Советтарҙың Бөтә Рәсәй III съезы

 Эшсе, һалдат һәм крәҫтиән депутаттары Советтарының Өсөнсө Бөтә Рәсәй  съезы  1918 йылдың 10-18  (23—31) ғинуарында Петроградта, Таврия һарайында үтә.

Советтарҙың Бөтә Рәсәй III съезы
Нигеҙләү датаһы	1918
Алдағы	Эшсе һәм һалдат депутаттары Советтарының II Бөтә Рәсәй съезы
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе	Советтарҙың Бөтә Рәсәй IV съезы[d]

Тарихы

Үҙ эшен Советтарҙың эшсе һәм һалдат депутаттарының съезы булараҡ башлай, съезда хәл иткес тауышлы  942 делегат һәм кәңәшмә тауышы менән 104 делегат ҡатнаша. Улар 317  урындағы Советтарынан һәм 110 армия, корпус һәм дивизион комитеттарынан һайланғандар. 

Эшсе һәм һалдат депутаттары Советтары съезы һәм крәҫтиән депутаттары Советтары съезы 1917 йылда айырым үткәрелә, ә 1918 йылдың ғинуарында съездар бер үк ваҡытта үткәрелә, шуға күрә 13 ғинуарҙа ике съезд Советтарҙың Бөтә Рәсәй III эшсе, һалдат һәм крәҫтиән депутаттары съезына берләшә.

16 ғинуарҙа  генерал А. М. Калединға ҡаршы баш күтәргән 46 казак полкынан делегаттар килеп етә. 

Съезда Украина, Белоруссия, Урта Азия һәм Прибалтика хеҙмәтсәндеренән  233  делегат ҡатнаша. Съезд эшенең аҙағына хәл иткес тауыш менән 1647 (шул иҫәптән 860-тан ашыуы большевиктар) һәм кәңәш тауышлы 219 делегат була. Дөйөм алғанда, съезда большевиктар һәм һул эсерҙар 94 % мандат ала.

Көн тәртибе

• ВЦИК һәм халыҡ комиссарҙары советы отчеты (докладсылар Я. М. Свердлов һәм В.И. Ленин);
• Ерҙе йәмәғәт милкенә әйләндереү  тураһындағы законды раҫлау  (докладсы А. Л. Колегаев);
• Бөтә Рәсәй башҡарма комитетын (ВЦИК-ты) һайлау.
• Хеҙмәтсән һәм иҙелгән халыҡтың хоҡуҡтары Декларацияһын раҫлау;
• Рәсәй Республикаһының федераль учреждениелары тураһында (докладсы И.В. Сталин);
• Һуғыш һәм солох тураһында (докладсы Л. Д. Троцкий);

Ҡарарҙар

Съезд Бөтә Рәсәй башҡарма комитетына (ВЦИК-ка) РСФСР  Конституцияһының төп положениеларын әҙерләүен йөкмәтте.

18 ғинуарҙа Съезд ҡануниәттә уның ваҡытлы характерына күрһәтмәләрҙе бөтөрөү тураһында ҡарар ҡабул итә («Учредителдәр йыйылышы саҡырылышына тиклем»), шулайтып ВЦИК тарафынан Учредителдәр йыйылышының 1918 йылдың  6 (19) ғинуарындағы таратыласағын асып һала.

Сығыштар

Съезда шулай уҡ большевиктарҙың лидерҙары сығыш яҙай. Совнарком рәйесе В. И. Лениндың  11 ғинуарҙағы белдереүенән: 

На все обвинения в гражданской войне мы говорим: да, мы открыто провозгласили то, чего ни одно правительство провозгласить не могло… Да, мы начали и ведём войну против эксплуататоров.

Сит ил эштәре наркомы  Л. Д. Троцкий выступил 18 ғинуарҙа съезда Учредителдәр йыйылышын таратыу ваҡиғаларына бәйле аңлатма бирә:

Мы знаем Учредительное собрание по его делам, по его составу, по его партиям. Они хотели создать вторую палату, палату теней Февральской революции. И мы нисколько не скрываем и не затушевываем того, что в борьбе с этой попыткой мы нарушили формальное право. Мы не скрываем также и того факта, что мы употребили насилие, но мы сделали это в целях борьбы против всякого насилия, мы сделали это в борьбе за торжество величайших идеалов.

Һылтанмалар

• Третий Всероссийский съезд Советов рабочих, солдатских и крестьянских депутатов. — Петербург, 1918 — 99 с.
• Текст Конституции РСФСР 1918 г., принятый на V Съезде Советов. Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа вошла в конституцию
• И. 2018 йыл 5 ғинуар архивланған. Сталин. Выступления на III Всероссийском съезде Советов 2018 йыл 5 ғинуар архивланған.

Әҙәбиәт

• Лит.: Ленин В. И., Третий Всероссийский съезд Советов рабочих, солдатских и крестьянских депутатов, Полн. собр. соч., 5 изд., т. 35; Съезды Советов Союза ССР, союзных и автономных Советских Социалистических Республик. Сб. документов 1917—1936, т. 1, М., 1959.