Горчаки (Дәүләкән районы)

Горчаки (рус. Горчаки) — Башҡортостандың Дәүләкән районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 120 кеше. Почта индексы — 453418, ОКАТО коды — 80222831003.

Ауыл
Горчаки (Гәршәк) рус. Горчаки
Берҡаҙан — тәбиғәт ҡомартҡыһы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Дәүләкән районы
Ауыл биләмәһе	Мәкәш ауыл Советы (Дәүләкән районы)
Координаталар	54°15′28″ с. ш. 54°43′54″ в. д.
Нигеҙләнгән	1890
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1917
Халҡы	↘120 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453418
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 222 831 003
ОКТМО коды	80 622 431 111
Горчаки (Гәршәк)

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	120	56	64	46,7	53,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Тарихы

Район үҙәгенән һәм Дәүләкән тимер юл станцияһынан көнбайышҡа табан 25 км алыҫлыҡта Асылыкүл тәбиғи паркы территорияһында урынлашҡан. Ауылға 1890 йылда кенәз П. Д. Горчаков (1864—1906) Бәләбәй өйәҙенә ингән 1020 дисәтинә ер һатып алып нигеҙ һала. Кенәз Горчаков 1893 йылда ерен Е.Поршина һәм Р.Озеровҡа, ә улар немецтарға һата. 1896 йылда мәктәп асыла. Немецтар тарафынан имениеға уртаҡ исем «Горчаки» бирелеп, ул бер нисә утарға тарҡала. 1917 йылда Горчаковский утары булараҡ теркәлгән, 13 йортта 111 кеше (немецтар һәм украиндар) йәшәгән. 1930—1950 йылдарҙа 1-се Горчаки һәм 2-се Горчаки ауылдары иҫәпкә алынған. 50-се йылдар аҙағында улар ҡушылғандан һуң, хәҙерге исемен һәм статусын ала.Халыҡ телендә Гәршәк исеме менән йөрөтөлә. XIX быуат аҙағынан — 1940 йылға тиклем халыҡтың күпселеген немецтар тәшкил итә. 1940—1960 йылдарҙа халыҡтың күпселе — урыҫтар, 1970 йылдан — башҡорттар. Ауыл халҡы совет осоронда «Колос» («Жданов») колхозында эшләй.

Халҡы: 1920 йылда— 206 кеше; 1939 йылда —267; 1959 йылда —153; 1989 йылда — 85; 2002 йылда —114; 2010 йылда —120 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Мәкәш урта мәктәбе филиалы) ? йылда ябыла, фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар.

Урамдары

Исеме:

• Горчак (Гәршәк) урамы (рус. Горчаково (улица))

Башҡорт халыҡ информаторҙары

• «Килен сәйе», «Килен ебе», «Һыу башлатыу», «Ҡыҙ оҙатыу» туй йолаларын Ғабрахманова Нурзизә Фәйзерахман ҡыҙынан (1906) Р.Солтангәрәева 1983 йылда яҙып алған. «Башҡорт халыҡ ижады. Йола фольклоры» 1-се томға № 128,№ 129, № 130,№ 131,№ 190 ингән.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Дәүләкән): 25 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Мәкәш): 7 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 25 км

Ер-һыу атамалары

Исемдәре:

• Ахун быуаһы
• Берҡаҙан һаҙлығы
• Төйлән йылғаһы, Берҡаҙандан юл ала
• Ҡара ҡойо
• Асылыкүл
• Дөндөк быуаһы
• Айыу баҫыуы
• Үрнә буйы

Видеояҙмаларҙа тәбиғәт ҡомартҡылары

• Берҡаҙан
• YouTube сайтында Видео Берҡазан

Һылтанмалар

• Горчаки (Дәүләкән районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А.З «История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» стр.473 2022 йыл 11 апрель архивланған.
• А.М.Хәкимйәнова, Р.Ғ.Мөхәмәтғәлин. «Дәүләкән ынйылары». — Өфө: «Эшлекле династия», 2008 й. — С. 339—340-сы б.б..
• Әхмәт Сөләймәнов, Розалия Солтәнгәрәеева. «Башҡорт халыҡ ижады» Йола фольклоры I том. — Өфө: «Китап», 1995 й. — С. 416-417, 453-СӨ Б.Б..
• А.Казанцев. «История населённых пунктов Давлекановского района». — Өфө: «Издательские решения. По лицензии Ridero», 2021 й. — С. 55—57-се б.б..
• «Налог Белешмәһе» статискаһында Горчак (Гәршәк) ауылы
• К.М.Хәмиҙуллина. «Башҡортостан Республикаһы Дәүләкән районы Мәкәш ауылының тарихы һәм тулы шәжәрәһе». — Өфө: «Мир печати», 2012 й. — С. 72.