Үрге Баба (Көйөргәҙе районы)

Үрге Баба (рус. Верхнее Бабаларово) — Башҡортостандың Көйөргәҙе районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 149 кеше..

Ауыл
Үрге Баба
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Көйөргәҙе районы
Координаталар	52°52′13″ с. ш. 55°25′13″ в. д.
Этнохороним	Үрге Бабалар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 239 865 002
ОКТМО коды	80 639 465 111
ГКГН номеры	0524518
Үрге Баба

Почта индексы — 453355, ОКАТО коды — 80239865002.

Халыҡ һаны

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Ермолаевка): 33 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Яҡшымбәт): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Ермолаево): 33 км

Ауыл тарихы

Үрге Бабалар ауылы XVIII быуат уртаһында Ноғай юлының Ҡыпсаҡ олоҫо башҡорттары тарафынан нигеҙләнә. Аҙаҡ унан Оло Көйөргәҙе аръяғына Урта Бабалар ауылы бүленеп сыға. Бер аҙҙан Тамаҡ Бабалар ауылы айырылып сыға. Рус тарихсыһы Николай Рычков Башҡортостанға сәйәхәте ваҡытында, 1770 йылда, Үрге Бабалар һәм Түбәнге Бабалар ауылдарын күрһәтеп китә. Ә 1786 йылдағы картала Бабалар тигән бер генә ауыл күренә. Бишенсе ревизия ваҡытында ла шул уҡ хәл күҙәтелә. Ул саҡ Бабаларҙа 29 өй булған. Үрге Бабаларҙың икенсе исеме юҡ. унда 1900 йылда 342 кеше, 1920 йылда −356, 1939 йылда — 341, 1959 йылда −93, 2002 йылда 137 кеше йәшәгән. Үрге Бабаларҙа, башлыса, Ҡыпсаҡ ҡәбиләһенең Аҡ Ҡыпсаҡ, Һары Ҡыпсаҡ, Байгилде ырыуы башҡорттары йәшәй. Уларҙың зат-нәҫел аралары: алабай,ҡыуыҡ, ҡатай, ҡатығолаҡ, сыуаш, ҡалмаҡ.Зат-нәҫел тамғалары: ҡаҙ аяғы, сүкеш, көйәнтә.

Мәктәп тарихы

Матур Көйөргәҙе буйында ултырған Үрге Бабалар ауылы 50-се йылдарҙа төпкөл, ҡараңғы ауылдарҙың береһе ине: электр уты юҡ, халыҡ шәм яндырып, утын, тиҙәк, һалам яғып, йылғанан һыу ташып йәшәне. Шулай ҙа хәҙерге замандан айырмалы булараҡ, башланғыс мәктәп була. Ауылдың күпселек балаларын уҡытыусы Ноғман Әҙһәм улы Ильясов уҡыта. Аҙаҡ Үрге Бабалар ауылына мөғәллимә ҡыҙ — Зарифа Ғәлиулла ҡыҙы Мәҡсүтова килә. Шуҡ, шаян Рәлиф Әбләев, тыныс, баҫалҡы холоҡло Шамил Ильясов, үтә тырыш Миңйыһан Ташбулатова, аҙ һүҙле Әхтәм Кинйәғолов, әҙәпле, тыйнаҡ Жаналдыҡ Әхмәтова — барыһы ла уҡытыусыны ҙур ихтирам менән тыңлай. Ул заманда бер бүлмәлә ике класс балалары уҡыған була. (Д.Хәсәнова. Нурлы йөҙөн, йылы ҡарашын тоям."Юшатыр" гәзите, 2012 йыл, 17 ғинуар)

Ауылдан сыҡҡан билдәле шәхестәр

• Ишбулды Хәйепҡол улы Мөхәмәтйәнов — Башҡорт АССР-ның атҡаҙанған ауыл хужалығы механизаторы, ВДНХ миҙалдары кавалеры, данлыҡлы сөгөлдөр үҫтереүсе.
• Әхтәм Кинйәғолов — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре

Топонимия

Ауылдың көнсығыш яғында бейек кенә Һөрмә тауы бар. Уны ни өсөн Һөрмә тауы тип атағандар һуң? Ул тауҙың ҡатламында ҡара һөрмә бар. Элекүэлектән ҡыҙҙар уны биҙәнеү өсөн ҡулланғандар. Улар ҡара һөрмәне ҡаштарына, керпектәренә күҙ ҡабаҡтарына һөрткәндәр. Өләсәйем һөйләгәндәренән: Беҙ ҡыҙҙар менән һөрмә алыр өсөн ошо тауға бик йыш бара торған инек. Һәрмә алыр өсөн күрше тирә-яҡ ауыл ҡыҙҙары ла ат менән килер булғандар. Һөрмә тауы ауылды йәмләп ултыра. Хәҙер ҡыҙҙар һәрмә өсөн унда бармай. Атайымдың иң яратҡан һүҙе: Көнсығышҡа ҡараһам, Һөрмә тауы, көнбайышта Аҡһар тауы, тәньяғта Убатау.