Ҡаһарман

Ҡаһарман
	Ауыл
	Ҡаһарман
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Белорет районы
Ауыл советы	Үҙән
Координаталар	53°38′18″ с. ш. 57°47′26″ в. д.HGЯO
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 211 852 002
ОКТМО коды	80 611 452 106
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Ҡаһарман Аудио, фото и видео Викимилектә

Ҡаһарман (рус. Кагарманово) — Башҡортостандың Белорет районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 432 кеше^[1]. Почта индексы — 453522, ОКАТО коды — 8388607.

Тарихы

1834 йылда Тамьян улусы Юнай ауылы кешеләре 1786 йылда урядник Юнаев Ҡаһарман Ҡаҙаҡҡол улы етәкселегендә Ҡаһарман (Ҡухтыр, Ҡотҡор) ауылына нигеҙ һала. Юнай ауылынан 17, Амангилденән 5, Ишкилденән 3 йорт яңы урында төпләнә. 1859 йылда 18 йортта 134 кеше йәшәй. 1920 йылда 85 йортта 471 кеше иҫәпләнә. 23 йорттан 18 арба йыл һайын йәйләүгә сыға. 114 кешенең 115 аты, 100 һыйыры, 50 һарығы һәм 15 кәзәһе була. 17 дисәтинә һөрөнтө ерҙәре була, 1843 йылда 24 бот ужым, 80 бот ярауай иген сәселә^[2].

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

1900 йылда мәсет теркәлгән.

Бөгөнгө көндә төп мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	432	205	227	47,5	52,5

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (98 %)^[3].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Район үҙәгенә тиклем (Белорет): 64 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Үҙән): 12 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Белорецк): 52 км^[4]

Урамдары

А. Мөбәрәков урамы (рус. улица А.Мубарякова)
Ағиҙел урамы (рус. улица Агидель)
З.Вәлиди урамы (рус. улица З.Валиди)
М.Гәрәев урамы (рус. улица М.Гареева)
М.Ғафури урамы (рус. улица М.Гафури)
Кесе Ағиҙел урамы (рус. улица Малая Агидель)
Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
С.Юлаев урамы (рус. улица С.Юлаева)
Ҡояш урамы (рус. Солнечная улица)
Т.Кусимов урамы (рус. улица Т.Кусимова)
Ш.Шаҡман урамы (рус. улица Ш.Шакмана)
Шайморатов урамы (рус. улица Шаймуратова)
Ю.Гагарин урамы (рус. улица Ю.Гагарина)^[5].

Иҫтәлекле урындары

Шәғәле Шаҡман ҡәбере

Тамьян ырыуы башлығы Шәғәле Шаҡмандың тыуған урыны билдәһеҙ. Был ауыл заяратында уның исеме яҙылған ҡәбер ташы һаҡланған. Хәҙерге көндә ҡәберҙе кирбестән һалып, ғәрәпсә яҙылған таҡтаташты беркетеп ҡүйғандар.
Ҡотҡор төбәге – тәбиғәт ҡомартҡыһы

Ер-һыу атамалары

Оло Ҡотҡор йылғаһы
Болашты күле
Ҡараташ тауы
Бешәтәк тауы
Антон мәмерйәһе^[6].

Ревизия мәғлүмәттәре

Материалы ревизских сказок по: Кагарманова д., Верхнеуральский уезд, Тамьянск.; год 1850, фонд И-138, опись 2, дело 695в(недоступная ссылка)

Иҫкәрмәләр

↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 112. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
↑ Госсправка сайтында урамдар исеме
↑ Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге

Һылтанмалар

Материалы ревизских сказок по: Кагарманова д., Верхнеуральский уезд, Тамьянск.; год 1850, фонд И-138, опись 2, дело 695в(недоступная ссылка)

Сығанаҡтар

Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 112. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[1] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[2] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 112. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[справочник-3] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[ATU-4] Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.

[5] Госсправка сайтында урамдар исеме

[6] Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]