Ассия Джебар
Ассия Джебар (франц. Assia Djebar, бербер. ⴰⵙⵢⴰ ⴷⵊⴱⴰⵔ), ысын исеме Фатима Зохра Ималаен, франц. Fatima-Zohra Imalayen, 30 июнь 1936, Шершель — 6 февраль 2015, Париж) Алжир яҙыусыһы һәм кинорежиссеры. Романдарының төп темалары: Алжир һуғышы һәм мосолман ҡатын -ҡыҙҙарының эмансипацияһы. Ҡатын-ҡыҙҙарға ижтимағи, хеҙмәт һәм ғаилә тормошонда тиң хоҡуҡ биреү өсөн ислам фанаттары менән көрәшеүсе.
| Ассия Джебар | |
| франц. Assia Djebar | |
.jpg) | |
 | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ[1][2][3] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Франция[4] Алжир |
| Тыуған ваҡыттағы исеме |
франц. Fatima-Zohra Imalhayène[5] ғәр. فاطمة الزهراء إيمالاين |
| Псевдоним | Assia Djebar |
| Тыуған көнө | 30 июнь 1936[6][7] |
| Тыуған урыны | Шершель[d], Алжир |
| Вафат булған көнө | 6 февраль 2015[6][1][8][…] (78 йәш) |
| Вафат булған урыны | XIX округ Парижа[d], Париж, Франция[5] |
| Хәләл ефете | Малек Аллула[d] |
| Туған тел | Француз теле |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | Француз теле |
| Һөнәр төрө | лингвист, кинорежиссёр, профессор, тәржемәсе, яҙыусы, тарихсы |
| Эш урыны |
Нью-Йоркский университет[d] Университет Алжира[d] |
| Биләгән вазифаһы | seat 5 of the Académie française[d][9] |
| Уҡыу йорто |
Высшая нормальная школа[d] Лицей Фенелона[d] École normale supérieure de jeunes filles[d] |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Партия трудящихся[d] |
| Ойошма ағзаһы | Француз академияһы[d][9] һәм Бельгия Король француз әҙәбиәте һәм теле академияһы[d][10] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
| Досье в | Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][11] |
 Ассия Джебар Викимилектә | |
Биографияһы һәм ижады
үҙгәртергәАссия Джебар 1936 йылдың 30 июнендә Шершель ҡалаһында француз теле уҡытыусыһы ғаиләһендә тыуған. 1980 йылдан Францияла йәшәй. Бельгияның француз теле һәм әҙәбиәте король академияһы ағзаһы.[12].
Уның күпселек эштәре феминист күҙлегенән ҡатын-ҡыҙҙарҙың ауыр яҙмышына арналған: «Алжирские женщины на своей половине дома» (1980), «Любовь, фантазия» (1985), «Далеко от Медины» (1991), «Огромная тюрьма» (1995).
1969 йылда Ассия Джебарҙың Уахид Карн менән авторҙашлыҡта яҙылған «Красная заря» пьесаһы баҫыла. Пьесаның 40 персонажы бойондороҡһоҙлоҡ өсөн һуғыш ваҡытында Алжир халҡының бөтәһен дә тиерлек кәүҙәләндерә. Дүрт төп геройҙың береһе — провинциаль ҡала майҙанында мандолина менән һуҡыр сәсән-шағир Шағир майҙанда классик шиғырҙар уҡый, майҙанда атыу тауыштарын ишетә һәм хыянатсыны атып үлтергән егеткә ҡасырға ярҙам итә. Үҫмер егет тауҙарға ҡасып китә, ә шағир үҙе ҡорал ала, патруль отрядтарының береһен үлтерә. Шағир ҡулға алына һәм язалап үлтерелә.[13]
«Мөхәббәт һәм фантазия» эпик романында (1985, XX быуаттың иң яҡшы 12 Африка китабы исемлегенә индерелә) Ассия Джебар ике параллель ваҡытлыса планды берләштерә: XIX быуаттың икенсе сирегендә Алжирҙы француздарҙың яулап алыуының тарихи йылъяҙмаһын һәм 1950-се йылдарҙа Алжир һуғышы йылдарында йәшәгән героиняның шәхси биографияһын. Беренсе һуғыштың ҡот осҡос күренештәре: бөтә ҡәбиләләрҙе юҡ итеү һәм сабыйҙарҙы әсәләр тарафынан үлтереү, икенсе һуғыштың алжирлыларҙың үҙ ерҙәрен «яулап алыуына» өҫтәп ҡуйыла. Романда үҙен ҡәбилә ҡатын-ҡыҙҙарынан ситләшкән итеп тойған төп герой менән бер рәттән, күп кенә Алжир ҡатын-ҡыҙҙарының тауышы, «тынлыҡтың тығыҙ ҡараңғылығын йырып сыҡҡан телһеҙ ҡол ҡыҙҙар хоры», ишетелә. Ваҡыт һәм арауыҡ пландарын берләштереп, азатлыҡты яңыса аңлау, милләттең үҙ аңын уятыу, тышҡы һәм эске ҡоллоҡҡа нөктә ҡуйырға ынтылыш менән оҙатылған Яңы замандың килеүе өсөн, Алжир ҡот осҡос хаҡ түләгән тигән һығымтаға килә Джебар. Рәсәй әҙәбиәт белгесе Светлана Прожогина һүҙҙәренсә, «ике әҫәр ҙә кешенең, халыҡтың, милләттең, илдең уяныуы һәм өлгөрөүе, әсирлектән рухи өҙөклөктән ҡотолоу, үҙ тауышыңды табыу, үҙ тормошоңа хоҡуҡ алыуға эйә булыу темаһына бағышланған». [14][15]
«Оран, үле тел» (1997) новеллалар циклында Джебар Алжирҙың үҙаллылыҡ алған йылдарына мөрәжәғәт итә һәм ислам фанаттарының нисек итеп ҡатын-ҡыҙҙарҙың эмансипацияһын юҡҡа сығарғанын күрһәтә. Европа белеменә эйә булған йәки хатта ир-егет менән кафела осрашырға баҙнат иткән ҡатын-ҡыҙ, «террор» йылдарында ҡорбанға әүерелгән.[16]
«Непогребенная» (2002) романының геройҙары булып француздар тарафынан үлтерелгән партизан, ә һуңынан уның артабан да Азатлыҡ өсөн көрәшергә ҡарар иткән ҡыҙы тора, [17]
Ассия Джебар 2015 йылда Парижда 78 йәшендә вафат була. Ассия Джебар умерла в 2015 году в Париже в возрасте 78 лет[18][19].
Танылыуы
үҙгәртергәХалыҡ-ара Лауреат Нейштадт әҙәби премияһы (1996)
Немец китап һатыусыларының тыныслыҡ премияһы (2000) һәм әҙәбиәт һәм кино өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн башҡа наградалар.
Француз Академияһы ағзаһы (2005).
Әҫәрҙәре
үҙгәртергә- La Soif, 1957 (Жажда, рус. С. Прожогина тәржемәһе, 1990)
- Les Impatients, 1958 (Нетерпеливые, рус. В. Орлов тәржемәһе, 1990)
- Les Enfamts du Nouveau Monde, 1962
- Les Alouettes naïves, 1967
- Poème pour une algérie heureuse, 1969
- Rouge l’aube
- L’Amour, la fantasia, 1985 (Мөхәббәт һәм фантазия, рус. Н. Световидова тәржемәһе, 1990; исемлеккә индерелгән XX быуаттың иң яҡшы йөҙ африка китабы)
- Ombre sultane, 1987
- Loin de Médine, 1991
- Vaste est la prison, 1995
- Le blanc de l’Algérie, 1996
- Femmes d’Alger dans leur appartement, 2002
- La femme sans sépulture, 2002
- La Disparition de la langue française, 2003
- Nulle part dans la maison de mon père, 2007
Фильмдар
үҙгәртергә- La nouba des femmes du Mont Chenoua. 1977
- La Zerda ou les chants de l’oubli, 1979
Рус телендәге баҫмалар
үҙгәртергә- Джебар А. Һайланған. / Йөҙ. һәм алғы. С.Прожогина. М.: Йәйғор, 1990. 523 с. ISBN 5-05-002502-8 («Һыуһау», «Түҙемһеҙҙәр», "Мөхәббәт һәм фантазия"романдарын үҙ эсенә ала)
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Dictionary of African Biography (ингл.) / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #119151200 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ https://www.lavoixdunord.fr/1046096/article/2021-07-17/la-question-pas-si-bete-qui-est-assia-djebar-qui-donne-son-nom-un-centre-social
- ↑ 5,0 5,1 Fichier des personnes décédées
- ↑ 6,0 6,1 Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
- ↑ Assia Djebar // Babelio (фр.) — 2007.
- ↑ Assia Djebar // Энциклопедия Брокгауз (нем.)
- ↑ 9,0 9,1 Assia Djebar // Académie française (фр.)
- ↑ http://www.arllfb.be/composition/successions.html
- ↑ https://data.performing-arts.ch/a/b9245d90-fed8-4dc9-a176-c5c9ae1fae1f / под ред. Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы
- ↑ "Assia Djebar", Voices from the Gaps, University of Minnesota. Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.
- ↑ Прожогина1, 1993, с. 301—304
- ↑ Прожогина1, 1993, с. 194—197
- ↑ Прожогина2, 2010, с. 54
- ↑ Прожогина2, 2010, с. 70—71
- ↑ Прожогина2, 2010, с. 71—72
- ↑ Assia Djebar | Algerian writer and filmmaker. Дата обращения: 27 февраль 2024. Архивировано 27 февраль 2024 года.
- ↑ Assia Djebar décédée : Perte d'une intellectuelle majeure, El Watan (7 февраль 2015). 8 июль 2023 тикшерелгән. Ҡалып:In lang
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- ӘПрожогина С. В. Литература на французском языке // История национальных литератур стран Магриба. В 3 кн. Кн.1. Литература Алжира.. — М.: Наука-Вост. лит., 1993.
- Прожогина С. В. Магрибинский франкоязычный роман. // История романных форм в литературах Африки. — М.: Вост. лит., 2010.
- Clerc J.-M. Assia Djebar: écrire, transgresser, résister. Paris: L’Harmattan, 1997
- Calle-Gruber M. Assia Djebar, ou, La résistance de l'écriture: regards d’un écrivain d’Algérie. Paris: Maisonneuve et Larose, 2001
- Rocca A. Assia Djebar, le corps invisible: voir sans être vue. Paris: L’Harmattan, 2004
- Hiddleston J. Assia Djebar: out of Algeria. Liverpool: Liverpool UP, 2006
- Ringrose P. Assia Djebar: in dialogue with feminisms. Amsterdam; New York: Rodopi, 2006
- Schuchardt B. Schreiben auf der Grenze: postkoloniale Geschichtsbilder bei Assia Djebar. Köln: Böhlau, 2006