Аванесов Варлаам Александрович

	Аванесов Варлаам Александрович
Тыуған көнө	24 март (5 апрель) 1884 или 9 сентябрь 1884
Вафат булған көнө	16 март 1930 (45 йәш)
	Аванесов Варлаам Александрович Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Варлаам Александрович Аванесов (Сурен Карпович Мартиросов/Мартиросян, 24 март (5 апреля) 1884 — 16 март 1930) — совет дәүләт эшмәкәре, сығышы буйынса әрмән.

Биографияһы

Көнбайыш Әрмәнстанда Карс өлкәһе, Кагизман ҡалаһында, крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Ул тәүге белемде урындағы мәхәллә мәктәбендә ала. 1896 йылда, Төньяҡ Кавказға күсенгәс, ул Ставрополь ирҙәр гимназияһына инә.

Гимназист булараҡ, ул "Дашнакцутюн" әрмән партияһына ҡушыла. 1901 йылда ул "Дашнакцутюн" менән өҙөлә һәм Әрмәнстан социал-демократик партияһына (Гнчак) ҡушыла, 1903 йылда РСДРП- ға (меньшевиктар) күсә. 1905 - 1907 йылдарҙа Ставрополь, Краснодар һәм Новороссийск хәрби бүлектәрендә пропаганда эштәрен башҡара. Эҙәрлекләүҙәрҙән һаҡланыу өсөн, ул Фарсы гражданины Арменак Александрович Аванесянц паспорты менән Швейцарияға китә. Шул ваҡыттан алып ул В. А. Аванесов тип таныла. 1913 йылда ул Цюрих университетының медицина факультетын тамамлай, Мәскәүгә ҡайта һәм йәшерен эштәрен алып бара. 1914 йылдан - большевиктар партияһы ағзаһы.

1917 йылдың февраленән - Мәскәү эшселәр һәм һалдаттар депутаттары Советының Башҡарма комитеты Президиумы ағзаһы. 1917 йылдың сентябрендә Мәскәү Советының беренсе большевик президиумы ағзаһы була. Бөйөк Октябрь революцияһында ҡатнаша, Петроград хәрби революция комитеты ағзаһы, Бөтә Рәсәй Революция Комитетының матбуғат һәм мәғлүмәт бүлеге начальнигы. II Бөтә Рәсәй Советтар съезында (1917) ул Бөтә Рәсәй Үҙәк Башҡарма Комитеты (ВЦИК) ағзаһы һәм Президиум ағзаһы итеп һайлана ( 1919 йылдан) һәм 2-6 саҡырылыш Бөтә Рәсәй Үҙәк Башҡарма Комитеты секретаре була.

1918 - 1921 йылдарҙа - РСФСР милли комиссариатында Әрмәнстан эштәре буйынса комиссар . Уның етәкселегендә Әрмәнстан эштәре комиссариаты Рәсәйгә һыйынған әрмән ҡасаҡтарына ярҙам итеү буйынса оло эш башҡара. Совет Россияһының күп шәһәрҙәрендә әрмән мәктәптәре, китапханалар, театрҙар, музейҙар булдырыла, газеталар баҫтырыла. Ул "Төрки Әрмәнстан тураһында" ( 1917 ) декрет проектын эшләүҙә актив ҡатнаша.

1919 йылдың март айынан - контр-революцияға һәм саботажға ҡаршы көрәш буйынса Бөтә Рәсәй Ғәҙәттән тыш Комиссия Коллегияһы ағзаһы. Август айынан - ВЧК Махсус бүлеге начальнигының икенсе урынбаҫары. А.И. Деникин ғәскәре һөжүм иткән ваҡытта Мәскәү өлкәһен һаҡлау буйынса өс кешелек комиссия ағзаһы була. 1920 - 1922 йылдарҙа - ВЧК коллегияһы ағзаһы һәм шул уҡ ваҡытта 1919 - 1924 йылдарҙа - РСФСР дәүләт контроле Халыҡ Комиссариаты коллегияһы ағзаһы, Эшсе-Крәҫтиән инспекцияһы халыҡ комиссары урынбаҫары. 1924 - 1925 йылдарҙа - СССР-ҙың тышҡы сауҙа буйынса халыҡ комиссары урынбаҫары. 1922-1927 йылдарҙа - СССР Үҙәк Башҡарма комитеты ағзаһы. 1925 йылдан - СССР халыҡ хужалығы Юғары Советы Президиумы ағзаһы, һәм уға халыҡ хужалығы Юғары Советы Президиумы эргәһендәге хәрби сәнәғәт идараһын булдырыу бурысы йөкләнә. Ул халыҡ хужалығы Юғары Советының Баш инспекцияһын беренсе ойошторусыларҙың береһе һәм башлығы була, һуңғараҡ ул иҫәп-хисап бүлеген, һуңынан тәьмин итеү секторын етәкләй. Ул Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән бүләкләнә.

Ул 1930 йылдың 16 мартында вафат була. Көлө Новодевичье зыяратының колумбияһында күмелгән.

Совет танкеры «Варлаам Аванесов» уның хөрмәтенә аталған.

Библиография

Аванесов В. Статьи. Доклады. Материалы. — Ереван, 1985.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет

Әҙәбиәт

Энциклопедия секретных служб России / Автор-составитель А.И.Колпакиди. — М.: АСТ, Астрель, Транзиткнига, 2004. — С. 418-419. — 800 с. — ISBN 5-17018975-3.

Һылтанмалар

Аванесов, Варлам Александрович // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926-1947.
Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898-1991
Аванесов Варлаам Александрович // Деятели революционного движения в России : в 5 т. / под ред. Ф. Я. Кода и др. — М. : Всесоюзное общество политических каторжан и солнцев, 1927-1934.

↑ ^1,0 ^1,1 Армянская советская энциклопедия (әрм.) / под ред. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_2aea3ccf929f23cb-1] 1,0 ^1,1 Армянская советская энциклопедия (әрм.) / под ред. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]