Носов Михаил Михайлович
Носов Михаил Михайлович (1887—1960) — совет рәссамы, крайҙы өйрәнеүсе һәм этнограф, 1941 йылдан алып СССР Рәссамдар союзы ағзаһы
| Носов Михаил Михайлович | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Тыуған көнө | 3 октябрь 1887 |
| Тыуған урыны | Мегино-Кангаласский улус[d], Яҡут Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы, РСФСР |
| Вафат булған көнө | 27 июль 1960 (72 йәш) |
| Вафат булған урыны | Яҡутск, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төрө | рәссам |
| Уҡыу йорто | П. Ф. Лесгафт исемендәге Физик культура, спорт һәм сәләмәтлек милли дәүләт университеты |
| Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы | эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d] |
Яҡут АССР-ының халыҡ рәссамы (1946), РСФСР -ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1957).
Биографияһы
үҙгәртергә1887 йылдың 27 сентябрендә Яҡут өлкәһенең Мегино-Кангалас улусы Жабыл наслегында рухани ғаиләһендә тыуған. Уның бала сағы атаһы эш буйынса тәғәйенләнеш алған Амгин улусының Сулгачин наслегында үтә.
Михаил ун йәшенән Яҡут дини семинарияла уҡый, унда биш синыфты тамамлай. Рәсәй империяһының европа өлөшөнә китә; 1910 йылда Петербургта П.Ф. Лесгафтың юғары курстарына уҡырға инә (хәҙер П.Ф. Лесгафт исемендәге физик культура, спорт һәм сәләмәтлек милли дәүләт университеты). Тарих, этнография һәм археологияны өйрәнә, үҙ алдына өйрәнеүсе рәссам була. 1912 йылда уҡыуын тамамлап, тыуған яғына ҡайта һәм 1934 йылға тиклем ауыл мәктәптәрендә, Амги мәхәллә мәктәбендә, Якутсктың 2-се баҫҡыс мәктәбендә һәм Якутск медицина техникумында уҡытыусы булып эшләй. Якутскта үҙен рәссам булараҡ һынап ҡарарға була. 1915 йылда бер нисә эше менән Якутск өлкә крайҙы өйрәнеү музейында һөргөнгә ебәрелгән сәйәсмәндәр ойошторған беренсе сәнғәт күргәҙмәһендә ҡатнаша.[1]
1920 йылдарҙа рәссам һәм бер үк ваҡытта крайҙы өйрәнеү буйынса белгес булараҡ эш башләй —боронғо әйберҙәрҙең зарисовкаларын эшләп, Яҡутстандың күп райондарына йөрөй. «Саха кэскилэ» («Яҡуттарҙың киләсәге») йәмғиәтенең ағзаһы булып инә. Михаил Михайлович 1924—1947 йылдарҙа Яҡут республика тыуған яҡты өйрәнеү музейының ғилми һәм сәгнғәт-экскурсия эшмәкәрлегендә ҡатнаша. 1942—1959 йылдарҙа СССР ФА Яҡут милли-тикшеренеү базаһында кесе ғилми хеҙмәткәр була. Был йылдарҙа ул үҙенең төп эшен — XVII — XX быуат башында яҡуттарҙың материаль культураһы буйынса биш томлы атласын тамамлай, ул кейем һәм биҙәүестәр, көнкүреш әйберҙәре, эш ҡоралдары, торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтылары, халыҡ орнаменты бүлектәренән тора. Байтаҡ эштәр авторы була, уның төп баҫмалары:[2]
- Якутский орнамент // Сборник трудов научно-исследовательского общества «Саха кэски-лэ». Якутск, 1928.
- Одежда и ее украшения у якутов // Сборник научных статей Якутского республиканского краеведческого музея. Якутск, 1945.
- Стилевые признаки в якутском орнаменте // Этнография Якутии. Якутск, 1949.
- Эволюция якутской одежды в XIX в. // Сборник научных статей Якутского республиканского краеведческого музея. Якутск, 1956.
- Художественные бытовые изделия якутов XVII — начала XX в. Якутск, 1989.
Үҙенең ижади эшмәкәрлегендә Н.М. Носов һүрәт, графика, рәсем сәнғәте жанрында эшләй. Картиналары өсөн темаларҙы тарихи-этнографик һәм фольклор материалдарынан ала. Уның иң яҡшы һынлы сәнғәт әҫәрҙәре булып пейзаждар, бигерәк тә «Төньяҡ балҡышы», «Көҙ» һәм «Поляр төн» (1948), шулай уҡ «Эркээни үҙәне» һәм «Кулатта үҙәне» (1957) тора. 1938 йылда Яҡут крайҙы өйрәнеү музейы заказы буйынса рәссам боронғо эш ҡоралдарының һүрәттәр серияһын әҙерләй, шулай уҡ традицион иген һуғыу, күбә һәм кәбәндәрҙе һаҡлау алымдарын һүрәтләй.[3]
1960 йылдың 27 июлендә Якутскта вафат була. Ҡаланың Маганск зыяратында ерләнә[1]
Сығанаҡтар
үҙгәртергә- Потапов И. А. Первые художники Советской Якутии. — Якутск: кн. изд-во, 1979.
- Габышев Л. М. Михаил Михайлович Носов. Каталог выставки. — Якутск: издание ЯРМИИ, 1959.
- Винокуров П. В. Музеи Якутии. — Якутск, 1991.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Якутская живопись 2020 йыл 3 июнь архивланған.
- ↑ Носов Михаил Михайлович(недоступная ссылка)
- ↑ Художник Носов М. М.(недоступная ссылка)