Чулым теле
Чулым теле (үҙатамаһы — чулым тили, тила ӧс, татар тили) — чулымдар теле. Себер төрки телдәре, хакас төркөмөнә ҡараған төрки тармаҡ алтай телдәр ғаиләһе инә.
| Чулым теле | |
| Үҙатама: | |
|---|---|
| Илдәр: | |
| Региондар: | |
| Һөйләшеүселәр һаны: |
44[4] |
| Статус: |
юғалыу аҫтында ( түбәнге чулым теле) |
| Классификация | |
| Категория: | |
|
Алтай телдәре (бәхәсле) | |
| Имлә: |
кириллица (эшләү өҫтөндә) |
| Тел коды | |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: | |
| ISO 639-3: | |
Шор теленә һәм ҡайһы бер хакас диалекттарына яҡын.
Чулым теле үҙәк Себерҙә таралған, төньяҡ алтай тауҙары, Чулым йылға бассейны эргәһенән. Шулай уҡ бөтә һөйләшеүселәр рус телен белә.
Чулым теле үлгән телдәр һәм ЮНЕСКОның юҡҡа сығарыусы Ҡыҙыл китабына индерелгән. Бәлки, 25 йыл дауамында ул тулыһынса юҡҡа сығасаҡ. 2010 йыл халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 355 чулымдарҙан 44 кеше генә чулым телендә һөйләшә.
ЯҙыуҮҙгәртергә
XXI быуат башында чулым теле яҙылмаған телдәр рәтенә инә. Бер ваҡытта ла телдә уҡытыу башҡарылмаған. 2000-се йылдарҙа уны тергеҙеү хәрәкәте башлана, 2008 йылда беренсе рус-чулым һүҙлеге баҫтырыуға әҙер була[5].
Чулым алфавиты
| А а | Ӓ ӓ | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| Җ җ | З з | И и | Й й | К к | Қ қ | Л л | М м | Н н | Ң ң |
| О о | Ӧ ӧ | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ӱ ӱ | Ф ф | Х х |
| Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
шулай уҡҮҙгәртергә
- Нижнечулымский һөйләше
- Среднечулымский һөйләше
- Сибирскотатарский теле
- Ҡатнаш төрки теле
ИҫкәрмәҮҙгәртергә
- ↑ Письменные языки мира. Языки Российской Федерации — М.: Academia, 2003. — Т. 2. — ISBN 5-87444-191-3.
- ↑ Invention of Ös writing (Middle Chulym) (инг.)
- ↑ Чулымский говор в проекте Endangered Languages Project (тат.)
- ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- ↑ Чулымцы возрождают родной язык