҙмәт итә, һуңынан Санкт-Петеобургта ярлылар өсөн Марина дауаханаһында өлкән табип булып эшләй. 1861 йылдың 18 апрелендә Юлий Дмитриевич Левинсон-Лессинг Санкт-Петебургҡа тәғәйенләгеш ала, бөтә ғаиләһе менән шунда күсеп китә. Христианлыҡ ҡабул итә[7].
  • Әсәһе — Елизаве Иосифовна Бер (18?? — 16.11.1913)[8][9].
  • Олатаһы һәм өләсәһе — Розалия Левен һәм Давид Левинсон-Лессинг — сығыштары менән Риганан[10].

Белеме

үҙгәртергә

1879 йылда Санкт-Петеобургта классик 3-сө ҡала гимназияһын көмөш миҙал менән тамамлай, өс европа телдәрендә иркен һөйләшә.

1883 йылдың майында «Продукты выветривания и изменение главнейших минералов из группы полевых шпатов, авгитов и роговых обманок» рефераты өсөн алған алтын миҙалы һәм тәбиғи фәндәр кандидаты дәрәжәһендә Санкт-Петербург Император университетының физика-математика факультетын тамамлай. Университетта профессор дәрәжәһенә әҙерләү өсөн ҡалдыралар. Профессор А. А. Иностранцевта геологияға һәм минералогияға профессор В. В. Докучаевта шөғөлләнә

1886 йылда — Санкт-Петербург университетында геология кабинетының консерваторы

1888 йылда минералогия һәм геогнозияның магистр дәрәжәһенә «Олонецкая диабазовая формация» исеме аҫтында диссертация яҡлай. 10 йылдан һуң, 1898 йылдың 12 апрелендә, доктор диссертацияһын яҡлай[11] доктор дәрәжәһенә "Исследования по теоретической петрографии в связи с изучением изверженных пород Центрального Кавказа"диемаһына ссертация яҡлай"[12].

Уҡытыусы эшмәкәрлеге

үҙгәртергә

1889—1892 йылдарҙа магистр диссертацияһын яҡлап, Санкт-Петербург университеты физика-математика факультетының приват-доцент сифатында петрографик минералогия һәм петрография буйынса лекциялар уҡый башлай.

1892 йылдың ғинуарында Дерпт университетында минералогия кафедраһы буйынса ғәҙәти булмаған профессор итепи тәғәйенләнә. 1896 йылдың сентябрендә Юрьев университеты профессоры, 1898 йылдың июлендә , докторлыҡ диссертацияһын яҡлағандан һуң, был вазифаға раҫлана.

1892—1902 йылдарҙа Дерпт университетында минералогия кафедраһын етәкләй; башта кристаллография, минералогия, геология (һуңынан петрография) буйынса курстар уҡый, 1896 йылда кафедра ике профессураға бүленгәндән һуң лекциялар уҡый һәм кристаллография, минералогия һәм петрографиянан практик дәрестәр үткәрә . Бер үк ваҡытта медицина факультетында геология нигеҙҙәренең ҡыҫҡа курсын уҡый. 1893 йылдың апреленән алып 1899 йылдың авгусына тиклем физика-математика факультетында декан вазифаһын башҡара.

1902—1930 йылдарҙа — Петербург Политехник институтында геология минералогия һәм металлургия факультетының кафедра мөдире; 1906 йылдан — металлургия факультеты деканы. 1919—1920 йылдарҙа Политехник институтының химия факультеты деканы вазифаһын башҡара, ә 1921/1922 йылдарҙа физика-математика факультетының декан урынбаҫары була.

1902 йылдан Санкт-Петербург университетында петрография буйынса курс уҡый; 1921 йылдан университеттың петрография кафедраһын етәкләй.

Бынан тыш, 1902—1920 йылдарҙа Бестужев курстарында геология кафедраһының мөдире була[13]

Фәнни эше

үҙгәртергә
 
Ф. Ю. Левинсон-Лессинг, 1934

1885—1887 йылдарҙа геологияны һәм петрографияны тикшеренеү менән шөғөлләнә.

1886 йылда Санкт-Петербург университетында геология кабинетының консерваторы вазифаһын биләй.

В. В. Докучаевтың Түбәнге Новгород һәм Полтава комплекслы экспедицияларында ҡатнаша[14]

1919 йылда Геология комитетының петрографы булып һайлана.

1919—1923 йылдарҙа — Петроград университетының геология, минералогия һәм агрономия бүлексәһенең рәйесе[15].

Фәнни ҡаҙаныштары:

  • 1888 — беренселәрҙән булып урғылған тоҡомдарҙың йәшен билдәләй. (эффузивтар)
  • 1891 — «Таблицы для микроскопического определения породообразующих минералов» хеҙмәтен баҫтырып сығара
  • 1897 — урғылған тоҡомдарҙың химик классификацияһын эшләй.
  • 1897 — халыҡ-ара петрография номенклатураһын эшләй (Петрография һүҙлеге)[16]
  • 1902 — Ғәмәли петрография (Петрургия) — лаборатор тәжрибәләр һәм сәнәғәт технологияларын эшләй
  • 1925 — магманың дифференциацияһы тураһында тәғлимәт, һәм петрография төшөнсәһе — Петрография формацияһы
  • Петрография һәм башҡа фәндәр тарихы буйынса тикшеренеүҙәр
  • Рәсәйҙә эксперименталь петрографияһының беренсе лабораторияһын ойоштороусы)
СССР фәндәр академияһының төп ойошмалары һәм комиссияларының етәксеһе

Ойошмаларҙа ағзалығы

үҙгәртергә
  • 1899 йыл — сит ил хәбәрсеһе, ә 1914 йылдан башлап — Лондонда геология йәмғиәте ағзаһы
  • 1914 йыл — Санкт-Петербург фәндәр академияһы ағза-корреспонденты, ә 1925 йылдан — СССР-ҙың фәндәр академияһытулы хоҡуҡлы ағзаһы,
  • 1916 йыл — Рәсәй минералогия йәмғиәтенең почетлы ағзаһы[17]
  • 1926 йыл — Америка геология йәмғиәтенең сит ил хәбәрсеһе
  • Бельгия геология йәмғиәтенең сит ил ағзаһы.

Бүләктәре, чиндары һәм званиелары

үҙгәртергә
  • 1914 — ғәмәли статский советник.
  • 19?? — Әрмән ССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре.

Хәтер

үҙгәртергә
 
Әҙиптәр күперендә Левинсон-Лессинг ҡәбере

Левинсон-Лессинг хөрмәтенә аталған(шул иҫәптән тере саҡта):

Географик атамалар:

  • Таймыр ярымутрауында морон (1926 й.)
  • Таймыр ярымутрауында Левинсон-Лессинг күле[18]
  • Лессинг-Лич —Тавуш өлкәһендә Арагац тауындағы «Лессинг күле», Әрмәнстан[19]
  • Курил утрауҙарында һырт һәм вулкан
  • Кель вулкан яйлаһында (икенсе исеме — Шерхота) вулкан
  • Ҡара-Дагау т массивындағы ҡая
  • Норденшельд архипелагында Паландера бухтаһындағы утрау (1933 й.)[20]
  • Большевик утрауында тау (Төньяҡ Ер) (1950 йй.)

Ойошмалар:

  • СССР фәндәр академияһы Петрография институты —СССР фәндәр академияһының дөйөм йыйылышы ҡарары менән Левинсон-Лессингтың 50 йыллыҡ фәнни эшмәкәрлеге юбилейы хөрмәтенә (1934 й.)
  • Санкт-Петербург дәүләт университеты эргәһендә ер ҡабығының ғилми-тикшеренеү институты

Минералдар:

  • лессингит — силикаттар класынан минерал (1929 йылда һүрәтләнгән[21])

Организмдар:

Башҡалар:

  • Ф. Ю. Левинсон-Лессинг исемендәге премия — петрография өлкәһендә күренекле ғилми эштәр өсөн премия. Ойоштороу ссср фәндәр академияһы 1949 йылдың 4 авгусында СССР фәндәр академияһы тарафынан булдырылған , 3 йылға бер тапҡыр бирелә.

Библиографияһы

үҙгәртергә

270-кә яҡын ғилми мәҡәләләр һәм монографиялар авторы[22][23], геология тематикаһының күп фәнни баҫмалары редакторы була.

Петрография һәм тәбиғәт белеме тарихсыһы булараҡ, тәбиғәт белеме тарихы буйынса махсус монографиялар, күп тарихи очерктар яҙа.

Төп монографиялары:

  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Краткая программа и наставление для коллектирования и наблюдений по геологии. СПб.: СПб. об-во естествоисп. 1886. 19 с.; 7-е изд., испр. и доп. (совм. с Б. К. Поленовым, Г. Г. Петцем) СПб., 1913. 35 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Петрографические исследования в центральной части Кавказского хребта. СПБ., 1896. 38 с.
  • Иностранцев А. А., Левинсон-Лессинг Ф. Ю., Каракаш Н. И., Стрешевский С. И. Чрез Главный Кавказский хребет. Геологические исследования предполагаемого ж.д. пути чрез Архотский перевал между Владикавказом и Тифлисом: Отчет Управлению казенных ж.д. СПб.: Изд. Упр. казенных ж. д. 1896. 250 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. …Исследования по теоретической петрографии в связи с изучением изверженных пород Центрального Кавказа. — Юрьев : тип. К. Матисена, 1898. — XVII, [3], 404, XXVI, [2] с., 7 л.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Геологический очерк Южно-Заозерской дачи и Денежкина Камня на Сев. Урале. Юрьев: Матисен. 1900. 277 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Руководство для оптического исследования кристаллов под микроскопом. 2-е изд., испр. и доп. СПб.: Шредер, 1909. 96 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Учение о рудных месторождениях. СПб.: СПб. политех. ин-т, 1909. 335 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Учебник кристаллографии: В 2 ч.: Ч. 1. Геометрическая кристаллография. СПб.: Риккер, 1911. 168 c.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Введение в геологию. Пг.: Научхимтехиздат, 1923. 319 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Успехи петрографии в России. Пг.: Геол. ком., 1923. 408. с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Землетрясения и меры борьбы с ними. Л.: Academia, 1924. 111 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Петрография. Л.: Научхимтехиздат, 1925. 395 с.
  • Архангельский А. Д., Вернадский В. И., Борисяк А. А., Карпинский А. П., Левинсон-Лессинг Ф. Ю. и др. Задачи Академии наук СССР в области геологических дисциплин. Л.: Изд-во АН СССР, 1929. 18 с.
  • Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Введение в историю петрографии. Л.; М.: ОНТИ, 1936. 138 с.

Ҡыҙыҡлы факттар

үҙгәртергә
  • 1924 йылда СССР-ҙа матбуғатҡа Ф. Ю. Левинсон-Лессингтың «Петрография» дәреслеген үткәреүсе цензор «Петрография» исемен ҡыҙыл менән сыйып, уның исемен «Ленинграфия» тип алмаштыра[24].

1929—1939 — Лейтенант Шмидт яры буйы урамы, 1.[25]

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ 1,0 1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #117190039 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Левинсон-Лессинг Франц Юльевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Levinson-Lessing, Franc Jul‘evič // Чешская национальная авторитетная база данных
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Рихтер Я. А., Глебов М. П., Рихтер Т. Я. Дорога в будущее: К истории кружка «Маленьких ботаников», The Road to the Future: the History of “The Little Botanists” Society (урыҫ) // Историко-биологические исследования — 2018. — Т. 10, вып. 4. — С. 8—38. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2018-11975
  5. ↑ Вахромеева О. Б. Е.Ф. Серова — озеленитель посёлков в пустынной зоне, E.F. Serova — Planter’s Desert (урыҫ) // Историко-биологические исследования — 2017. — Т. 9, вып. 3. — С. 39—53. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
  6. ↑ Tomkeieff S. I. Franz Youlievich Loewinson-Lessing // Quart. Journ. Geol. Soc. London. 1940. Vol. 96. P. xiv-xvi.
  7. ↑ Левинсон-Лессинг Франц — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
  8. ↑ Julius Löwinsohn-Lessing(недоступная ссылка): Диссертацию «Experimenta de nervi vagi in respirationem vi et erfectu» защитил в Дерпте в 1859 году (опубликована в книжной форме годом ранее там же — издательство Dorpati Schünmann, 1858) — см. полный текст здесь.
  9. ↑ С. С. Кузнецов «Выдающиеся учёные Ленинградского университета: Франц Юльевич Левинсон-Лессинг»
  10. ↑ Бетти (Елизавета Иосифовна) Бер(недоступная ссылка): Бабушка и дедушка Франца Юльевича — Розалия Левен и Давид Левинсон-Лессинг — происходили из Риги.
  11. ↑ Кузнецов С. С. Франц Юльевич Левинсон-Лессинг. Л.: Изд-во ЛГУ, 1969. 29 с. (Выдающиеся ученые Ленинградского университета).
  12. ↑ Левинсон-Лессинг Ф. Ю. …Исследования по теоретической петрографии в связи с изучением изверженных пород Центрального Кавказа. — Юрьев : тип. К. Матисена, 1898. — XVII, [3], 404, XXVI, [2] с., 7 л. табл., черт.
  13. ↑ По воспоминаниям Е. Н. Дьяконовой- Савельевой, выпускницы ВЖК 1911 года. Геология на Высших женских (Бестужевских) курсах.
  14. ↑ Докучаев В., Левинсон-Лессинг Ф. Лубенский уезд. Геологические и почвенные исследования. СПб., 1889. 90 с. (Материалы к оценке земель Полтавской губернии; Вып. 2).
  15. ↑ Санкт-Петербургский государственный университет, геологический факультет: История. Дата обращения: 2 ноябрь 2011. Архивировано 25 июнь 2012 года.
  16. ↑ Сервер "Все о геологии". Петрографический словарь Ф.Ю. Левинсон-Лессинга и Э.А. Струве.
  17. ↑ Список почетных членов Российского минералогического общества. 2017 йыл 13 сентябрь архивланған.
  18. ↑ озеро Левинсон-Лессинга, п-ов Таймыр.
  19. ↑ З. Коркотян. Арагац (Гора Алагез) / Отв. редактор Мх. Давтян. — Эривань: Государственное Издательство ССРА, 1936. — С. 10. — 58 с.
  20. ↑ Составители: С. В. Попов, В. А. Троицкий. Топонимика морей советской Арктики, от Таймырского залива до мыса Челюскин.
  21. ↑ Silbermintz W. Sur le gisement de cerite, de bastnaesite et d’un minerai nouveau, la lessingite, dans le district miner de Kychtym (Oural) [О месторождении церита, бастнезита и нового минерала лессингита в Кыштымском округе (Урал)] // Доклады АН СССР. 1929. Сер. А. № 3. С. 55-60.
  22. ↑ Список трудов Академика Ф. Ю. Левинсона-Лессинга // Академику Францу Юльевичу Левинсону-Лессингу к 50-летию научной деятельности (1884—1934). Л.: Изд-во АН СССР, 1934. С. 1-8. (Труды ПЕТРИН АН СССР; Вып. 6).
  23. ↑ Библиография Ф. Ю. Левинсон-Лессинга в Информационной системе «История геологии и горного дела».
  24. ↑ Перчёнок Ф. Ф. Академия наук на «Великом переломе». — С. 167.
  25. ↑ Статьи на букву "Л" (часть 1. "ЛАБ" - "ЛЕМ").

Әҙәбиәт

үҙгәртергә

Һылтанмалар

үҙгәртергә
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Левинсон-Лессинг_Франц_Юльевич&oldid=1246832» битенән алынған