Туймазы (Лена йылғаһы үҙәне)
Туймазы (саха. Туймаада) — Лена йылғаһының һул яры буйлап урта ағымдағы үҙәндә Яҡутск ҡалаһы урынлашҡан, шулай уҡ Жатай, Хатассы, Табага, Кангалассы, Тулагино, Кильдямцы, Сырдах һәм башҡа тораҡ пункттары бар.
Туймазы | |
---|---|
саха Туймаада | |
Характеристикалары | |
Тәрәнлеге | 100 м |
Оҙонлоғо | 64 км |
Киңлеге | 5-9 км |
Майҙаны | 700 км² |
Урынлашауы | |
62°04′52″ с. ш. 129°45′46″ в. д.HGЯO | |
Страна | |
РФ субъекты | Якутия |
Туймазы Викимилектә |
Географияһы
үҙгәртергәТуймазы — халыҡ һаны буйынса Ленаның урта ағымындағы өс төп үҙәндең (шулай уҡ Эркеен һәм Энсиели) иң ҙуры. Майҙаны — 700 км². Халҡы — 343,8 мең кеше (2019), йәғни бөтә Яҡутстан халҡының өстән бер өлөшөн тәшкил итә.
Үҙән территорияһында күлдәр, һәм Лена йылғаһының ҡылылары, ҡушылдыҡтары күп. Туймазының көнбайыш өлөшөндә Чор-Муран тауы урынлашҡан.
Климаты киҫкен континенталь. Ғинуар айында уртаса температура −39,6 °C, июлдә +19,0 °C. Яуым-төшөмдөң йыллыҡ нормаһы — яҡынса 240 миллиметр.
Тарихы
үҙгәртергәФольклор легендалары буйынса, был үҙәндә яҡуттарҙың ата-бабалары Омогой Бай һәм Эллэй Боотур килеп төпләнгән.
Сәғитов Мөхтәр Мофазал улы Яҡутстанда йәшәгән башҡорттарға сәйәхәте ваҡытында Башҡортостанға бәйле мәғлүмәттәргә юлыға[1][2]
Ысынында Туймазы үҙәнендә кешеләр палеолит осоронда уҡ йәшәгән. Археологик тикшеренеүҙәр һөҙөмтәһендә сағыштырмаса ҙур булмаған территорияла бик күп табылдыҡтарға юлығалар. Палеолит, мезолит, неолит, бронза быуаты һәм иртә тимер быуат, шулай уҡ урта быуаттарға ҡараған 200-ҙән ашыу археологик ҡомартҡы табыла[3][4].
Яҡутстанда Туймазы халыҡ-ара олимпиадаһы үтә[5].
Фотоһүрәттәр
үҙгәртергә-
Үҙәнгә көньяҡ ҡалҡыулыҡтарҙан күренеш, Иҫке Табаға ауылы янында
-
Табага. Туймазы үҙәнендә
-
Табага ҡасабаһы
-
«Мөхәббәт усаҡтары» тип йөрөтөлгән районда Туймазы үҙәненә һәм Якутск ҡалаһына күренеш
-
Туймазы үҙәненә һәм Якутск ҡалаһына күренеш
-
Кильдямцы ауылы янындағы үҙән күренеше
-
Кильдямцы ауылы янындағы үҙән күренеше
-
Туймазы пейзажына хас күренеш. Тёплое күле
-
Тёплое күле
-
Туймаада үҙәненә һәм Кангалассы ҡасабаһынан көньяҡтараҡ төп ярға ҡарата күренеш
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергә- Туймаада
- Эркээни
- Энсиэли
- Нёрюктяй
- Илинэнэр
- Сунтаар
- Нюрба хочото
- Туймазы үҙәненең изге «өсмөйөшө»[6]
- Туймаада байрамы[7]
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 64-се бит
- ↑ 52 — 71се биттәр
- ↑ «Илин» № 3-4 2003 г. В. М. Дьяконов. На великой Туймааде, меж священных гор… ilin-yakutsk.narod.ru. Дата обращения: 6 сентябрь 2021. Архивировано 26 февраль 2021 года.
- ↑ В. М. Дьяконов. Археологические памятники долины Туймаада . www.igi.ysn.ru. Дата обращения: 6 сентябрь 2021. Архивировано 21 ғинуар 2022 года.
- ↑ XXX Международная олимпиада школьников
- ↑ Сакральный «треугольник» долины Туймаада
- ↑ 62 — 65-се биттәр