Кесерткән турғайы (рус. Крапи́вник [ 1] подкоренник )[ 2] лат. Troglodytes troglodytes Америкала , Евразияла һәм Төньяҡ Африкала осрай. Ҡыҫҡа ҡойроғо күтәрелгән йомшаҡ мамыҡ шарға оҡшаған. Ҡош бик хәрәкәтсән, бейек ергә ултырып, ғәҙәттән тыш көслө тауыш менән, бик һоҡланғыс, тиҙ һыҙғырыуҙарҙан торған үҙенсәлекле, ҡабалан йыр башҡарып, ата заттар үҙҙәренең биләмәһен биләй.
Башҡортостандың , Рәсәйҙең Ҡыҙыл китабына индерелгән.
1555 йылда немец натуралисы Конрад Геснер биш томлыҡ Historiae animalium китабында кесерткән турғайын тасуирлап, уға Passer troglodyte исемен бирә[ 3] Карл Линней тарафынан 1758 йылда уның «Тәбиғәт системаһы» хеҙмәтенең унынсы баҫмаһында тәүге тапҡыр тасуирлана. Линней Конрадтың хеҙмәтенә һылтанма яһай, әммә ҡошҡа Motacilla troglodytes исемен биргән[ 4] Troglodytes troglodytes , боронғо грек τρωγλοδύτης [ 5] τροχίλος τροχῖλος τροχεῖλος [ 6]
Турғайҙан байтаҡ бәләкәй. Ҡуйы үлән йәки ҡыуаҡ япраҡтары араһында пырхылдап осоп йөрөй. Һырты ҡара арҡыры һыҙыҡтар менән сыбарланған ерәнһыу ҡуңыр, кәүҙәһенең аҫ яғы көрән арҡыры һыҙыҡлы һарғылт һоро. Башҡа ҡоштар менән бутау мөмкин түгел.
Бик хәрәкәтсән, етеҙ. Һирәк осрай.
Тауышы яңғырауыҡлы: «серрр- серрр». Һайрауы сырылдауҙан һәм сутылдауҙан тора.
Кесерткән турғайы моңо
Аҫты йәш үҫентеле йәки бейек үләнле урмандарҙа йәшәй. Ерҙә йәки ҡыуаҡтар араһында оялай.
Ваҡ бөжәктәр менән туҡлана: сиңерткәләр, ҡаты ҡанатлы ҡуңыҙҙар, уларҙың ҡурсаҡтары, асалығойроҡтар, үрмәкселәр , ҡырҡаяҡтар, ҡусҡарҙар, тигеҙаяҡлылар. Көҙ көнө ылымыҡтар, көртмәле , мәрүәр емештәре менән дә туҡлана.
Инә ҡош алһыу һәм күкһел таптар менән сыбарланған 5 — 7 бөртөк алһыу аҡ йомортҡа һала, үҙе генә баҫа. Ата ҡош бер нисә инә ҡош менән йәшәй.
Кесерткән турғайының төп ризығы бөжәктәр һәм башҡа умыртҡаһыҙ хайуандар.
Кесерткән турғайы ояһы янында
Troglodytes troglodytes
Cuculus canorus canorus + Troglodytes troglodytes - Museum specimen
Кесерткән турғайы төшөрөлгән
Фарер утрауҙары почта маркаһы
Э. Ф. Ишбирҙин . Башҡортостан ҡоштары. Өфө,1986 йыл. ИБ 3478 28.693.35 И 90
↑ Коблик Е. А., Редькин Я. А., Архипов В. Ю. Список птиц Российской Федерации. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2006. — 256 с. ISBN 5-87317-263-3 ↑ Крапивник, или подкоренник (Troglodytes troglodytes) (билдәһеҙ) . Дата обращения: 13 сентябрь 2011. Архивировано 2 ноябрь 2012 года.↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;
gesner төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;
linnaeus төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;
jobling төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;
Frisk төшөрмәләре өсөн текст юҡ
[ 1] [ 2] [ 3]
↑ Gesner C. Historiae animalium liber III qui est de auium natura. Adiecti sunt ab initio indices alphabetici decem super nominibus auium in totidem linguis diuersis: & ante illos enumeratio auium eo ordiné quo in hoc volumine continentur. — P. 625—627.↑ Jobling J. A. The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. — London: A&C Black Publishers Ltd, 2010. — P. 391. — 432 p. — ISBN 978-1-4081-2501-4 .↑ Linnaeus C. Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. — Editio decima, reformata. — Stockholm: Holmiae. (Laurentii Salvii), 1758. — Vol. 1. — P. 188. — 824 p.(лат.)
Кесерткән турғайының төп ризығы бөжәктәр һәм башҡа умыртҡаһыҙ хайуандар.
Кесерткән турғайы ояһы янында
Troglodytes troglodytes
Cuculus canorus canorus + Troglodytes troglodytes - Museum specimen
Кесерткән турғайы төшөрөлгән Фарер утрауҙары почта маркаһы.jpg)
.jpg)