Апут

Апут (рус. Апутово) — Башҡортостандың Балаҡатай районындағы ауыл. Үтәш ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 274 кеше. Почта индексы — 452580, ОКАТО коды — 80210837002.

Село
Апутово башҡ. Апут
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Балаҡатай районы
Ауыл биләмәһе	Үтәш ауыл Советы
Координаталар	55°41′51″ с. ш. 59°01′53″ в. д.
Халҡы	↘274 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452580
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 210 837 002
ОКТМО коды	80 610 437 106
ГКГН номеры	0521629
Апутово

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Яңы Балаҡатай): 5 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Түбәнге Үтәш): 11 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Үңкерҙе): 31 км

Апут ауылы Әй йылғаһы бассейнына ҡараған Оло Ыйыҡ ҡушылдығы Сакалдым йылғаһы буйында, район үҙәге Яңы Балаҡатай ауылынан көнсығышҡа табан киломтер һәм Үңкерҙе (Силәбе өлкәһе) тимер юл станцияһынан көньяҡ-көнбайышҡа табан 31 километр алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Апут ауылына Себер даруғаһы Балаҡатай улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә 1776 йылда нигеҙ һалған. Тәүге төпләнеүсе старшина Апут Күтсемов/Ҡотомов исеме менән аталған.

1795 йылда Апут ауылынағы 18 йортта 67 кеше, 1865 йылда 33 йортта — 179 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған.

Ауылда 1-се һанлы Яңы Балаҡатай урта мәктәбенең филиалы — Апут башланғыс мәктәбе, фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб, китапхана бар.

Халыҡ һаны

Апут ауылында башҡорттар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	337
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	366
1959 йыл 15 ғинуар	400
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	333	154	179	46,2 %	53,8 %
2002 йыл 9 октябрь	328	173	155	52,7 %	47,3 %
2010 йыл 14 октябрь	274	135	139	49,3 %	50,7 %

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле кешеләре

• Вәхитов Нәғим Әбдрәзәҡ улы (1925, Үтәш ауылы -) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан

Урамдары

• Нәғим Вәхитов урамы (рус.  Нагима Вахитова (улица)
• Салауат Юлаев урамы (рус.  Салавата Юлаева (улица)
• Йәштәр урамы (рус.  Молодёжная (улица)
• Йылға аръяғы урамы (рус.  Заречная (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

• Әй, Сакалдым йылғаһы

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Ҡатай

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Апут // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 564. — ISBN 978-5-295-04683-4. 564 б.
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
• Апутово на портале «Генеалогия и Архивы»
• Деревня Апутово — на портале novo-belokatay.ru 2017 йыл 2 апрель архивланған.