Солтанов Урал Нәжиб улы
Солтанов Урал Нәжиб улы (18 ноябрь 1948 йыл) — отставкалағы хәрби хеҙмәткәр, осоусы. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған лётчик-һынаусыһы. М. М. Громов исемендәге Осоу-тикшеренеү институтының элекке хеҙмәткәре. «Буран» карабында осоу өсөн космонавтар отрядында әҙерлек үткән.
| Солтанов Урал Нәжиб улы | |
| рус. Урал Назибович Султанов | |
 | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 18 ноябрь 1948 (75 йәш) |
| Тыуған урыны | Никифар, Әлшәй районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР |
| Туған тел | урыҫ теле |
| Һөнәр төрө | летчик-һынаусы, офицер, космонавт |
| Уҡыу йорто |
Харьковский университет Воздушных Сил имени Ивана Кожедуба[d] Казанское суворовское военное училище[d][1] |
| Хәрби звание | Майор[2] |
| Ғәскәр төрө | СССР хәрби-һауа көстәре[d] |
| Хәрби подразделение | Харьковский университет Воздушных Сил имени Ивана Кожедуба[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
 |
 Солтанов Урал Нәжиб улы Викимилектә | |
Биографияһы үҙгәртергә
Урал Нәжиб улы Солтанов 1948 йылдың 18 ноябрендә Башҡорт АССР-ының Әлшәй районы Никифар ауылында тыуған.
Михайловка мәктәбен тамамлаған (Өфө биҫтәһе).
1967 йылда Ҡазан суворов хәрби училищеһын тамамлаған.
1971 йылда Осоусыларҙың Харьков юғары хәрби авиация училищеһын (ХВВАУЛ) тамамлай.
1981 йылда Серго Орджоникидзе исемендәге Мәскәү авиация институты (МАИ) Жуковский филиалының самолёттар төҙөү факультетының киске бүлеген тамамлай, инженер-механик һөнәренә эйә була.
Профессиональ эшмәкәрлеге үҙгәртергә
2002 йылдың мартынан Жуковский ҡалаһындағы « Гризодубова исемендәге Авиакомпания» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәттә (ЯСЙ) лётчик булып эшләй, Ил-18 самолётында транспорт коммерция ташыуҙарын үтәй.
Башҡортостан Республикаһының Дәүләкән районында 2012 йылдан Рәсәй космонавтикаһы Федерацияһының Башҡортостан төбәк бүлексәһе, Өфө дәүләт авиация техник университеты һәм һунарсыларҙың «Рада» спорт клубы ойошторған Урал Солтанов исемендәге йәйге Халыҡ-аэрокосмос осоу мәктәбе эшләй
Адмирал И. Ю. Максюта исемендәге үлсәү комплексы караптары ветерандары союзының Почётлы ағзаһы.
Хәрби хеҙмәте үҙгәртергә
1967 йылдан Совет Армияһында хеҙмәт итә. 1971 йылға тиклем — Харьков осоусыларҙың юғары хәрби училищеһы — ВВАУЛ (Иван Кожедуб исемендәге Харьков һауа көстәре университеты) курсанты. Хәрби осоусы-истребитель квалификацияһына эйә.
1971 йылдан Харьков ВВАУЛ-да лётчик-инструктор булып хеҙмәт иткән.
1977 йылда запасҡа сыҡҡан.
48 самолет һәм уларҙың модификацияларында 4000 сәғәттән ашыу осҡан. 1-се класлы Лётчик-һынаусы (1986).
Һынау эше үҙгәртергә
1978 йылда Лётчик-һынаусылар мәктәбен тамамлай, ЛИИ МАП-тың Осоу-һынау үҙәгендә (ЛИЦ) лётчик-һынаусы булып эшләй. МиГ-21 һәм МиГ-23 самолёттарының двигателдәренә киҫкен режимдарҙа һәм бейеклектәрҙә тикшеренеүҙәр үткәргән, МиГ-21 и МиГ-23 самолёттарында хәрби манёврҙар эшләү тактикаһын һәм һауа һуғышы элементтарын ентекләп эшләгән. Пилотаж-навигация комплекстарының һәм Су-27 самолётының автоматик идара итеү системаһының ярашыуын тикшергән берлектәге дәүләт һынауҙарында ҡатнашҡан.
1981—1982 йылдарҙа Су-9 самолёты ҡанаттарында атаканың ҙур мөйөштәрендә һауа өйөрмәһен фотоға төшөрөүҙең лазер системаһына һынау үткәргән.
1985—1987 йылдарҙа һәм 1990 йылда Су-27, Су-25, МиГ-31 һәм Су-24 самолёттарының һәм МиГ-29 һәм Су-24 самолёттарының двигателдәренең ныҡлығына һынау үткәргән.
1992 йылдың йәйендә Халыҡ-ара авиация-космик салонында булды. «Мосаэрошоу-92» күргәҙмәһендә күрһәтмә осоуҙарға әҙерлек үткән һәм ҡатнашҡан. башҡарыласаҡ Ту-154 самолётында текә глиссада буйынса түбән төшөүҙе һәм МиГ-29 самолётында бәләкәй бейеклектәрҙә юғары пилотаж үтәгән.
1992 йылдың 16 ноябренән 1997 йылға тиклем ЛИИ Лётчик-һынаусылар мәктәбенең осоу хеҙмәте буйынса начальник урынбаҫары булып эшләгән.
2002 йылдың 22 мартында ЛИИ-нан эштән сыға, Өфөгә күсеп ҡайта.
Йыһанға осорға әҙерләнеүе үҙгәртергә
1978 йылда Ил-18 самолётында текә глиссада буйынса түбәнәйеүсе "Буран"ды ергә ултыртыу системаһын һәм идара итеү принциптарын эшләүҙә ҡатнашты. 1979—1980 йылдарҙа ауырлыҡ юғалтыуҙың пилотирование техникаһына йоғонтоһон тикшереүҙе эсенә алған «Иммерсия» экспериментында ҡатнашҡан. Бер аҙналыҡ гидро ауырлыҡты юғалтыуҙан һуң, Ил-18 (1979) һәм Су-7 (1980) самолёттарында текә глиссада буйынса ултыртыу башҡарған.
1982 йылдың февралендә 11Ф35 («Буран») программаһы буйынса эштәр өсөн һайлап алынған. 1982 йылдың сентябрь айында ебәргән Медик-биологик проблемалар (ИМБП) институтына тәрән медицина тикшереүҙәргә ебәрелгән. 1982 йылдың 29 декабрендә табип-эксперт комиссияһын (ВЭК) үткән, ә 1983 йылдың 25 ғинуарында ГМК-ның махсус әҙерлеккә яраҡлығы тураһында һуңғы һығымталар ала һәм 1983 йылдың 25 апрелендә МАП-тың 213-сө һанлы бойороғо менән космонавт-һынаусылар отрядына кандидат итеп ҡабул ителгән.
1985 йылдың 13 ноябренән 1987 йылдың 22 майына тиклем Ю. А. Гагарин исемендәге космонавтар үҙәгендә (ЦПК) дөйөм космик әҙерлек үткән. 1987 йылдың 5 июнендә зачёт биргәндән һуң, уға «космонавт-һынаусы» тигән квалификация тапшырылған.
1987 йылдан «Буран» программаһы буйынса әҙерлек үткән, "Буран"дың идара итеү системаһы менән йыһазландырылған Ту-154 самолёт-лабораторияһында һәм аэродинамикаһы буйынса «Буран» МТКК-һына яҡынлашҡан МиГ-25 һәм Су-7У самолёттарында ҡулдан идара итеү һәм автоматик ултыртыу системаһын эшләгән.
1988 йылдан, тәүге осош өсөн, МАП-ҡа «Буран» дубляж экипажының икенсе пилоты сифатында күҙалланған.
1988 йылда беренсе орбиталь осоштан һуң "Буран"ды ҡаршы алғанда МиГ-25 менән идара итергә пилотирование әҙерләнгән һәм Магомед Толбоевтыңдублёры булған.
1991—1992 йылдарҙа пилотирование француз космонавтарын һәм лётчиктарын һауа-йыһан самолёттарына пилотирование программаһы буйынса осоуға әҙерләгәндә ҡатнашҡан. 1991 йылда Жан-Лу Кретьендың 1992 йылда — Жан-Пьер Эньереның һәм лётчик Ги Митоның инструкторы булған.
Рәсәй Федерацияһының Атҡаҙанған лётчик-һынаусыһы (18.12.1997).
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Авиационная энциклопедия в лицах. — М.: Барс, 2007. — С. 582. — 712 с. — ISBN 978-5-85914-075-6.