Ирәндек

Ирәндек (рус. Иренды́к) — көньяҡ-көнсығыш Башҡортостандағы тау арҡаһы. Оҙонлоғо — 135 км. Иң юғары нөктәһе — Көҙгөнташ тауы (бейеклеге 987 м). Тау арҡаһы Башҡортостандан Учалы, Әбйәлил, Баймаҡ һәм Хәйбулла райондарында урынлашҡан. Ирәндек тауы порфирит, диабаз, эзбизташ кеүек тау тоҡомдарынан барлыҡҡа килгән. Төньяҡ өлөшөндә — урман менән ҡапланған тайга, көньяғында — бүтәгә-ҡылған үләнле дала. Ирәндек — Урал тауҙарының матур урыны. Бында боронғо ҡаласыҡтар, оҫтаханалар һәм ташланған ауылдар урыны табыла. Көнсығыш битендә Ибраһим шарлауығы урынлашҡан.

Ирәндек
Иренды́к, Ирандек
Ирәндек тауҙары
Координаталар: 53°06′32″ с. ш. 58°22′01″ в. д.
Урынлашыуы	Көньяҡ Урал
Тау системаһы	Урал тауҙары
Оҙонлоғо	135 км
Киңлеге	10 — 20 км
Иң бейек түбәһе	Ҡоҙғонташ
Тау түбәһе бейеклеге	987 м
Ирәндек
Ирәндек
Викиһаҡлағыста категория

Ирәндектең Учалы районында урынлашҡан төньяҡ өлөшө Бәләкәй (Кесе) Ирәндек тип атала. Иң бейек түбәләре — Тораташ (921 м) һәм Кәзәташ, Ҡарт-Муйнаҡ ауылы янында урынлашҡан. Иң төньяҡ нөктәhендә, Комсомольск ҡасабаhы янындағы Бөркөт-тау түбәhе аша Ирәндек Күмәс тау арҡаһына тоташа.

Топоним

Исеменең килеп сығышы менән бәйле башҡорт риүәйәте бар. Алданған Оморҙаҡ тауҙан төшөп, үҙәнгә еткәс: — Хәҙер беҙ өйрәндек! — тип ҡысҡырып ебәргән.

Күлдәре һәм йылғалары

Тау арҡаһы буйында матур йылға һәм күлдәр урынлашҡан. Көнбайыш битендә — Граф күле һәм Талҡаҫ куле. Тау түбәһенән Таналыҡ һәм Төйәләҫ йылғалары ағып төшә.

Талҡаҫ күле, Ирәндек

(аудио)
	Ирәндек. Башҡорт халыҡ йыры. Иҙрис Гәниев.
	noicon
Помощь по воспроизведению

Медиа: irendyk_1.ogg

Учалы районында Ирәндек буйынан Уй йылғаһы ағып төшә, Ҡарағайкүл (рус. Ворожеич) урынлашҡан.

Ирәндек башҡорт халыҡ йыры

Һай!.. Иртәнсәккәй тороп, бер ҡараһам,
Уң ҡулында көмөш йөҙөк,
Ҡуш беләҙек, билкәй нәҙек,
Саңҡ-саңҡ итә Ирәндек бөркөтө,
Һай!.. Саңҡ-саңҡ итә Ирәндек бөркөтө.

Өмөт өҙмәң, дуҫтар, был донъянан,
Уң ҡулында көмөш йөҙөк,
Ҡуш беләҙек, билкәй нәҙек,
Байрам булып китер бер көндө,
Һай!.. Байрам булып китер бер көндө.

Һай!.. Иркәләрмен, тинем, кис килермен, тинем,
Уң ҡулында көмөш йөҙөк,
Ҡуш беләҙек, билкәй нәҙек,
Ҡарттар күрер, ярамай, йәнем, ти,
Һай!.. Ҡарттар күрер, ярамай, йәнем, ти.