Википедия

Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты


Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты(ММСК) — Рәсәйҙең Ырымбур өлкәһе Медногорск ҡалаһындағы төҫлө метеллургия предприятиеһы. Урал тау-металлургия компанияһы составына инә. Ырымбур өлкәһе Сауҙа-сәнәғәт палатаһы ағзаһы[1].

Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты
Тармаҡ Металлургия сәнәғәте[d]
Нигеҙләү датаһы 1933
Логотип
Ойоштороу-хоҡуҡ формаһы яуаплылығы сикләнгән йәмғиәт[d]
Дөйөм килем 5 285 000 000 ₽
Чистая прибыль 1 020 000 000 ₽
Баш компания (ойошма, предприятие) Уральская горно-металлургическая компания[d]
Штаб-фатирҙың урынлашыуы Медногорск, Ырымбур өлкәһе, Рәсәй
Хеҙмәткәрҙәр 2100 кеше
Рәсми сайт mmsk.ugmk.com/ru/

Тарих

үҙгәртергә

1933 йылдың 11 майында СССР ауыр сәнәғәт Халыҡ комиссариатының ҡул ҡуйған ҡарары буйынса комбинат 1933 йылда төҙөлә башлай[2]. 1936 йылдың 30 майында төп корпусҡа нигеҙ һалына[3].

Тәүҙә комбинаттың тәғәйенләнеше — Беләү ятҡылығының баҡыр-колчеданды рудаһын байыҡтырмайса ғына пирометаллургик эшкәртеү, пирит ҡойоуҙы камиллаштырып (Оркль процесын) баҡыр штейнын (баҡыр миҡдары 10-12 %) алыу һәм металлургия газынан элементар көкөрт (йәки көкөрт кислотаһы) сығарыу була. Донъяла барлығы бында ике предприятие ғына булған. Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты беҙҙең илдә был уникаль технологияны үҙләштереүсе беренсе предприятие була.

1939 йылдың 1 февралендә өс ватержакетлы мейесенә руда өрҙөрөлә, ә тәүге продукцияһын (15 тонна штейн һәм 22 тонна көкөрт) комбинат 1939 йылдың 4 февралендә сығара.

1940-сы йылдарҙа

үҙгәртергә

Оҙаҡ ваҡыт предприятиеларының ҡыҫҡартылған технологик схемаһы буйынса эшләй. Металлургия цехындағы 6 баҡыр-көкөрт ҡойоу шахта мейесе эшләй һәм унан газдар химия цехының беренсе секцияһына көкөрт алыу өсөн өрҙөрөлә. Эшкәртелеүгә 45-48 % көкөрт һәм 1-2 % баҡыр тотҡан мәғдән индерелә. Катализдың барлығы бер генә стадияһы ғәмәлгә ашырыла, шуға күрә көкөрт сығарыу 50%-тан артмай. Шахта мейесенең 7-10 % баҡыр тотҡан штейны Ҡарабаш һәм Кировградтың баҡыр иретеү заводына артабан эшкәртеү һәм унан рафинирланған баҡыр алыу өсөн ебәрелә.

1940-сы йылдарҙа Медногорск комбинатында 656, 4 тонна таҙартылмаған баҡыр һәм 51 556 тонна көкөрт етештерелә, ә 1944 йылда таҙартылмаған баҡыр сығарыу 9 тапҡырға арта һәм 6 008,8 тоннаға етә[4].

Никель

үҙгәртергә

1942 йылда комбинаттың бер төркөм белгестәре (баш инженер Глушков, инженеры Александр Адольфович Бурба, Соломон Зиновьевич Малкин һәм Филипп (Фишель) Данилович Аптекарь) тиглдәрҙең мөмкинлектәрен файҙаланып бер үк ваҡытта ватержакетлы мейестәрҙә баҡыр һәм никель иретеп сығарыу технологияһын эшләй. Был төҫлө металлургияла революцион аҙым була[5][6]. Бының өсөн мәғдән Кольский утрауындағы Мончегор баҡыр-никель ятҡылыҡтарынан килтерелә (Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында Орск ҡалаһына «Североникель» комбинаты эвакуацияға килтерелгән), шулай уҡ Норильскиҙа сығарылған мәғдән ҡулланыла. Бындай юл менән етештерелгән никель штейны таҙартылыу өсөн Орск ҡалаһындағы «Южуралникель» комбинатына ебәрелә, унан Магнитогорск металлургия комбинатында броня эшләйҙәр.

1950—1960 йылдар

үҙгәртергә

1950-се йылдарҙа комбинатта күпләп баҡыр-көкөрт сығарыу ҡеүәтен арттырыу өсөн иң ҙур ойоштороу-техник саралары үткәрелә.

Брикетлау

үҙгәртергә

Ваҡ руданы ҙур киҫәктәргә йомарлау өсөн 1950 йылда комбинатта брикет фабрикаһы асыла.

 
Химия цехы янында көкөрт склады (1960 йй.)

Көкөрт

үҙгәртергә

1950 йылда баҡыр-көкөрт етештереүҙең икенсе сираты (6 өҫтәмә шахта мейесе һәм химия цехы) сафҡа индерелә, шулай уҡ икенсе катализ линияһы коплексы монтажлана. Элементар (ябай) көкөрт етештереү 1950-се йылдарҙа йылына 250—280 мең тоннаға тиклем еткерелә, был илдә етештерелгән көкөрттөң 80%-ы була. 1939−1986 йылдарҙа Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты СССР-ҙың иң эре көкөрт етештереүсеһе була[7].

Гай мәғдәне

үҙгәртергә

1959 йылдан башлап Медногорскиҙан алыҫ булмаған ерҙә мәғдән ятҡылығы табыла һәм унда Гай тау-байыҡтырыу комбинаты төҙөлә. Гай рудаһынан беренсе баҡыр 1960 йылдың 11 июлендә сығарыла[8][9].

Германий

үҙгәртергә

Химия цехында 1957 йылда саң эшкәртеү яңы тәжрибә участкаһы эшләй башлай, унда яңы продукция сығарыуға тотоналар — германий концентратында ярымүткәргесле германий металы сығарыла башлай.

1959 йылда саң эшкәртеү цехы ғәмәлгә индерелә[10]. Шахта мейесендә металлургия өсөн төп сеймал булып саң, электростанциялар өсөн яғыулыҡ булып хеҙмәт иткән күмерҙең энергетик көлө хеҙмәт итә. Комбинат белгестәре А. А. Бурба һәм Ф. Д. Аптекарь етәкселеге аҫтында «Унипромедь» проект институттары менән хеҙмәттәшлек итә[11] һәм баҡыр иретеүҙең комплекслы етештереүҙә саң эшкәртеү уникаль химик металлургия технологияһын уйлап сығара.. Был саңды эшкәрткәндә таҙартылмаған германий. концентратын, аҡ ҡурғаш , ҡара ҡурғаш һәм башҡа һирәк металдар табыла[12]. Донъя практикаһында тәүге тапҡыр баҡыр колчеданынан германий сығарыла[13]. XХ быуатта Медногорск комбинатында саң эшкәртеү цехының барлыҡҡа килеүе төҫлө металлургия сәнәғәтендә ҙур асыш булып тора.[14]. СССР-ҙа тәүге тапҡыр сәнәғәт масштабында германий концентраттары күмер саңынан етештерелә, был 1960 йылда тулыһынса электрон сәнәғәте өсөн кәрәк булған германийҙы башҡа илдәрҙән импортҡа ярымүткәргесле металды алыуҙы туҡтата[15]. 1970 йылдарҙа Советтар Союзы германий етештереүҙең донъя лидерына әйләнә һәм был металды экспортҡа сығара башлай[16].

 
А. А. Бурба директор кабинетында

Таҙартылмаған баҡыр баҡыр

үҙгәртергә

1959 йылда комбинат ҡыҫҡартып ештереү арҡаһында штейн урынына баҡыр сығара башлай[17].

Көкөрт кислотаһы

үҙгәртергә

1961 йылда көкөрт кислотаһы цехын сафҡа индерәләр, был ҡаланың экологик хәлен яҡшырта: атмосфераға көкөртлө газ сығарыу кәмей[18]. Был ваҡытта комбинат тулы технологик цикл менән таҙартылмаған баҡыр, ябай көкөрт һәм көкөрт кислотаһын сығара.

1950-сы йылдарҙа комбинат үҙ тармағындағы иң алдынғы предприятие була, дүрт йыл рәттән (1955—1958) СССР Минстрҙар Советының һәм профсоюздарҙың күсмә Ҡыҙыл байрағына лайыҡ була һәм артабан байраҡ комбинатта мәңгелеккә ҡалдырыла. 1960 йылда баҡыр-көкөрт комбинаты иң абруйлы предприятие була һәм унда теләһә кемде алып бармайҙар[19].

1970—1980 йылдарҙа

үҙгәртергә

1970 йылдар башында Блявлин карьерынан мәғдән сығарыу туҡтатыла, комбинаттың сеймал базаһы насарая: шуның арҡаһында 1978 йылдан комбинат төшөмһөҙ була[20].

1986 йылда элементар көкөрт етештереү туҡтатыла, көкөрт кислотаһы етештереү һиҙелерлек кәмей.

Беләү руднигын үҫтереү

үҙгәртергә

1934 йылда рудникта мәғдәнде ер аҫты юлы менән сығарыу ысулы менән алып барыла, ә 1956 йылда тулыһынса асыҡ рудниктан сығарыу ысулына күсәләр. Шулай ҙа 1971 йылда Блявин ятҡылығының эше туҡтатыла[21]. Эшһеҙ ҡалған ММСК сеймалды башҡ рудниктарҙан (Бүребай, Гай, Сибай, Учалы) алырға мәжбүр була. Был мәғдән Блявин сеймалынан айырмалы була, шуға күрә 1986 йылда көкөрт сығарыу туҡтатыла.

СССР тарҡалғандан һуң, 2010 йылға тиклем, Медногорск баҡыр-көкөрт комбинаты Рәсәйҙә берҙән-бер германий концентраттары етештереүсе була. 2010 йылдан германий етештереү туҡтатыла, ә комбинаттың ҡорамалдары бикләнә. Бының менән бер үк ваҡытта германий концентраты ЯСЙ «Германий һәм өҫтәмә» предприятиһында сығарыла башлай[10].

Директорҙары (1989 — генераль директорҙар)

үҙгәртергә
  • Осиев Владимир Николаевич (1938—1939)[22]
  • Багреев Иван Григорьевич (1939—1946)[22]
  • Ушаков Константин Иванович (1947—1954)
  • Бурба Александр Адольфович (1954—1971)
  • Хилько Михаил Ефимович (1971—1989)[23]
  • Король Юрий Александрович (1989—2000)[24]
  • Кривонос Юрий Сергеевич (2001—2007)[25]
  • Рыбник Александр Петрович (2007—2010)
  • Якорнов Сергей Александрович (2010—2013)
  • Булатов Константин Валерьевич (2013—2017)[26]
  • Ибраһимов Андрей Фәрит улы (2017—2021)[27]
  • Исхаков Ильфат Ильдус улы (2021)[28]

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ Торгово-промышленная палата Оренбургской области. Дата обращения: 21 октябрь 2012. Архивировано 19 декабрь 2012 года. 2012 йыл 19 декабрь архивланған.
  2. ↑ Альтов В. Это было на Бляве (Книга памяти Оренбургской области). Дата обращения: 25 март 2013. Архивировано 5 март 2016 года. 2016 йыл 5 март архивланған.
  3. ↑ Ҡала китапханаһы медногорский: Медногорск ҡалаһы буйынса белешмә
  4. ↑ Запарий В. В. Вклад металлургии Урала в дело Победы Советского Союза в Великой Отечественной войне // Научн. журн. «Экономическая история», 2011, № 2 (13), с. 36-50 2016 йыл 9 март архивланған. (с. 47, данные Центр документации новейшей истории Оренбургской области (ЦДНИОО), Ф. 371. Оп. 9. Д. 1. Л. 26, 27; Оп. 5. Д. 354. Л. 1; Оп. 10. Д. 118. Л. 13)
  5. ↑ Сидоров В. А. Уйлап табыусылар һәм рационализаторҙар сәнәғәте өлкәһендә — фронтҡа чкаловский (1941—1945 йыл) // В сб: «һуғыш барған халыҡ, изге һуғыш»: Маты-лы межрегион. фәнни-практич. конф. Ырымбур, 2011. С. 127. 2015 йыл 26 февраль архивланған.
  6. ↑ Запарий В. В.. Урал металлургия процесына инновацион һуғыш йылдарында (1941—1945) // Изв. Уральск. ун-шул. Көкөрт. 1, Пробл. мәғариф, фән һәм мәҙәниәт. — 2011. — 1 N (86). — С. 46-53.
  7. ↑ Иванов В. Менән йәнәш Ушаков. 2014 йыл 15 октябрь архивланған. К 70-летию Медногорск // газета «Медногорский эш», № 25, 9 апрель 2009, с. 2
  8. ↑ Ҡала һәм металл әкиәт // газ. «Киске Ырымбур», 2002 февраль 13
  9. ↑ Лобанов с. в., в. м. Балак ҡала һәм далала үҫә.
  10. ↑ 10,0 10,1 Саң эшкәртеү цехы. 2018 йыл 21 июль архивланған. Сайт ООО «Медногорский баҡыр-көкөрт комбинаты»
  11. ↑ Тағы проект-төҙөлөш үҙәге: Институтында «Унипромедь» 2014 йыл 8 август архивланған.
  12. ↑ Петрова Е. Бөтә тормош — хеҙмәт һәм ижад. 2014 йыл 15 октябрь архивланған. // газета «Медногорский эш», № 83-84, 19 июль 2002, 2 с.
  13. ↑ Предприятие тарихы: Медногорский Сайтында баҡыр-көкөрт комбинаты 2013 йыл 25 ғинуар архивланған.
  14. ↑ Окунев А. И., Кирр Л. Д., Скопов Г. В. Файҙа германия һәм башҡа элементтар-береһенә юлдаш иретеү саң етештереү (50-йыллығы көнөндә технологиялар индереү)
  15. ↑ Иванов В. И. Мы были единомышленниками. — Газета «Медногорский металлург», № 25, 18.06.2004. — С. 3. 2013 йыл 29 октябрь архивланған.
  16. ↑ Ҡояш Германий(недоступная ссылка) // Витринаға: Бизнес-баҫма Красноярск крайы, июнь 2014, с. 8-12.
  17. ↑ Медногорску — 65 лет (2004) 2013 йыл 29 октябрь архивланған.
  18. ↑ ООО «Медногорский баҡыр-көкөрт комбинаты» рәсәй сәнәғәтселәре һәм эшҡыуарҙары союзы сайтында
  19. ↑ Маркин Н. П. Инженер человеческих душ (интервью) 2013 йыл 26 сентябрь архивланған. // УГМК-холдинг. Вести: Еженедельник Уральской горно-металлургической компании. — 13 декабря 2007. — № 49 (252). — С. 3.
  20. ↑ Юлаев Та Ҡара баҡыр// «аҙна ырымбур», 19.03.2003 2014 йыл 1 февраль архивланған.
  21. ↑ Бында… йырлағанда ҡош түгел — Гәзит, «Яңы юл» (Кувандык), 15.12.2010(недоступная ссылка)
  22. ↑ 22,0 22,1 Исеме тарихта ҡалған.
  23. ↑ Е. м. Хилько Мәлдә минең тормош 2018 йыл 24 июнь архивланған. — Медногорск, 2009. — С. 11]
  24. ↑ Рус баҡыр компанияһы етәксеһе
  25. ↑ Рәсәй Инженерҙар: Сергеевич Юрий Кривонос 2018 йыл 21 июль архивланған.
  26. ↑ ОАО «Уралмеханобра»: Етәкселеге 2019 йыл 6 апрель архивланған.
  27. ↑ Медногорский баҡыр-көкөрт комбинаты Етәксеһе 2019 йыл 6 апрель архивланған.
  28. ↑ Генеральным директором ООО «ММСК» назначен Ильфат Исхаков

Әҙәбиәт

үҙгәртергә
  • Альтов В. Г. Медногорск — Челябинск: Юж.-Урал. кн. изд-во, 1989. 224 с. ISBN 5-7688-0246-0
  • Булатов К. В., Скопов Г. В., Скопин Д. Ю., Якорнов С. А. Переработка полиметаллических концентратов в плавильном агрегате «Победа» ООО «Медногорский медно-серный комбинат» // Цветные металлы. 2014. № 10. С. 39-44.
  • Бурба А. А. Разработка и освоение технологии получения германия при шахтной плавке руд цветных металлов // В сб.: Мат-лы научн. семинара по проблеме извлеч. германия при переработке руд: Информ. Гиредмета, 1960, № 7(18).
  • Бурба А. А. Рождённый в годы первых пятилеток // газ. «Южный Урал» (Оренбург). — 1967. — 26 октября. (К 30-летию города Медногорска).
  • Бурба А. А., Лайнер Ю. А., Кердинский М. Е. Разработка электросульфидного способа дистилляции германия из зол углей // В сб.: Мат-лы совещания по обмену опытом в области производства германиевого сырья (Центр микроэлектроники, Зеленоград): Сб. Гиредмета, 1969, т. 2.
  • Бурба А. А., Чижиков Д. М. Из опыта работы Медногорского МСК по извлечению германия из металлургических пылей и зол энергетических углей // В сб.: Мат-лы совещания по обмену опытом в области производства германиевого сырья (Центр микроэлектроники, Зеленоград): Сб. Гиредмета, 1969, т. 1.
  • Калачёв В. П. Блява — село с загадочным названьем. — СПб.: Реноме, 2012. — 152 с. ISBN 978-5-91918-189-7
  • Мозгунов А. Лицом к огню 2019 йыл 4 ноябрь архивланған. — Оренбург: Оренб. книжн. изд-во, 1962. — 16 с.
  • Филярчук С. Е. Переход Блявинского рудника на открытый способ разработки // Горн.журн. 1956. № 4. С. 15-17.
  • Хилько М. Е. Вехи моей жизни 2018 йыл 24 июнь архивланған. — Медногорск, 2009. — 11 с.
  • Янина Л. М.. Экспрессия медной истории. — Кувандык: Изд-во С. М. Стрельникова, 2010. — 108 с.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Медногорск_баҡыр-көкөрт_комбинаты&oldid=1251773» битенән алынған