Германияның берҙәм социалистик партияһы
Германия социалистик берҙәм партияһы (СЕПГ) (нем. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) — 1946—1990 йылдарҙа Германияла (Германияның көнбайыш ерҙәрендә — 1946—1948 йылдарҙа) социалистик марксистик-ленинсы партияһы.
Германия Демократик Республикаһында 1949 йылдың октябренән мартында 1990 йылдың мартына тиклем идара итеүсе партия булып тора. 1990 йылдың февралендә Демократик социализм партияһы тип үҙгәртелә.
Тарихы
үҙгәртергәГермания Коммунистар партияһын тергеҙеү (1945—1946)
үҙгәртергә1945 йылдың 10 июнендә Германияла Совет хәрби хакимиәтенең Баш начальнигы бойороғо менән фашистик булмаған сәйәси партиялар рөхсәт ителә, һөҙөмтәлә Германия Коммунистар партияһы (КПГ) һәм Германияның Социал-демократик партияһы (СДПГ) ойошторола, анығыраҡ әйткәндә, был партияларҙың дөйөм герман органдары түгел, ә ер, район, община һәм кантон идаралары һәм үҙәк комитеттары булдырыла. 1946 йылдың апреленә СДПГ һәм КПГ-ның зона съездары тәғәйенләнә, уларҙа был партияларҙы берләштереү тураһында ҡарар ҡабул ителә.[1][2]
Германия Коммунистар партияһын һәм Германия социал-демократик партияларын берләштереү (1946—1948)
үҙгәртергә
1946 йылдың 21 апрелендә Германияның Коммунистар партияһы һәм Германияның Социал-демократик партияһы Германия социалистик берҙәм партияһына берләшә. Советтың ойоштороу съезы «Германияның социалистик берҙәм партияһы принциптары һәм маҡсаттары» программа документын ҡабул итте, ул СДПГ программаһынан һулыраҡ булһа ла, КПГ программаһына ҡарағанда уртасараҡ ине. Документ фашизм һәм милитаризм ҡалдыҡтарын тамырынан бөтөрөүҙе һәм хәрби енәйәтселәрҙе язаға тарттырыуҙы, һуғыштан һуңғы емереклекте бөтөрөүҙе, йәмәғәт тормошон төрлө яҡлап демократлаштырыуҙы, төп етештереү сараларын капиталлаштырыуҙы һәм национализациялауҙы, берҙәм демократик Германия булдырыу өсөн көрәште күҙ уңында тота. Документта киләсәккә перспектива сифатында социализм ҡоролошо яҙылған. Партияның һәм бөтә ер, район һәм кантон ассоциацияларының икешәр рәйесе, бөтә партия, ер, район һәм кантон идаралары, үҙәк, ер, район һәм кантон секретариаттары тигеҙ һанда коммунистарҙан һәм социал-демократтарҙан торорға тейеш була. Совет рәйестәштәре итеп КПГ Рәйесе Вильгельм Пик һәм СДПГ Рәйесе Отто Гротеволь һайлана[3]
Шул уҡ йылдың майында башҡа оккупация зоналарында СДПГ съезы уҙҙы, унда Германия берҙәмлеген тергеҙеүгә тиклем берләшмәҫкә ҡарар ителде, шуға күрә СДПГ-ның көнбайыш ер ассоциациялары СЕПГ инмәне, ә оккупацияланған көнбайыш зоналарҙа СЕПГ ер ассоциациялары тип танылды[4]
1946 йылда оккупация зонаһындағы төбәк һайлауҙарҙа СЕПГ, беренсе урынды биләп, 50 процентҡа яҡын тауыш йыйған, әммә Берлиндағы муниципаль һайлауҙарҙа был ойошма 20 процент ҡатнашып, ХДС-тан бер аҙ ҡалышып, өсөнсө урын алған. Һөҙөмтәлә Совет ағзалары 5 төбәк премьер-министры араһынан 4-е СЕПГ ағзаһы була (Саксония-Анхальтта, һайлауҙарҙа еңеүгә ҡарамаҫтан, хөкүмәттә либерал етәкселек итте). СЕПГ-ның икенсе съезында Берләшкән иҡтисадтың Иҡтисади советын ойоштороуға, партия һәм ер хөкүмәттәре вәкилдәренең кәңәшмәһен саҡырыуға, уларҙың ваҡытлыса хөкүмәт булдырыуына һәм Германия милли йыйылышына һайлауҙар үткәреүгә, киреһенсә булғанда — Германиялағы дәүләт ҡоролошо тураһындағы мәсьәләне референдумға сығарыуға ҡаршы сыҡты[5] Шуға ҡарамаҫтан, 1948 йылда көнбайыш оккупация зоналарында СЕПГ төбәк ойошмалары Германия Коммунистар партияһын барлыҡҡа килтерә. Берҙәмлек һәм ғәҙел тыныслыҡ өсөн халыҡ хәрәкәте (НДЕСМ) ойошторолғандан һуң, Совет ағзалары уның эшмәкәрлегендә әүҙем ҡатнаша. НДЕСМ-дың икенсе съезында, уның рәйесе итеп Вильгельм Пик һайланған координация органы сиктәрендә, Конституция комитеты ойошторола, уның бурысы — бөтә халыҡ тарафынан Конституцияны тикшереүҙе үткәреү була, ә уның рәйесе итеп Отто Гротеволь тәғәйенләнә.
Германия социалистик берҙәм партияһын большевиклаштырыу (1948—1962)
үҙгәртергә1949 йылдың 7 октябрендә Германия Демократик Республикаһының Ваҡытлы хөкүмәтенә СЕПГ рәйесе Отто Гротеволь етәкселек итә, президент итеп СЕПГ икенсе рәйесе — Вильгельм Пик һайлана. 1950 йылда СЕПГ етәкселеге алмашына. Марксизм-ленинизм партия идеологияһы тип иғлан ителә. Идара Үҙәк комитет тип үҙгәртелә, Үҙәк комитеттың Генераль секретары вазифаһы индерелә, Вальтер Ульбрихт ошо вазифаға тәғәйенләнә (шулай уҡ ер, район һәм урындағы идаралыҡтары ер, район һәм урындағы комитеттарҙың ер, район һәм урындағы комитеттарының беренсе секретарҙары вазифаһына үҙгәртелә)[6][7]. Шул уҡ йылда СЕПГ Милли демократик Германия фронтының коллектив ағзаһы була. Ул 1950 йылда Германияның көнсығыш ерҙәрендә парламент һайлауҙарынан башлап 1990 йылға тиклем берҙәм (һәм берҙән-бер) кандидаттар исемлеген тәҡдим итә, шул уҡ ваҡытта был исемлектә СЕПГ квотаһы 400 кандидаттан 110-нан 127-гә тиклем, 1968 йылдан 500-ҙән — 127-гә тиклем була. 1950 йылда Көнсығыш Германияның даими хөкүмәте премьер-министры булып Гротеволь ҡала, һәм уның артабанғы хөкүмәт башлыҡтарының һәр береһе 1990 йылға тиклем Германия социалистик берҙәм партияһы лидерҙары иҫәбенә инә. 1954 йылда СЕПГ рәйесе вазифалары бөтөрөлә, Вильгельм Пик һәм Отто Гротеволь — СЕПГ Үҙәк Комитеты Сәйәси бюроһының ябай ағзаһы, ә Вильгельм Пик үлгәндән һуң 1960 йылда Президент вазифаһын Дәүләт Советы алмаштыра, уның рәйесе итеп Вальтер Ульбрихт тәғәйенләнә. 1952 йылда үткән СЕПГ II конференцияһында социаль-иҡтисади программа үҙгәртелә — сәнәғәтте национализациялауға һәм ауыл хужалығын кооперациялауға йүнәлеш алына. 1952 йылда СЕПГ етәкселегендә ерҙәр бөтөрөлә һәм уларҙың урынына округтар ойошторола, предприятиеларҙың күбеһе национализациялана һәм ауыл хужалығы кооперативтары ойошторола[8][9]
1962—1989 йылдарҙа Германия социалистик берҙәм партияһы (СЕПГ)
үҙгәртергә1962 йылда Берлиндың көнбайыш округтарының округ ойошмалары Германия социалистик берҙәм партияһына бойондороҡло булмаған Көнбайыш Берлиндың социалистик берҙәм партияһы (СЕПЗБ) тип үҙгәртелә. 1964 йылда, Отто Гротеволь ауырып китеү сәбәпле, уның урынына премьер-министр итеп Вилли Штоф тәғәйенләнә. 1971 йылда отставкаға киткән Вальтер Ульбрихт урынына Эрих Хонеккер һайлана, өҫтәүенә Ульбрихт Дәүләт Советы рәйесе вазифаһын һаҡлап ҡала. 1973 йылда Ульбрихт вафат була, Дәүләт советы рәйесе — Вилли Штоф, Министрҙар советы рәйесе — Штофтың элекке урынбаҫары Хорст Зиндерман. 1976 йылда Вилли Штоф йәнә премьер-министр вазифаһын биләй, Зиндерман — парламент спикеры, Хонеккер Дәүләт Советы Рәйесе була.[10]
Германия социалистик берҙәм партияһын үҙгәртеп ҡороу (1989—1990)
үҙгәртергә1989 йылдың 18 октябрендә Үҙәк Комитетының IX пленумында Эрих Хонеккер (шулай уҡ Хонеккерҙың урынбаҫары Гюнтер Миттаг һәм партия идеологы Иоахим Герман политбюро ағзалары һәм Үҙәк Комитет секретарҙары) вазифаларынан бушатыла. СЕПГ Үҙәк комитетының яңы генераль секретары һәм Дәүләт советы рәйесе итеп Эгон Кренц тәғәйенләнә, ул ситуацияны контролдә тота алмай һәм ай ярымдан шулай уҡ отставкаға китә. 1989 йылдың декабрендә Германия социалистик берҙәм партияһында етәкселек үҙгәртелә. Үҙәк комитет Идара тип үҙгәртелә, Үҙәк комитеттың Генераль секретары Рәйес вазифаһына (шулай уҡ ер, район һәм урындағы комитеттар ер, район һәм урындағы идаралыҡтары, ер, район һәм урындағы комитеттарҙың беренсе секретарҙары вазифалары ла) үҙгәртелә. Грегор Гизи Рәйес итеп һайлана[11]. СЕПГ Германия социалистик берҙәм партияһы — Демократик социализм партияһы тип (СЕПГ-ПДС), ә 1990 йылдың 4 февралендә Демократик социализм партияһы тип үҙгәртелә. Демократик социализм — партия идеологияһы. Э. Хонеккер етәкселегендәге большевиктар ҡанаты вәкилдәре өлөшләтә СЕПГ-нан сығарыла төшөп ҡала йә үҙҙәре сыға һәм Германияның Коммунистар партияһын ойоштора, ә СЕПГ-ның уртасыл большевиктар ҡанаты һуңыраҡ Коммунистар платформаһын ойоштора. СЕПГ-ПДС етәкселегендә парламент 1989 йылда «кандидаттарҙың берҙәм исемлеген» бөтөрә.[12]-->
ГДР Социал-демократик партияһы (СДП) менән ыҙанланыуы (1990)
үҙгәртергә1989 йылда Германияның Милли фронтынан христиан-демократик союзы һәм Либераль-демократик партияһы сыҡты, һәм Германияның Социал-демократик партияһы ойошторолдо. 1989 йылғы парламент һайлауҙары һөҙөмтәһендә ПДС 16,4 % ала һәм өсөнсө урынға сыға, Көнсығыш Берлиндың ҡала вәкәләтле йыйылышына һайлауҙарҙа 30 % ала һәм, көнсығыш ерҙәре ландтагында ни бары 10%-тан алып 15 % ҡына өҫтәй, өсөнсө урын (Саксония-Анхальтта 4-се урын) ала. Берлиндың Депутаттар палатаһына һайлауҙа — 9 % йыя, өсөнсө урынды биләй, ләкин Бундестагта һайлауҙа — ни бары 2,5 % йыйып, бишенсе урынды биләй. ПДС Германия Федератив Республикаһы яғынан ГДР-ҙың йотолоуына ҡаршы була һәм был ике дәүләтте берләштергән конфедерация төҙөү өсөн сығыш яһай.[13]
Ойоштороу структураһы
үҙгәртергә
Хәҙерге осорҙа бинала Германия Сит ил эштәре министрлығы эшләй
СЕПГ округ ойошмаларынан (bezirksorganisation) (1952 йылға тиклем — ер ойошмаларынан (landesorganisation)), округҡа тиклемге ойошмалар район ойошмаларынан (kreisorganisation) тора, шундай уҡ район ойошмалары беренсел ойошмаларҙан (grundorganisation) торған, эре беренсел ойошмалар цех ойошмаларына (abteilungsorganisation), эре цех ойошмалары — партия төркөмдәренә (parteigruppe) бүленә алған.
Партияның юғары органы — съезд (Parteitag), съездар араһында — Үҙәк комитет (Zentralkomitee) (1950 йылға тиклем — Партия идараһы (Parteivorstand)), башҡарма органдар — Үҙәк комитеттың Сәйәси бюроһы (Politisches Büro des Zentralkomitees) (1950 йылға тиклем — Партия идараһының Сәйәси бюроһы (Politisches Büro des Parteivorstandes)) һәм Үҙәк комитет Секретариаты (Sekretariat des Zentralkomitees) (1950 йылға тиклем — Үҙәк Секретариат (Zentralsekretariat)), юғары вазифаға эйә — Үҙәк комитеттың Генераль секретары (Generalsekretär des Zentralkomitees) (1954 йылға тиклем — Үҙәк комитеттың Беренсе секретары (Erste Sekretär des Zentralkomitees) һәм Партия рәйесе (Parteivorsitzender)), контроль орган — партия контроленең Үҙәк комиссияһы (Zentrale parteikontrollkommission) (1950 йылға тиклем — Үҙәк арбитраж комиссияһы (Zentrale schiedskommission)), ревизия органы — Үҙәк ревизия комиссияһы (Zentrale Revisionskommission).[14]
- Округ ойошмалары
Округ ойошмалары округтарға тап килгән, 1952 йылда булдырылған, ер ойошмаларын алмаштырған
Округ ойошмаһының юғары органы — округ конференцияһы (Bezirksdelegiertenkonferenz), округ конференциялары араһында — округ комитеты (Bezirksleitung), округ ойошмаһының башҡарма органы — округ комитетының секретариаты (Sekretariat der Bezirksleitung), округ ойошмаһының юғары вазифалы кешеһе — округ комитетының беренсе секретары (Erste sekretär der Bezirksleitung), округ ойошмаһының контроль органы — партия контроленең округ комиссияһы (Bezirksparteikontrollkommission), округ ойошмаһының ревизия органы — округ ревизия комиссияһы (Bezirksrevisionskommision).[15]
1952 йылға тиклем округ ойошмалары урынына ерҙәргә тап килгән ер ойошмалары (landesorganisation) була.[16]
Ер ойошмаһының юғары органы — ер конференцияһы (Landesdelegiertenkonferenz), ер конференциялары араһында — ер комитеты (Landesleitung) (1950 йылға тиклем — ер идараһы (Landesvorstand)), ер ойошмаһының башҡарма органы — ер комитеты секретариаты (Sekretariat der Landesleitung) (1950 йылға тиклем — ер идараһы секретариаты (Sekretariat des Landesvorstandes)), ер ойошмаһының юғары вазифалы кешеһе — ер комитетының беренсе секретары (Erste Sekretär der Landesleitung) (1950 йылға тиклем — ер рәйесе (Landesvorsitzende)), ер ойошмаһының контроль органы — партия контроленең ер комиссияһы (Landesparteikontrollkommission) (1950 йылға тиклем — ер арбитраж комиссиялары (Landesschiedskommission))
- Район ойошмалары
Район ойошмалары райондарға, ҡала райондарына һәм Берлиндың округтарына тап килгән.
Район ойошмаһының юғары органы — район конференцияһы (Kreisdelegiertenkonferenz), район конференциялары араһында — район комитеты (Kreisleitung) (1950 йылға тиклем — район идараһы (Kreisvorstand)), район ойошмаһының башҡарма органы — район комитеты секретариаты (Sekretariat der Kreisleitung) (1950 йылға тиклем — район идараһы секретариаты (Sekretariat der Kreisvorstand)), район ойошмаһының юғры вазифа биләгән кешеһе — район комитетының беренсе секретары (Erster Sekretär der Kreisleitung) (1952 йылға тиклем — район рәйесе (Kreisvorsotzender)), район ойошмаһының контроль органы — партия контроленең район комиссияһы (Kreisparteikontrollkommission) (1950 йылға тиклем — район арбитраж комиссияһы (Kreisschiedskommission)), район ойошмаһының ревизия органы — район ревизия комиссияһы (Kreisrevisionskommision),[17]
- Урындағы партия ойошмалары
Урындағы партия ойошмалары (ortsparteiorganisation) йәки урындағы төркөмдәр (ortsgruppe) ҡалаларға һәм общиналарға тура килгән. Бер нисә беренсел ойошмалар теләге буйынса булдырылырға мөмкин булған.
Урындағы партия ойошмаһының юғары органы — урындағы конференция (ortsdelegiertenkonferenz), урындағы конференциялар араһында — урындағы партия комитеты (ortsparteileitung) (1950 йылға тиклем — урындағы төркөмдәрҙең идаралыҡтары (ortsvorstand)), урындағы партия ойошмаһының юғары вазифалы кешеһе — урындағы партия комитеты секретары (sekretaer der ortsparteileitung) (1950 йылға тиклем — урындағы төркөмдәр рәйестәре (ortsvorsitzender).
- Район (ҡалаларҙа) ойошмалары
Район (ҡалаларҙа) ойошмалары ҡала райондарына тап килгән. 1950-се йылдарҙың беренсе яртыһында булдырылғандар.
Район (ҡалала) ойошмаһының юғары органы — район (ҡалала) конференцияһы (Stadtbezirksdelegiertenkonferenz), ҡала райондары конференциялары араһында — район (ҡалала) комитеты (Stadtbezirksleitung), район (ҡалала) ойошмаһының башҡарма органы — район (ҡалала) комитеты секретариаты (Sekretariat der Stadtbezirksleitung), район (ҡалала) ойошмаһының юғары вазифалы кешеһе — район (ҡалала) комитетының беренсе секретары (Erster Sekretär der Stadtbezirksleitung), район (ҡалала) ойошмаһының контроль органы — район (ҡалала) партия контроле комиссияһы, район (ҡалала) ойошмаһының ревизия органы — район (ҡалала) ревизия комиссиялары (Stadtbezirksrevisionskommision).[18]
- Беренсел ойошмалар
Беренсел ойошмалар өс төр: эш урыны буйынса — производство партия ойошмалары (betriebsparteiorganisation) (1950 йылға тиклем — производство төркөмдәре (betriebsgruppe)), йәшәү урыны буйынса — торлаҡ партия ойошмалары (wohngenietsparteiorganisation) (1950 йылға тиклем — торлаҡ йорттарҙағы төркөмдәр (wohngebietsgruppe)) һәм уҡыу урыны буйынса — уҡыу йорто партия ойошмалары (hochschulparteiorganisation) (1950 йылға тиклем — уҡыу төркөмдәре (hochschulgruppe)), шул иҫәптән торлаҡ буйынса беренсел ойошмалар эш урыны буйынса ойошмаларға ҡарағанда күпкә һирәк булдырылған.
Производство партия ойошмалары предприятиелар һәм учреждениеларға тап килгән. Һәр предприятиела һәм учреждениела хеҙмәт иткән СЕПГ ағзаһы — йәғни партия ағзаларының күпселеге производство партия ойошмалары буйынса иҫәптә торған.
Торлаҡ партия ойошмалары (СССР-ҙағы йорт идаралыҡтары һәм урам комитеттарына оҡшаш) урындар өлөшөнә тап килгән. Торлаҡ партия ойошмаларына үҙшөғөл менән мәшғүлдәр һәм хосуси милексе крәҫтиәндәр генә ҡараған. 1952 йылға тиклем ауыл ерендә беренсел ойошмаларҙың өҫтөнлөклө тибы булып торған. 1952 йылда ауыл хужалығы кооперативтарын ойоштороу башланғандан алып шул кооперативтарҙың производство партия ойошмалары менән алмаштырыла башлай.
Уҡыу йорттары партия ойошмалары университеттарға, институттарға, юғары мәктәптәргә һәм махсус мәктәптәргә высшим тап килгән. Уҡыу йорттары партия ойошмаларына СЕПГ ағзалары булған студенттар һәм махсус мәктәп уҡыусылары ғына ҡараған.
Беренсел ойошманың юғары органы — дөйөм йыйылыш (mitgliederversammlung), дөйөм йыйылыштар араһында — беренсел ойошма комитеты (grundorganisationleitung) (1950 йылға тиклем төркөм идаралығы (gruppenvorstand)), юғары вазифаға эйә — беренсел ойошманың секретары (sekretaer der grundorganisation) (1972 йылға тиклем — беренсел ойошма комитетының секретары, 1950 йылға тиклем — төркөм рәйесе).
- Цех партия ойошмалары
1950-се йылдарҙан ойошторола башлаған. Цех партия ойошмаһының юғары органы — дөйөм йыйылыш, дөйөм йыйылыштар араһында — цех партия комитеты (Abteilungsparteileitung), юғары вазифалы кеше — цех партия ойошмаһының секретары (Sekretär der abteilungsparteiorganisation).
- Йәштәр ойошмалары
Ирекле немец йәштәре союзы (FDJ) — СЕПГ партияһының йәштәр ойошмаһы, уның составында Германия Коммунистар партияһы лидеры Эрнст Тельман исемен йөрөткән балалар пионер ойошмаһы ла була. Совет Комсомолы һәм В. И. Ленин исемендәге Бөтә Союз пионер ойошмаһына оҡшаған ике ойошма ла Көнсығыш Германия территорияһында дөйөм дәүләт кимәлендә төҙөлгән иң күп кешене йәлеп иткән ойошма булған. Көнсығыш Германияла Германия социал-демократик партияһының йәштәр ҡанаты Юзос һәм Германия йәштәренең коммунистик союзы (KJVD) тергеҙелмәгән һәм Көнбайыш Германия территорияһында ғына хәрәкәт иткән[19]. 1990 йылда партия таратылғандан һуң, уның FDJ йәштәр ойошмаһы "Йәш иптәштәрҙең эшсе ойошмаһы"н (Arbeitsgemeinschaft Junge GenossInnen, AGJG) булдыра.[20]
- Ҡатын-ҡыҙҙар ойошмаһы
СЕПГ-ның ҡатын-ҡыҙҙар ойошмаһы — Германия ҡатын-ҡыҙҙарының демократик союзы. Антифашистик ҡатын-ҡыҙҙар комитеттары нигеҙендә ойошторолған, 1989 йылда СЕПГ менән хеҙмәттәшлеген туҡтата.
- Башҡа ҡатнаш ойошмалар
Үҫешкә ынтылған илдәргә ярҙамды көйләүсе ГДР хеҙмәттәшлек комитеты партияның туранан-тура идаралығы аҫтында була.
«ГДР-ҙың мәҙәни союзы» ижади интеллигенция берләшмәһе һәм СССР менән халыҡ-ара хеҙмәттәшлек ойошмаһы — «Герман-совет дуҫлығы йәмғиәте» шулай уҡ СЕПГ дуҫтары була.
Үҙәк органы — «Neues Deutschland» гәзите, теоретик органы — «Айнхайт» («Einheit») журналы, партия төҙөлөшө мәсьәләләре буйынса журнал — «Нойер вег» («Neuer Weg»).
- «Берлин Гәзите» (Berliner Zeitung) (Берлин, 1962 йылдан — Көнсығыш Берлин)
- «Саксон Гәзите» (Sächsische Zeitung) (Саксония, һуғараҡ Дрезден округы)
- «Халыҡ» (Das Volk) (Тюрингия, һуңғараҡ Эрфурт)
- «Марка Халҡы Тауышы» (Märkische Volksstimme) (Бранденбург, һуңғараҡ Потсдам округы)
- «Азатлыҡ» (Freiheit) (Саксония-Анхальт, һуңғараҡ Һалле округы)
- «Балтика Гәзите» (Ostsee-Zeitung) (Мекленбург-Алғы Померания, һуңғараҡ Росток округы)
Карл Маркс исемендәге Юғары партия мәктәбе партия функционерҙарын әҙерләү эше менән шөғөлләнгән, округ партия мәктәптәре (Bezirksparteischule) (1952 йылға тиклем ер партия мәктәптәре (Landesparteischule)) һәм район партия мәктәптәре (Kreisparteischule). 1959 йылдан 1990 йылға тиклем партия Үҙәк комитетының штаб-фатиры «СЕПГ» Үҙәк комитеты элекке Рейхсбанк бинаһында, Берлиндың Митте районында урынлашҡан.[21]
Көнбайыш Берлиндың социалистик берҙәм партияһы
үҙгәртергә1962 йылдың ноябрендә СЕПГ-ның Берлин ҡала партия ойошмаһы көнбайыш Берлин һәм көнсығыш Берлин тармаҡтарына бүленә, ә 1969 йылдың 15 февралендә көнбайыш Берлин тармағы Көнбайыш Берлиндың Социалистик берҙәм партияһы (СЕПЗБ, Sozialistische Einheitspartei Westberlins, SEW) тип үҙгәртеп ҡорола. 1993 йылда ул «Социалистик инициатива» (Sozialistische Initiative)тип атала башлай һәм 1993 йылда тарҡала, күпселеге Демократик союз партияһына (ПДС) ҡушыла. Йәштәр ойошмаһы — Көнбайыш Берлиндың ирекле герман йәштәре (ССНМЗБ, Freie Deutsche Jugend Westberlins, FDJW).[22]
Ойоштороу структураһы
үҙгәртергәКөнбайыш Берлиндың Социалистик берҙәм партияһы (СЕПЗБ) район ойошмаларынан (kreisorganisation) тора, һәр округтан берәр, беренсел ойошмаларҙан (grundorganisation) район ойошмалары берләшә.
Партия съезы (Parteitag) юғары орган булып тора, башҡарма орган — Партия идаралығы (Parteivorstand), ултырыштар араһында — Партия идараһы бюроһы (Büros des Parteivorstandes), юғары вазифалы высшим етәксе — Партия Рәйесе (Parteivorsizender), ағымдағы эште алып барыусы орган — партия идараһы Секретариаты (Sekretariats des Parteivorstandes), юғары контроль орган — Арбитраж комиссия (Schiedskommission), юғары ревизия органы — ревизия комиссияһы (Revisionskommission).
- Район ойошмалары
Район ойошмалары Берлин округтарына тап килгән.
Район ойошмаларының юғары органдары — район конференциялары (kreisdelegiertenkonferenz), район конференциялары араһында — район идаралыҡтары (kreisvorstand), район ассоциацияларының юғары вазифалы кешеләре — район рәйестәре (kreisvorsitzender).
- Беренсел ойошмалар
Беренсел ойошмалар предприятиеларға, учреждениеларға, урындарҙағы өлөштәргә һәм уҡыу йорттарына тап килгән. Өс төрлө беренсел ойошмалар — производство төркөмдәре (betriebsgruppe), торлаҡ төркөмдәре (wohngebietsgruppe) һәм уҡыу төркөмдәре (hochschulgruppe) булған.
Беренсел ойошмаларҙың юғары органдары — дөйөм йыйылыштар (mitgliederversammliung), дөйөм йыйылыштар араһында — төркөмдәр идаралыҡтары (gruppenvorstand), юғары вазифалы кешеләр — рәйестәр.
- Ҡатнаш ойошмалар
Йәштәр ойошмалары — Көнбайыш Берлиндың ирекле немец йәштәре союзы һәм Көнбайыш Берлиндың пионер ойошмаһы, үҙәк баҫма органы — Die Wahrheit, теоретик журналы — Konsequent.
Рәйестәре
үҙгәртергә- Герхард Данелиус (1968—1978)
- Хорст Шмидт (1978—1989)
Германияның көнбайыш ерҙәрендә СЕПГ
үҙгәртергә1946 йылда СДПГ көнбайыш Германия ер ойошмаларының Германия коммунистар партияһы (КПГ) менән берләшеүҙән баш тартҡанынан һуң, Германия коммунистар партияһы ер ойошмалары СЕПГ ер ойошмалары тип атаған. Төбәк һайлауҙарында, өсөнсө йә дүртенсе урын алып, бөтә ландтагтарға үтә. 1947 йылғы СЕПГ съезында бөтә зоналарҙағы СЕПГ берләшә. 1948 йылғы Лондон конференцияһынан һәм Көнбайыш Германия конституцияһын булдырыу ҡарарынан һуң, СЕПГ көнбайыш-герман ер ойошмалары үҙҙәрен Германия коммунистар партияһы тип иғлан итә. Уның эсендә йәштәр ойошмаһы булмай, Ирекле немец йәштәре союзы дуҫтарса мөнәсәбәттәәге йәштәр ойошмаһы була.
Етәкселек
үҙгәртергә- Рәйестәре
- Вильгельм Пик (1946—1954)
- Отто Гротеволь (1946—1954)
- Грегор Гизи (1989—1990)
- Үҙәк комитеттың Генераль (беренсе) секретарҙары
1953 йылдан 1976 йылға тиклем пост «Беренсе секретарь» тип аталды
- Вальтер Ульбрихт (1950 йылдан 1953 йылға тиклем генераль секретарь вазифаһында; 1954 йылдан 1971 йылға тиклем — беренсе секретарь вазифаһында).
- Эрих Хонеккер (1971 йылдың 3 майынан 1989 йылдың 18 октябренә тиклем).
- Эгон Кренц (1989 йылдың 18 октябренән 3 декабргә тиклем).
Халыҡ-ара хеҙмәттәшлек
үҙгәртергәСЕПГ участвовала в международных совещаниях коммунистических и рабочих партий, сотрудничала с Коммунистической партией Советского Союза, Польской объединённой рабочей партией, Венгерской партией трудящихся.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергә- Германия коммунистар партияһы
- Демократик социализм партияһы (ПДС)
- Германия коммунистар партияһы (Ҡыҙыл таң)
- Германия коммунистар партияһы (1948)
- Коммунистар партияһы — оппозиция (1929—1939 йй.)
- Германия коммунистар партияһы (1918—1946 йй.)
- Германия коммунистар партияһы (марксист-ленинсы)
- Германия Демократик Республикаһы
- Көнсығыш Берлин
Һылтанмалар
үҙгәртергәИҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и культура ГДР. — Градец-Кралове — Москва: Изд-во Краловеградецкого научного центра АН ЧР; МГПУ, 2009.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и СТД ГДР в свои первые годы. // XXI век: итоги прошлого и проблемы на-стоящего, вып.7, Пенза, 2006. — С.111 — 116.
- ↑ Нефёдов В. В. Характеристика некоторых источников и литературы по культурной политике СЕПГ. // Актуальные проблемы исторической науки, Вып.6, Пенза, 2009, с.29-31.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и культурная революция в ГДР. // Исторические записки, вып.11, Пенза, 2007. — С.35-40.
- ↑ Нефёдов В. В. Формирование концепции СЕПГ в области культуры. // Философия, вера, духов-ность: истоки, позиция и тенденции развития, кн.15, Воронеж, 2008, с.176-185.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и развитие самодеятельного творчества в ГДР. // Гуманитарий (Сб-к научн. трудов МПГУ), вып.9, М., 2007. — С.37-43.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и культурные процессы в ГДР в 1949—1950 гг. // Преподаватель XXI век, 2013, № 1, часть 2. — С. 232—237.
- ↑ Нефёдов В. В. Э. Хонеккер и культурная политика СЕПГ.//XXI век: итоги прошлого и проблемы настоящего, вып.11. Пенза, 2008, с.3-8.
- ↑ Нефёдов В. В. Влияние июньских событий 1953 г. на культурную политику СЕПГ.//XXI век: ито-ги прошлого и проблемы настоящего. Вып. 10. Пенза, 2008. — С. 18-24.
- ↑ Нефёдов В. В. Сотрудничество СЕПГ и КПСС, учреждений культуры СССР и ГДР на рубеже 70-80-х гг. (по материалам архива внешней политики МИД РФ). // Исторические записки, вып.12. Пенза, 2008. — С.18-26.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и культурные процессы в ГДР. // Преподаватель XXI век, 2012, № 1, ч.2. — С. 294—297.
- ↑ Нефёдов В. В. Воздействие СЕПГ на массовое сознание граждан ГДР. // Культура и власть. Сб-к ст. Пенза, 2007. — С.113-118.
- ↑ Нефёдов В. В. Культурная политика СЕПГ в конце 1989 года после отставки Э. Хонеккера. // Известия ПГПУ им. В. Г. Белинского. Гуманитарные науки, 2013, № 31.
- ↑ Нефёдов В. В. Роль Э. Хонеккера в культурной политике СЕПГ (до 1971 г.).//Философия в XXI веке, вып.16, Воронеж, 2008.
- ↑ Нефёдов В. В. Культурное сотрудничество между КПСС и СЕПГ в начале 1980-х гг. // Научные исследования: информация, анализ, прогноз, кн.20. Воронеж, 2008. — С.152-162.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и культурное развитие общества в ГДР во второй половине 1980-х годов. // Вестник Чувашского университета. Гуманитарные науки. 2011, № 1. — С. 99-104.
- ↑ Нефёдов В. В. Агония режима СЕПГ и культурные процессы в ГДР (конец 80-х гг.) // Омский на-учный вестник. Серия: Общество. История. Современность. 2011, № 5. — С. 19-22.
- ↑ Нефёдов В. В. Культурная политика СЕПГ по пропаганде достижений СССР в ГДР и роль СМИ в культуре Восточной Германии в 70-е годы. // Известия ПГПУ им. В. Г. Белинского. Гуманитарные науки, 2011. № 23. — С. 537—540.
- ↑ Нефёдов В. В. Роль Э. Хонеккера в культурной политике СЕПГ (до 1971 г.).//Философия в XXI веке, вып.16, Воронеж, 2008.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и народное образование в Восточной Германии в 1945—1949 гг. // Наука и школа, 2011, № 1. — С. 146—149.
- ↑ Нефёдов В. В. СЕПГ и литература ГДР в 70-е гг. // XXI век: итоги прошлого и проблемы на-стоящего, вып.7, Пенза, 2006. — С.146-151.
- ↑ Нефёдов В. В. К вопросу о культурной политике СЕПГ в Восточной Германии. // Наука и школа, 2012, № 6. — С. 97-99.