Могао мәмерйәһе

Могао (ҡыт. ябайл. 莫高窟, пиньин: mò gāo kūупр. 莫高窟, пиньинь: mò gāo kū, «Тәпәшәктәр өсөн мәмерйә») — Цяньфодун («Мең Будда мәмерйәһе») — тәү будда мәмерйә ғибәҙәтханаһы комплексының иң ҙур мәмерйәһе.

Иҫтәлекле урындар
Могао мәмерйәләре
Мәмерйәгә инеү
Ил	Ҡытай
Урынлашыуы	Ганьсу
Объект всемирного наследия
Mogao Caves
Һылтанма	№ 440 һан менән бөтә донъя ҡомартҡылары исемлегенә индерелгән (en)
Тип	Мәҙәниәт
Критерии	i, ii, iii, iv, v, vi
Регион	Азия һәм Тымыҡ океан илдәре
Индерелгән	1987 (11-се сессия)

Беҙҙең эраға тиклемге 353—366 йылдарҙа Гансу провинцияһы, Дуньхан оазисынан 25 км-ҙа һәйкәл ҡуйылған. Йышыраҡ Могао тип йөрөтөлгән Цяньфодун мәмерйәһе 492 изге урынды берләштерә. Улар быуаттар буйына (IV—XIV бб.) фрескалар һәм скульптуралар менән биҙәлгән.

Могао, Мең будда мәмерйәһе менән бер рәттән Безекликта буддиҙарҙың иң тәүге ғибәҙәтханаларынан иҫәпләнә. Такла-Маҡан сүллегенең көнсығыш мөйөшөндә барлыҡҡа килеү юҡтан ғына килеп сыҡмаған: был тирәнән ефәк каруандары үткән, шул йәһәттән будда уҡыуҙары Ҡытайҙа йышайған.

Һуңғы йылдарҙа барлыҡҡа килгән ғибәҙәтханалар(Лунмэня һәм Юньгана) менән сағыштырғанда Могаола скульптура өҫтөнлөк алмай, ә фреск живописы өҫтөнлөккә эйә. Уның майҙаны 42000 м² тип баһалана. Уның төрлө фигуралы яҙмалары сыбар елем һымаҡ буяуҙар менән ҡоро грунтҡа эшләнгән. Уның күбеһе мәмерйә диуарын тулыһынса ҡаплай. Ул динамизм һәм тормошсанлығы менән айырыла.

Ҡулъяҙмалар

Бер XX быуат дәүерендә мәмерйәләрҙең береһендә ҡулъяҙмаларҙың оло келәте асылған (яҡынса 20 000 объект). Моғайын уларҙы бында XI быуатта һаҡлауға ҡуйғандарҙыр, ул ваҡытта баҫма китаптар ҡулъяҙма китаптарҙы ҡыҫырыҡлай башлай. Могао фонды эстәлектәре һәм яҙылыу ваҡыттары менән бик ныҡ айырылып тора — был будда, лаосс, тарихи һәм манихий дини тексттары, шулай уҡ философия, математика, медицина, астрономия, тарих һәм география һүҙлектәре, яҙып алынған халыҡ йырҙары һәм ҡытай классик шиғырҙары, рәсми документтар. Араһында ҡулъяҙма Моға ҡомартҡылары ла бар, «Күрәҙәселәр китабы» — уникаль текст, ижад ителгән осоро төрки халыҡтар күрһәтелгән руник хаты (ул ташта түгел, ә ҡағыҙ битендә яҙылған).

Галерея

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Әҙәбиәт

• Duan Wenjie (editor-in-chief), Mural Paintings of the Dunhuang Mogao Grotto (1994) Kenbun-Sha, Inc. / China National Publications Import and Export * Corporation, ISBN 4-906351-04-2
• Fan Jinshi, The Caves of Dunhuang. (2010) The Dunhuang Academy. ISBN 978-1-85759-540-6
• Hopkirk, Peter. Foreign Devils on the Silk Road: The Search for the Lost Cities and Treasures of Chinese Central Asia (1980). Amherst: The University of Massachusetts Press. ISBN 0-87023-435-8
• Rong Xinjiang, translated by Valerie Hansen, "The Nature of the Dunhuang Library Cave and the Reasons for Its Sealing, " Cahiers d’Extrême-Asie (1999): 247—275.
• Tan Chung, Dunhuang art: through the eyes of Duan Wenjie (1994). Indira Gandhi National Centre for the Art. ISBN 81-7017-313-2
• Whitfield, Roderick and Farrer, Anne, Caves of the Thousand Buddhas: Chinese Art from the Silk Route (1990), British Museum Publications, ISBN 0714114472
• Whitfield, Roderick, Susan Whitfield, and Neville Agnew. «Cave Temples of Mogao: Art and History on the Silk Road» (2000). Los Angeles: The Getty Conservation Institute. ISBN 0-89236-585-4
• Wood, Frances, «The Caves of the Thousand Buddhas: Buddhism on the Silk Road» in «The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia» (2002) by Frances Wood. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-23786-2
• Zhang Wenbin, ed. «Dunhuang: A Centennial Commemoration of the Discovery of the Cave Library» (2000). Beijing: Morning Glory Publishers. ISBN 7-5054-0716-3

Һылтанмалар

• Халыҡ-ара Дуньхуан проекты (IDP) 2010 йыл 27 октябрь архивланған. (рус.)