Текучёв Алексей Васильевич
Текучёв Алексей Васильевич (30 март 1903 йыл — 23 май 1987 йыл) — СССР ғалим-телсеһе, педагог, методист, педагогия фәндәре докторы (1952), профессор (1968), РСФСР (1959) һәм СССР Педагогия фәндәре академияһының (1968)[4][5][6] ғәмәли ағзаһы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре, СССР Дәүләт премияһы лауреаты[7], К. Д. Ушинский миҙалы менән бүләкләнеүсе[8].
| Текучёв Алексей Васильевич | |
| Зат | ир-ат[1] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы СССР |
| Тыуған көнө | 30 март 1903[2], 1903[3] или 17 (30) март 1903[2] |
| Тыуған урыны | Котельниковский район[d] |
| Вафат булған көнө | 23 май 1987[2] |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
| Һөнәр төрө | ғилми-педагогик хеҙмәткәр, уҡытыусы, лингвист |
| Эшмәкәрлек төрө | тел ғилеме |
| Эш урыны | Ростов дәүләт педагогия университеты |
| Ғилми исеме | профессор[d] |
| Ғилми дәрәжә | педагогия фәндәре докторы[d] |
| Әүҙемлек урыны | Ростов дәүләт педагогия университеты һәм Мәскәү дәүләт педагогия университеты |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
 |
Биографияһы
үҙгәртергәАлексей Васильевич Текучёв 1903 йылдың 30 мартында Волгоград өлкәһенең Үрге Курмояр станицаһында тыуған, күп балалы ғаиләлә өлкән ул була[5][8]. Атаһы — Василий Иванович, дон казагы, әсәһе — Феодосия Павловна, хужабикә була. Башланғыс мәктәпте тамамлай, артабан гимназияла уҡый, уны беренсе разряд дипломы менән тамамлай. 13 йәшенән эшләй, 16 йәшендә гимназия канцелярияһында күсереп яҙыусы була[8].
1919 йылда уҡытыусылыҡ эшмәкәрлеге башлана, Алексей Васильевич Ростов өлкәһенең мәктәптәрендә эшләй: башланғыс һәм урта мәктәптә уҡытыусы була, латин теленән дәрестәр алып бара[6][7][8]. Алексей Текучёв 1923 йылда Новочеркасскта Дон педагогия институтын тамамлай, һуңынан Ростов дәүләт педагогия институтында уҡыта, Төньяҡ-Кавказ университетында рус теле буйынса ассистент-методис була[8], шулай уҡ Нахичевань, Ставрополь ҡалаларының юғары уҡыу йорттарында эшләй[4][6].
А. В. Текучёв 1932 йылда Мәскәүгә китә, унда йәшәй һәм эшләй, юғары уҡыу йорттарында 1987 йылда вафатына тиклем уҡыта. 1932—1933 йылдарҙа — Мәскәү педагогия институты доценты, тел һәм әҙәбиәт факультеты деканы[8]. 1933—1941 йылдарҙа В. П. Потемкин исемендәге Ҡала педагогия институтында эшләй[4]. 1939—1965 йылдарҙа профессор, Мәскәү өлкә педагогия институтының рус теле кафедраһы мөдире булып эшләй[5].
1941 йылда «Методика грамматического разбора» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай. 1951 йылда «Основы методики орфограммы в условиях местного диалекта» темаһы буйынса докторлыҡ диссертацияһын яҡлай[8].
1955 йылда РСФСР Педагогия фәндәре академияһының мөхбир ағзаһы, 1959 йылда — РСФСР Педагогия фәндәре Академияһы<a href="./Тулы%20хоҡуҡлы%20ағзаһы" rel="mw:WikiLink" data-linkid="101" data-cx='{"adapted":false,"sourceTitle":{"title":"Действительный член","pageprops":{"wikibase_item":"Q1404101"},"pagelanguage":"ru"},"targetFrom":"mt"}'>ғәмәли ағзаһы</a>, (1959), 1968 йылда — СССР Педагогия фәндәре академияһы ғәмәли ағзаһы[4][8].
1965—1969 йылдарҙа Алексей Васильевич Педагогия фәндәре академияһы Дөйөм педагогика ғилми-тикшеренеү институтының рус теле уҡытыу секторы мөдире булып эшләй, 1970 йылдан 1987 йылға тиклем Мәскәү дәүләт педагогия институтында рус теле уҡытыу методикаһы кафедраһы мөдире, һуңынан 1980 йылдан профессор булып эшләй[5][8].
Филолог-славянсы Николай Михайлович Каринский етәкселеге аҫтында экспедицияларҙа ҡатнаша, уларҙан һуң Ванилов туҡыусыларының производство һүҙлеге төҙөлә (Н. М. Каринскийҙың Очерки языка русских крестьян, 1936. китабы). Текучёв Алексей Васильевич — күп кенә студенттарҙың диалектология экспедицияларының етәксеһе һәм ойоштороусыһы, СССР-ҙа уҡытыусылар араһында рус теле уҡытыу методикаһы буйынса медодик һәм фәнни семинарҙар һәм конференциялар үткәрә, шулай уҡ Германия, Венгрия, Польша, Финляндия, Италияла халыҡ-ара семинарҙар һәм конференцияларҙы ойошторусы һәм үткәреүсе, «Русский язык в школе» журналының мөхәрририәт ағзаһы, рус теле буйынса ғилми комиссиялар ағзаһы була[5].
Текучёв А. В. Миртовтың «Дон һүҙлеге» (1928) һәм «Большой диалектологический атлас народных говоров» атласы өсөн күп материалдар йыя, 1965 йылда методист һәм тел белгестәре: Л. В. Щерба, Ф. И. Буслаев, А. М. Пешковский, Ф. Ф. Фортунатов, Д. H. Ушаков, К. Д. Ушинский, Н. М. Каринский, А. В. Миртов тураһында мәҡәләләр баҫтырып сығара[5].
200-гә яҡын эш авторы булып тора, улар араһында «Методика грамматического разбора» (1939), «Основы методики орфографии в условиях местного диалекта» (1953), «Очерки по методике обучения русскому языку» (1980), «Хрестоматия по методике русского языка: русский язык как предмет преподавания»(1982) эштәре бар. «Методика русского языка в средней школе» дәреслеге өсөн СССР ПФА беренсе премияһы һәм К. Д. Ушинский миҙалы менән бүләкләнә[8].
Профессор Алексей Васильевич Текучёв 10 фән докторы һәм 45 фән кандидаты әҙерләгән[8].
1987 йылдың 23 майында Мәскәүҙә вафат була.
Ҡаҙаныштары
үҙгәртергә- К. Д. Ушинский миҙалы
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре,
- СССР Дәүләт премияһы лауреаты
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Identifiants et Référentiels (фр.) — ABES, 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Педагоги и психологи мира (урыҫ) — 2012.
- ↑ Tekučev, Aleksej Vasil'jevič // Чешская национальная авторитетная база данных
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Педагогический энциклопедический словарь. Текучёв Алексей Васильевич
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Алексей Васильевич Текучёв 2019 йыл 30 ноябрь архивланған.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Самый известный учёный-методист. Алексей Васильевич Текучёв
- ↑ 7,0 7,1 МПГУ. Текучёв Алексей Васильевич
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 А. И. Власенков. Вопросы методики орфографии в трудах академика АПН СССР А. В. Текучёва
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Российская педагогическая энциклопедия: В 2 тт. / Гл. ред. В. В. Давыдов. — М.: «Большая Российская энциклопедия», Т. 2, 1999, с. 425.