Сиған бейеүе
Сиған бейеүҙәре (рус. Цыганский танец) — сиғандарҙың төрлө төркөмдәре ижад тарафынан ижад ителгән бейеүҙәр. Ҡағиҙә булараҡ, уларҙың барлыҡҡа килеүенә эргә-тирәләге халыҡтар бейеүҙәре интерпретацияһы тәүшарт булып тора. Сиған бейеүҙәренең ҡайһы бер төрҙәре башта аҡса эшләү өсөн тәғәйенләнгән була.[1][2]
| Сиған бейеүе | |
 | |
 Сиған бейеүе Викимилектә |
Башҡарыу стиле буйынса бейеүҙәр
үҙгәртергәБашҡарыу манераһы буйынса бейеүҙәр бүленә: таборлы, сәхнә, урам һәм салонлы.
Бейеүҙең табор манераһы системаһыҙлыҡ һәм хәрәкәттәрҙең төрлөлөгө, ҡәбиләдәштәре алдында виртуозлыҡ күрһәтеүгә иҫәп тотоу менән айырылып тора. Был манерала үҙ даирәһендә бейейҙәр: ғаилә байрамдарында, өйҙә, дискотекаларҙа.
Сәхнә манераһы эстрада һәм театр башҡарыуына иҫәпләнгән һәм, һөҙөмтәлә, тамашасыға тиклем алыҫлыҡ, тамаша. Артистар тарафынан башҡарыла.
Салон бейеүе сәхнә бейеүе вариацияһы, сәхнә булмауға иҫәпләнгән, сағыштырмаса ҙур булмаған ябыҡ урын. Артистар тарафынан ресторандарҙа, клиенттың өйөндә һәм башҡа урындарҙа башҡарыла.
Урамда бейеү манераһы урамда бейеү башҡарыуҙа барлыҡҡа килә һәм ғәмәлдә сәхнә манераһының элгәре булып тора. Әлеге ваҡытта шулай тип салон һәм табор бейеүҙәре элементтарын берләштергән импровизация бейеү манераһы атала, ул килеп тыуған хәлде иҫәпкә алып, оптималь хәрәкәттәрҙе һайлап алыу мөмкинлегенә иҫәпләнгән: тамашасылар һаны һәм уларға тиклемге алыҫлыҡ, асыҡ арауыҡ, иҙән үҙенсәлектәре, урам япмаһы, тупраҡ, музыка.[1]
Сиған бейеүҙәре төрҙәре
үҙгәртергәУрыҫ сиғандары бейеүе
үҙгәртергәБыл бейеүҙең үҙенсәлеге булып композиция тора (ул табор манераһында булмауы мөмкин): темптың яйлап артыуы, башында әкрендән алып аҙағында бик тиҙ Аяҡ уйынына айырыуса иғтибар бирелә.
Ирҙәр бейеүендә үҙенсәлекле хәрәкәт — үҙен тиҙ, ритмик тоҡандырыу. Ҡатын-ҡыҙҙарҙа — ҡулдарҙың нәзәкәтле, сағыу хәрәкәттәре, яурын алыштары.
Шулай уҡ ҡатын-ҡыҙҙар бейеүенең сәхнә версияһына фламенко һәм көнсығыш бейеүҙәренән үҙләштерелгән бармаҡ менән уйнау, киң, фигуралы итәк менән һелтәү, партер хас. Күп хәрәкәттәрҙә әле лә урыҫ тамырҙары күҙәтелә, мәҫәлән, тропак кеүек элементтарҙа.[3]
Билдәле Рәсәй сиған бейеүселәре:
- Борис Санкин;
- Ляля Чёрная;
- Мәрйенле Земфира;
- Ганга Баталова;
- Владислав Никольский
Сиған венгр ҡыҙы
үҙгәртергәСиған венгр ҡыҙы шулай уҡ рус сиғандарының бейеүе булып тора, әммә йәшерәк. Ул чечёткаға нигеҙләнә.
Балҡан сиғандарының парлы бейеүе
үҙгәртергәБалҡан сиғандарының парлы бейеүе контактһыҙ, ул партнерҙарҙың бер-береһенән һиҙелерлек алыҫлыҡта бейей. Бейеү ваҡытында улар бер нисә тапҡыр урындарын алмаштыра, әйтерһең дә, түңәрәк буйлап ҡара-ҡаршы үткәндәй. Румын сиғандарында ҡатын-ҡыҙ бейеү ваҡытында тирә-яҡҡа әйләнә ала. Хәрәкәттәрҙән аяҡ уйыны, чечётка, ҡулдарҙың билдәле бер торошонда бармаҡ шартлатыу, ирҙәрҙә,"хлопушки — һуғыу" ҡатын — ҡыҙҙарҙа бер аҙ янбаш һелкетеү ҡулланыла.[1]
Сиған ҡорһаҡ бейеүе
үҙгәртергәҠорһаҡ бейеүен аҡса эшләү өсөн традицион рәүештә сиғандар-рома (Балҡанда һәм Төркиәлё) һәм сиғандар-дом башҡара. .
Шаһиттар фекеренсә, уларҙың бейеүҙәре ғәҙәти көнсығыш бейеүҙәренән ябайраҡ һәм бер аҙ киҫкенерәк һәм янбаштарын бик ҡатмарлы һәм төрлө һелкетеүгә нигеҙләнгән. Балҡан сиғандарында янбаш менән һелкетеү ҡулдарҙың сағыу уйнауы менән оҙатыла, шулай уҡ бармаҡ шартлатыу, боролоу һәм типик балҡан аяҡ хәрәкәттәре менән бергә булыуы мөмкин. Төрөк сиғандары роман хавасы, сулу куле чифтетелли, кючек һәм башҡа бейеүҙәрҙең бер нисә төрөн бейей. Уларҙың бейеүҙәре йыш ҡына бәләкәй акробатик трюктарҙы һәм көнкүреш йәки романтик темаларға бәләкәй пантомималарҙы үҙ эсенә ала. Характеры буйынса бейеү ҡылансыҡлы һәм бик дәртле.
Башҡа сиған һәм көнсығыш бейеүҙәрендәге кеүек, сиған ҡорһаҡ бейеүендә лә иңбаштар менән ҡалтырау кеүек хәрәкәт бар. Шулай уҡ яулыҡ йәки шәл менән бейеү варианттары ла бар.
Мосолман илдәрендә сиған ҡорһаҡ бейеүенең үҙ ирҙәр партияһы бар, ул ҡыйыуыраҡ һәм зәһәрерәк башҡарыла.[4]
Фламенко
үҙгәртергәШул иҫәптән, мавритан һәм йәһүд тамырҙары булған фламенко оҙаҡ ваҡыт тик сиған сәнғәте тип һаналған.
Фламенко бейеүен башҡарыусы байлаор тип атала
Фламенко, тәү сиратта, профессиональ сиған сәнғәте булып тора һәм шуға күрә башлыса сәхнә һәм урам формаһында йәшәй.
Билдәле сиған фламенкоһын башҡарыусылар араһында — Хоакин Кортес, Кармен Амайя.[1]
Польша сиғандары бейеүе
үҙгәртергәСиған белгесе Ежи Фицовски раҫлауынса, поляк сиғандарының бейеүе түбәндәгесә:
Сиған бейеүенең үҙенсәлеге булып уның яңғыҙлығы тора; сиғандар парлап та, коллективта ла бейей алмай. Ирҙәр бейеүендә, тиҙ, маневрлы, тиҙ, бейеүсе үксәләре менән ритмды кире ҡаға, ҡулдары менән янбаш, бот һәм табанға һуғып оҙата. Ҡатын-ҡыҙҙың бейеүе, йомшағыраҡ, шымараҡ. Бейеүсе аяҡтары менән урында тыпырҙай, бер аҙ алға һәм ситкә хәрәкәт итә, һын вертикаль торошта ҡала, ә, асылда, симметриялы төшөп торған, бергә йыйылған һәм алға ырғытыу юлы менән өҙөлгән яурындар, баш өҫтөнә күтәрелгән ҡулдар ғына хәрәкәтсән. Сиған бейеүселәре ҡул һәм бармаҡ уйынына иғтибар итә, уларҙы йыйып, йәйеп, уларҙан һинд статуэткаларынан беҙгә таныш булған төрлө фигуралар яһай. Ҡатын-ҡыҙҙарҙың сиған бейеүенең типик фигураларының береһе түбәндәгесә: көй темпы артҡан һайын ҡул хәрәкәттәре тиҙләшә бара, ахыр сиктә, кульминация мәлендә туҡтап, түбәнгә төшә, ә бейеүсенең яурыны ҡалтырана башлай, (экстаз).[2]
Сиған-мадьяр бейеүе
үҙгәртергәСиған мадьяр бейеүе экспрессив, хәрәкәттәргә бай ирҙәр партияһы һәм ярлы, сағыу булмаған ҡатын-ҡыҙҙар партияһы менән айырылып тора.
Ирҙәр бейеүе аяҡ уйынынан, аяҡтарға һуғыу, бармаҡтарҙы шартлатыуҙан тора.[4]
Хора, ора
үҙгәртергәСиған ораһы — балҡан төркөмдәре сиғандарының тирә-яҡ халыҡтарҙан алынған бейеүе. Ҡатнашыусыларҙың бер енеслелеге менән айырылып торған ябай хорвода рәүешендә лә, төрлө вариациялар менән дә булырға мөмкин. Һәр хәлдә, ғәҙәттә, ҡыҙҙар һәм ҡатын — ҡыҙҙар ғына бейей, ҡайһы берҙә тик егеттәр һәм ир-егеттәр генә бейей.[2]