Сатира

Сатира (латинса satira) — мәрәкә һәм мәҙәктең (комизмдың) сәнғәттә әсе һәм үткер сағылышы. Беҙҙең әйләнә-тирәләге төрлө (башлыса кире) күренештәрҙе күп яҡлы көлдөргөс һәм көлкө саралар: сарказм, ирония, гипербола, гротеск, аллегория, пародия һәм башҡалар ярҙамы менән һәм поэтик кәмһетеү аша фаш итеү жанры. Унда Гораций, Персий, бигерәк тә Европа классицизмы өсөн уның иң һуңғы формаһын билдәләгән Ювенал әле лә һоҡланырлыҡ уңыштарға ирешә. Сәйәси сатира жанрына Аристофандың Афиналағы халыҡ власы тураһындағы әҫәрҙәре туранан-тура йоғонто яһай.

Сатирала юмор тура тәнҡитте йомшартыу өсөн ҡулланыла, юғиһә сатира вәғәз төҫө алыр ине. Был сатирик әҫәрҙәрҙең тәүгеләре өсөн үк хас күренеш.

Этимология

«Сатира» (француз телендәге «satire», латин телендәге «satira», боронғораҡ формаһы — «satura») үҙләштерелгән һүҙ — аллаларға йыл һайын алып барылған төрлө аш-һыу менән тулы табаҡ; десерт; ҡатнашма, шиғри ҡатышма; күсмә мәғәнәһе: ҡатышма, ваҡ-төйәк.

Әҙәби әһәмиәте

Үҙенең тарихи сығышы яғынан Боронғо Рим әҙәбиәтендә «сатира» — ул поэтик әҫәр, әҙме-күпме әһәмиәтле күләмле лирик шиғыр. Унда беҙ айырым типик заттарҙың йәки күренештәр һәм заттарҙың киң бер төркөмө үҙенсәлектәрен һәм сифаттарын әҙме-күпме кире яҡтан йәки ҡаты ғәйепләп һәм нәфрәт менән һүрәтләүҙе күрәбеҙ. Әҫәрҙең һөжүм һәм фаш итеү йөкмәткеһе яғынан сатиранан памфлет һәм пасквиль айырылып тора; һуңғыһы авторҙың теге йәки был заттарға һөжүм итеүе һәм уларҙы фаш итеүендә ниәттәренең мораль бысраҡлыҡтары менән характерлана. Ә памфлет — ҡайһы бер осраҡта тик публицистик сығыш, әммә ул айырым заттарға ҡаршы яуаплы ирекле һүҙ бейеклегендәге художестволы сатира.

Грек-рим доньяһы

1814 йылда ба5тырыл4а «Сатиры и послания Квинта Горация Флакка».

Авл Персий Флакк

Фарсы һәм әзербайжан сатираһы

Али Акбар Дехххода

Инглиз сатираһы

Джонатан Свифт

Америка сатираһы

Марк Твен

Хәҙерге көнбайыш сатираһы

«Полотенчик», «Көньяҡ Парк» йәнһүрәт сериалының 4 кенә серияһында ҡатнашыуына ҡарамаҫтан, иң популяр сатирик персонаждарҙың береһе.

Тәнҡитле моменттар

«Көньяҡ парк» йәнһүрәт сериалын төшөрөүселәр, Трэй һәм Паркер Мэтт Стоун, йыш ҡына сериалдағы тыйылған темаларға сатира өсөн тәнҡиткә дусар ителә. Әммә авторҙар шуға оҡшаш тәнҡиткә юмор күҙлегенән ҡарағандарын белдерә.

Рәсәй империяһында сатира

Михаил Евграфович Салтыков-Щедрин

Файл:Bułhakow.jpg

Михаил Булгаков

Хәҙерге Рәсәйҙә сатира

Яҙыусы-сатирик Михаил Задорнов

Әҙәбиәт

• Стенник Ю. В. Русская сатира XVIII века / Отв. ред. Г. Н. Моисеева. Институт русской литературы (Пушкинский Дом) АН СССР. — Л.: Наука, Ленингр. отд-ние, 1985. — 364 с. — 5 300 экз.Стенник Ю. В. Русская сатира XVIII века / Отв. ред. Г. Н. Моисеева. Институт русской литературы (Пушкинский Дом) АН СССР. — Л.: Наука, Ленингр. отд-ние, 1985. — 364 с. — 5 300 экз.

Һылтанмалар

• САТИРА — Литературное исследование сатиры как жанра
• Новости Сатиры. Серфинг по сатирическим сайтам планеты 2016 йылдың 4 февраль көнөндә архивланған.

Был әҙәбиәт тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.