Лавров Николай Николаевич

Лавров Николай Николаевич (1 февраль (13 февраль) 1889 йыл, Елец, Орел губернаһы, Рәсәй империяһы — 9 ғинуар 1960 йыл, Мәскәү) — СССР-ҙың ғалим-ботанигы, миколог, микробиолог. Томск дәүләт университетының биология фәндәре докторы.

Лавров Николай Николаевич
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР
Тыуған көнө	1 февраль 1889({{padleft:1889|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})
Тыуған урыны	Елец, Орёл губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	9 ғинуар 1960({{padleft:1960|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:9|2|0}}) (70 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү өлкәһе, РСФСР, СССР
Һөнәр төрө	ботаник, миколог
Эшмәкәрлек төрө	ботаник[d], миколог[d] һәм микробиолог[d]
Эш урыны	Томск политехник университеты
Уҡыу йорто	Томск политехник университеты
Ғилми дәрәжә	биология фәндәре докторы[d]

Белеме

Атаһы — Николай Андреевич (1853—1940), чиновник, Елецк ҡаҙна палатаһында регистратор булып хеҙмәт итә, революциянан һуң ҡала советында хисапсы булып эшләй. Әсәһе — Любовь Ивановна (ҡыҙ фамилияһы Успенская, 1860—1913), хужабикә. Лавровтар ғаиләһендә Николай ете баланың икенсеһе була. Ул Елецк ҡала училищеһында, 1899 йылдан алып 1907 йылға тиклем классик гимназияла уҡый. Уҡыу алдынғыһы була, өсөнсө синыфтан математика һәм латин теле буйынса репетиторлыҡ менән шөғөлләнә. 1907 йылда Лавров Томск технология институтының (ТТИ) тау факультетына уҡырға инә. 1912 йылда уны тамамлай, тау инженеры һөнәрен ала. Диплом эшенең темаһы — күмер сығарыу. Диплом алғандан һуң, Томск күсереү идаралығында ер үлсәүсе вазифаһында эшләй, бер үк ваҡытта институттың химия факультетында уҡыуын дауам итә. 1913 йылда уны ҡыҙыл дипломға тамамлай, техник микробиологияла специализацияһы менән инженер-химик һөнәрен ала. Әсеү техникаһы буйынса диплом проекты В. В. Сапожников һәм ВФ Семенова етәкселеге аҫтында башҡарыла.

Диплом алғандан һуң Лавровты шунда уҡ өс кафедранан профессор исеменә әҙерләү өсөн стипендиат урынына саҡыралар: органик матдәләрҙең химик технологияһы (профессор В. Н. . Джонс), геодезия һәм маркшейдер сәнғәте (профессор П. К. Соболевский) һәм туҡлыҡлы матдәләрҙең химик технологияһы (профессор С. В. Лебедев). Һуңғы фәнни тема уны ҡыҙыҡһындырған микология һәм микробиология менән бәйле булғанлыҡтан, Лавров шуны һайлай. 1913—1916 йылдарҙа ул Лебедев етәкселеге аҫтында тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә һәм химия технологияһы һәм металлургия кафедраһы хоҡуғына магистрлыҡ имтиханын тапшыра, әммә әҙ өйрәнелгән себер микрофлораһын тикшереүҙе дауам итеү өсөн Томск университетына күсергә ҡарар итә.

Фәнни һәм педагогик эшмәкәрлеге

1916 йылдың авгусынан Лавров Томск университетында микробиология һәм ботаника курстарын уҡыған профессор Сапожниковтың өлкән ассистенты булып эшләй. 1917 йылда ул Рус ботаник йәмғиәтенең Томск бүлексәһе ултырышында лимон әсеүенең себер ҡуҙғытҡысы тураһында доклад һөйләй. 1919 йылда Себерҙе тикшереү институтын ойоштороуҙа ҡатнаша, унда ботаника һәм тупраҡты өйрәнеү секцияһында секретарь һәм сәнәғәт-техник бүлекте ойоштороу буйынса ағза була. 1919 йылдың 20 мартынан ботаника курсы буйынса ассистент вазифаһын ала. 1919 йылдың майында Лавров Колчактың Урыҫ армияһына мобилизациялана, шул уҡ йылдың сентябренә тиклем 5-се Томск себер уҡсылар полкының рядовойы булып хеҙмәт итә. 1920 йылдың 1 апрелендә ул техник ботаника курсы буйынса уҡытыусы була, 1923 йылдың 15 сентябрендә Томск технология институтында доцент вазифаһын башҡара. 1926 йылдың 8 апреленән 1931 йылдың 31 декабренә тиклем — Себер технология институтында доцент, ботаника һәм техник микробиология кафедраһы мөдире. Бер үк ваҡытта Лавров 1923 йылдың 15 сентябренән Томск университетының ғәмәли ботаника кафедраһы доценты вазифаһын башҡара. 1928 йылдың 2 ноябрендә доцент, Томск университетында үҙе нигеҙ һалған микробиология һәм фитопатология кафедраһы мөдире була.

1932 йылдың 1 апреленән Лавров — штаттағы доцент, ә 1933 йылда — профессор вазифаһын башҡарыусы, түбән үҫемлектәр систематикаһы кафедраһы мөдире. 1933—1934 йылдарҙа — биология факультеты деканы. 1937 йылдың 29 октябрендә Юғары аттестация комиссияһы Лавровты профессор дәрәжәһендә раҫлай. Томск университетынан тыш ул Томсктың бер нисә юғары уҡыу йортонда уҡыта. 1935—1941 йылдар Биология ғилми-тикшеренеү институтының мөхбир ағзаһы, түбән үҫемлектәр систематикаһы бүлеге мөдире, ағасты боҙоусылар- бәшмәктәр менән көрәш буйынса лаборатория ойоштороусыһы һәм етәксеһе. 1923—1940 йылдарҙа Лавров Томск үҫемлектәр һаҡлау станцияһының консультанты була. 1946—1947 йылдарҙа ул Томск дәүләт университеты эргәһендәге Себер ботаника баҡсаһының үҫемлектәрҙе һаҡлау бүлеге етәксеһе була. 1951 йылда ТГУ-ның түбән үҫемлектәр кафедраһы юғары үҫемлектәр һәм геоботаника кафедраһы менән берләшә, унда Лавров профессор вазифаһын ала.

Лавров 1947 йылдың ноябрендә СССР фәндәр академияһының Ботаника институтында «Микофлора злаков Сибири. Флора грибов и слезивиков Сибири» темаһына докторлыҡ диссертацияһын яҡлай. Лавров бәшмәктең 50-нән ашыу төрөн таба һәм тасуирлай, башлыса торон һәм тут бәшмәктәрен. Икмәк культураларын өйрәнгәндә ул бер нисә рәт паразит бәшмәктәрҙе асыҡлай. Томск университетында эшләгән дәүерендә Лавров бөтәһе 7500 төр бәшмәкте һүрәтләй, зарарлы төрҙәргә ҡаршы көрәш сараларын күрһәтә.

1951 йылдың 1 сентябрендә Лавров Томск университетынын китә, Мәскәү янына күсеп китә, Мәскәү өлкәһенең Кунцево районы Горышкино ауылында төпләнә. Йортонда бер нисә йыл тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнеүен дауам итә. 1956 йылдан 1959 йылға тиклем урман фитопатологияһының лаборатория мөдире була.

Хеҙмәттәре

• Задачи микробиологического исследования Сибири // Труды Съезда по организации Института исследования Сибири. Томск, 1919;
• Материалы к микофлоре низовьев реки Енисея и островов Енисейского залива // Известия Томского университета. 1926. Том 77. Выпуск 2;
• Новый сибирский ржавчинник Puccmia Reverdattoana, Томск, 1926;
• Материалы к микофлоре низовьев рек Енисея и островов Енисейского залива, Томск, 1926;
• Ржавчина хлебных злаков в пределах бывшей Томской губернии и Алтая, Томск, 1926;
• Материалы для флоры слизевиков Сибири: 1. Слизевики окрестностей гор. Томска // Известия Томского отделения Русского ботанического общества. 1927. Том 2;
• Слизевики Северного и Центрального Алтая // Известия Томского отделения Русского ботанического общества. 1931. Том 3;
• Определитель растительных паразитов культурных и дикорастущих полезных растений Сибири Выпуск 1. Томск, 1932;
• Флора грибов и слизевиков Сибири и смежных областей Европы, Азии и Америки. Выпуск. 1-5 // Труды БИН. 1937. Том 3. Выпуски 1, 2; Труды ТГУ. 1948. Том 104; Труды ТГУ. 1951. Том 110; Труды ТГУ. 1951. Том 113;
• Болезни зерновых культур в Томской области и меры борьбы с ними // Труды ТГУ. 1951. Том 114.

Әҙәбиәт

• Фоминых, С.Ф.; Некрылов, С.А.; Берцун, Л.Л.; Литвинов, А.В. Профессора Томского университета: Биографический словарь / гл. ред. С. Ф. Фоминых. — Томск : Издательство Томского университета, 1998. — Т. 2.